بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
قواعد فقه (1)
قاعده ضمان يد
اسلاید 2 :
قواعد فقه 1
قاعده ضمان يد
تعريف قاعده
هرگاه فردی بر مال دیگری استیلا یافته یا تصرفی انجام دهد، در مقابل مالک ضامن است؛ یعنی:
اگر عین باقی است، آن را به مالک برگرداند
اگر مال تلف شده یا خسارتی به آن وارد گردیده، باید از عهده خسارت برآید
خواه تصرف و وضع ید عدوانی باشد و خواه غیر عدوانی
اسلاید 3 :
مستندات قاعده
1) بنای عقلا
2) سیره مستمر مسلمانان
3) حدیث «علی الید»: علی الید ما أخذت حتی تُؤدّیه
بررسی سند حديث
**سند ضعیف است
بررسی مفاد و محتوای حديث
*دیدگاه غیر مشهور: حکم تکلیفی
*دیدگاه مشهور: حکم وضعی
اسلاید 4 :
مفاد قاعده
معنای مفردات «علی الید ما أخذت حتی تؤدیه»
*عَلَی: عهده
*ید: دست. استعمال مجازی: کل وجود آدمی
*ما: کنایه از مال
*أخذت: استیلا و سلطه بر مال
اسلاید 5 :
دو ديدگاه
*اخذ: همراه با قهر و غلبه
*أخذ: هرگونه استیلا بر مال دیگری
آثار متفاوت دو ديدگاه
از لحاظ قضایی: در دیدگاه اول، بار اثبات عدوان بر عهده مدعی است، اما در دیدگاه دوم، صرف اثبات تصرف برای ضمان کافی است.
از لحاظ فقهی: در مواردی که عنصر عدوان یا امانت مشکوک است، در دیدگاه اول، فقیه به عدم ضمان حکم می کند اما در دیدگاه دوم به ضمان.
اسلاید 6 :
توجيه ماهيت ضمان
وجود اعتباری مال بر ذمه قرار می گیرد
نتیجه: متصرف باید عین مال را در صورت وجود و یا مثل یا قیمت آن را در صورت تلف به صاحبش برگرداند.
اسلاید 7 :
مفاد قاعده (جهل و عمد)
روایت اطلاق دارد
عامدانه: غصب (عقوبت هم دارد)
غیر عامدانه: فقط ضمان
ماده 303 ق.م
کسی که مالی را مِن غیر حق، دریافت کرده است ضامن عین و منافع آن است اعم از این که به عدم استحقاق خود عالم باشد یا جاهل
