بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
قواعد فقه (1)
استيمان
اسلاید 2 :
استيمان
تعريف
هرگاه شخصی بر مال دیگری (با شرایطی خاص) استیلا یابد، تا زمانی که تعدی یا تفریط نکند ضامن نیست.
عدم ضمان: اگر مال تصرف شده تلف شود، مثل و یا قیمت از شخص امین قابل مطالبه نیست.
اسلاید 3 :
انواع يد امانی
تمام متصرَّفاتی که از ناحیه مالک و یا شرع در اموال غیر، اجازه تصرف در آنها وجود دارد، ید امانی اند:
ید محسن
ید مستأجر
ید مستعیر
ید مستودع
.
اسلاید 4 :
مستندات قاعده
اگر قاعده استیمان را استثنایی بر قاعده ضمان ید بشمریم، نیاز به دلیل فقهی دارد.
الف) روایات عام و خاص
«لیس علی المُؤتَمن ضمان»
«لیس علیه غُرمٌ بعد أن یکون الرجل أمیناً»
«لیس علی الأمین إلا الیمین»
ب) قاعده احسان: «ما علی المحسنین من سبیل»
اسلاید 5 :
ماهيت حقوقی يد امانی و عناصر آن
وجود اذن مالک یا قائم مقام قانونی و شرعی او
معوَّض نبودن مال
برای اقسام ید نکـ: اسلاید 11
اسلاید 6 :
عناصر يد امانی
موارد وجود اذن
از طرف مالک یا قائم مقام شرعی و قانونی وی: ید مستعیر، ید مستودع، ید مستأجر، ید مضارب، ید شریک
2) از سوی شرع ولایتاً از سوی مالک: لقطه، حسبه
اسلاید 7 :
تعدی و تفريط
تفریط (تهاون): فرد امینِ حافظ مال، آن را به درستی نگهداری نکند، به حدی که ضایع گردد: نگهبانی که به جای بیداری، بر اثر فراموشی یا خواب، سبب گردد مال تلف شود.
تعدی: فرد امین، در تصرفات خود از حد اذن خارج شده و یا بر خلاف عرف معمول در مال مورد امانت تصرف کند: مالک لباسی را به قصد نگهداری به دیگری می دهد و او آن را بپوشد.
ماده 952 ق.م: تفریط عبارت است از ترک عملی که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیر لازم است.
ماده 951 ق.م: تعدی تجاوز نمودن از حدود ذن یا متعارف است نسبت به مال یا حق دیگری.
ماده 953: تقصیر اعم است از تفریط و تعدی
اسلاید 8 :
تعدی و تفريط
تلف و نقص در فرض تعدی و تفريط
ماده 493 ق.م
«مستأجر نسبت به عین مستأجره ضمامن نیست، به این معنا که اگر عین مستأجَره بدون تفریط یا تعدی او کلاً یا بعضاً تلف شوود، مسؤول نخواهد بود ولی اگر مستأجر تفریط یا تعدی نماید، ضامن است؛ اگرچه نقص در نتیجه تفریط یا تعدی حاصل نشده باشد.»
توجيه فقهی و حقوقی: ید امانی ید ضمانی
اسلاید 9 :
اثر بر عقود امانی
رابطه حقوقی در عقودی مانند وکالت، اجاره، ودیعه و مضاربه که مال به نحو امانی در دست طرف معامله قرار می گیرد، در فرض تعدی و تفریط چگونه خواهد بود؟
*امور منحل کننده عقد مشخص و محدودند.
* پس از وقوع تعدی، رابطه و تعهدات ناشی از عقد به قوت خود باقی است.
موجر نسبت به مطالبه . ذی حق است.
وکیل استحقاق . حق الوکاله را دریافت کند.
در عقد مضاربه، عامل استحقاق دریافت آن چه در عقد مقرر شده را ..
اسلاید 10 :
اثبات بر عهده کيست؟
متصرف در مقام منکر است و مالک باید بر تعدی و تفریط متصرف بینه اقامه کند
«لیس علی الأمین إلا الیمین»
اسلاید 11 :
اقسام يد به طور کلی
امانی: اذن + مجانی بودن
ضمانی
* عدوانی: عنصر اذن مفقود و عدوان موجود است (غصب)
* غیر عدوانی: یکی از دو عنصر اذن و مجانی بودن مفقود است و عدوان نیز وجود ندارد.
اسلاید 12 :
اقسام يد
نمونه هايی از يد غير عدوانی
مقبوض به عقد فاسد
ما یُضمَن بصحیحه یضمن بفاسده؛ هر چه صحیح آن ضمان آور باشد، فاسد آن نیز ضمان آور است.
ماده 308 ق.م: «غصب استیلاء بر حق غیر است به نحو عدوان. اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است.»
اسلاید 13 :
نمونه هايی از يد غير عدوانی
(2) مقبوض بالسَّوم
مالی در حین انجام معامله به قبض دیگری در آید بدین منظور که در ضمان قابض باشد و نه این که مجانی به او داده شود، چنین قبضی موجب ضمان است.
*بیع
*مالی که قبل از عقد نکاح، زوج به زوجه می دهد که با وقوع نکاح، در ذمه اش باشد
*مالی که مرد آن را برای این که به عنوان عوض خُلع انتخاب کند دریافت کرده است.
گرچه اذن در تصرف به قابض داده شده، ولی برای گرفتن عوض بوده است.
بنابراین ید ضمانی است.
اسلاید 14 :
نمونه هايی از يد غير عدوانی
(3) ید زوج نسبت به مهریه
ماده 1084 ق.م: «هرگاه مهریه در ید زوج قبل از قبض زوجه تلف و یا ناقص گردد زوج ضامن است.»
تلف با تعدی و تفریط صورت گیرد: قاعده اتلاف و تسبیب
تلف بدون تعدی و تفریط زوج باشد: ضمان ید؛ زیرا اذن هست اما مجانیت نیست (در حکم معوض است)
زوج ضامن پرداخت مثل یا قیمت مهریه است.
