بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
به نام خدا
مبانی تاریخ اجتماعی ایران
موضوع:
الف :حضور در تاریخ
1-تشکیل دولت
2-پیدایش ملت
ب:مقاومت های ملی
1-مبارزه فرهنگی
2-تلاش های سازمان یافته اجتماعی
اسلاید 2 :
قبل از شروع به معانی کلماتی که در ذیل به آن اشاره شده است می پردازیم وسپس به موضوعات مطرح شده وارد خواهیم شد:
1-مفهوم نجد :
قلمرو جغرافیایی نجد ایران
به مساحت ۲۶۰۰۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰۰۰ کیلومتر مربع
غرب به بين النهرين منتهی است و در امتداد دامنه ها باختری
زاگرس که تا دجله ادامه دارد به آرارات و کوههای ارمنستان می رسد
شمال غربی: سلسله جبال بلند البرز یا قفقازیه که در قاره آسیا و اروپا را از هم جدا می کند تا به دریاچه خزر امتداد می یابد و سپس به دشت خوارزم و دریاچه آرال می پیوندد آبخیز آمودریا و سیردریا منطقه ای است که از قدیمترین ایام تاریخی حوزه تلاش مدنی ایرانیان بوده است.
در مشرق فلات سه رشته کوه متوازی کوههای سلیمان قرار دارد که با پیوستن به کوه بابا به سلسله جبال هندوکش و از آنجا به هيماليا وصل می شود .
جنوب کشور را هم خلیج فارس و بحر عمان در بر می گیرد
اسلاید 3 :
ساختارابتدایی جامعه ایران بر اساس اقتصاد شبانی پایه گذاری شده بودبشرح ذیل می باشد که به تعریف کلمات استفاده شده در این کتاب می پردازیم:
• نمان ها یا دمان های مستقل: کوچکترین واحد جمعیتی جامعه تقريبا همان خانواده گسترده
ویس چند واحد خانوادگی (نمان) بر روی هم یک ویس پدید می آورد مانند روستا
زنتو چند ویس یک زنتو پدید می آورد مانند شهرستان
دهيو دو تا سه زنتو یک دهيو را پدید می آورد که بزرگترین واحد مستقل بود
اسلاید 4 :
اقوام اولیه ای که در ایران زندگی می کردند
لولوبیان :لولوبیان یک قوم کوهستان نشین ساکن در جبال زاگرس در جنوب زيستگاه گوتیها و شمال كاشیان بود. از جمله بنیاد گزاران طوائف لر و لک لولوبیان نیز بوده اند، اما نام پر ارتباطی با لولوبی ندارد.
كا گوتی ها لوتي ها گوتیان قبیله ای کوه نشین ساکن در بخش مرکزی زاگرس تا حدی منطبق با قسمتی از کردستان امروز بودند. نام کوه جودی که در داستان نوح كشتي او بر آن نشسته است، از نام این قوم گرفته شده است. گوتیها جنگی بوده اند و سرانجام با آمیزش با برخی طوائف ماد به ویژه سگرته ها در تکوین طوایف کرد دخيل گشتند
مانناییان همسايه شمالی گوتیان و همسايه جنوب و جنوب شرقي اورارتوها و همسايه شرقي میتانی ها بودند. قومی ساکن در آذربایجان غربی و سواحل جنوبی دریاچه ارومیه. این قوم سرانجام مقهور اورارتوها و سپس اشوریان گردید. تمدن حسنلو متعلق به این قوم است.
"
اسلاید 5 :
كأسپی ها یا کاسییدا نام عمومی بسیاری از طوایف ساكن در قفقاز جنوبی از جمله در جمهوری آذربایجان و حدود تالش و گیلان و در آذربایجان شرقی تا حدودی زنجان بود. نام اروپایی کاسپین برای دریای خزر از نام این قوم اقتباس شده است.
کاسپیان دارای آداب و رسوم و مناسکی ویژه خود بوده اند که برخي از ان رسوم و مناسک در آرياييان مؤثر افتاد. آنان در عین پیشرفتگي نسبي و مسالمت شيفته کار و کوشش دسته جمعی بودند. آنان اجساد مردگان خویش را در بیابانی دور از مساكن و روستاهای خود می نهاند و از دور مراقب آن اجساد بوده اند. به نظرشان اگر جسدی را کرکس میخورد آن مرده در عالم باقي سخت خوشبخت و آمرزیده بود و اگر جانوراني زمینی مانند گرگ یا سگ جسد را می خوردند، مرده کمتر آمرزیده بود
اسلاید 6 :
اورارتو قومی پیشرفته ساکن در نواحی کوهستانی آناتولی و شمال غرب آذربایجان امروز همساية هيتی ها و سپس همساية شمالي آشوريان بودند. بعدها نامشان با نا حيه وان در ترکیه امروزی ارتباط یافت. آنان ناچار در برابر قدرت توسعه طلب آشور متحدتر شدند و حکومتی تشکیل دادند که مخصوصا در حدود سال ۸۰۰ پیش از میلاد قوت گرفت و تبدیل به یکی از قدرت های آسیای غربی گردید.
در این زمان طوائف آرياني موسوم به ماد شده، داشتند از شرق به حدود سینک و رگه یاری می رسیدند.
اورارتو ها خط و کتابت داشتند کتیبه های چندی از شاهان اورارتو به دست آمده است. نام کوه های آرارات به اورارتو مربوط است.
حملات مکرر سكایان و کیمریان از قفقاز و سپس مادها در حدود ۶۶۰ پیش از میلاد پادشاهي اورارتو را به سقوط کشاند. سرانجام مردمش با قومی هندواروپانی آمده از بالکان به اسیای صغیر در آمیختند و قوم ارمنی را بوجود آوردند
اسلاید 7 :
حضور در تاریخ (بخش دوم)
از اواسط هزاره های دوم و سوم پیش از میلاد
آریاها در حرکت های دسته جمعی به سوی فلات ایران عمدتا از بخش شمال شرقي نجد انجام می شد، گر چه به صورت پراکنده و درگروههای خانوادگی (نمان) و ویس و زنتو می آمدند
بالطبع شمارشان در جریان هر کوچی اندک بود؛ با این همه، تا زمان رسیدن به مرزهای امپراطوری های بزرگ خاور نزدیک (اشور، بابل، ليدی، اورارتو، ایلام) با هیچ گونه مقاومت جدی روبرو نشدند.
هر ویس و زنتویی که به پیش می آمد، در هر آن در سرزمینی که با شرایط خود سازگار می دید می ماند.
آنان از جنوب خراسان تا گرگان و طبرستان و ری سکنی گزیدند و ساکنان قدیمی این سرزمین ها مقاومتی جدی در برابر آنان نشان ندادند.
اسلاید 8 :
در حدود هزاره اول
«ویدیو دات» یا وندیداد در بخش جغرافیایی خود مرز نهایی سرزمین های آریایی را «ری» می نویسد.
سده دوم هزاره اول
در سالنامه های آشوری از آریاها در پیرامون دماوند خبر می دهند.
از این به بعد حرکت به باختر، گرچه دشوار است ولی، وجهی تعیین کننده دارد.
در سده دوم هزاره اول چندین زنتوی آریایی از «ری» (که در دست مغان بود) تا سرزمین ماننایی ها و لولوبی ها یعنی تا همدان و آذربایجان و از جهت دیگر تا اصفهان و انشان (پارس) حضور داشتند
در هزاره دوم پیش از میلاد
میتانی ها و هیتی های آریایی در بین النهرین و آناتولی بودند
در هزاره دوم پیش از میلاد میتانی ها و هیتی می زیستند که از حوزه بحث ما خارج است.
اسلاید 9 :
از حدود قرن سوم هزاره اول پیش از میلاد
پدیدهای سیاسی در آذربایجان و ری شکل گرفت که راستای تاریخ جهان را دگرگون ساخت و آن تشکیل دولت و ملت ایرانی «مادی»است
کوچ نشینهای آریایی از زمانی که در همسایگی آشور با یکدیگر متحد شدند تا زمانی که سرانجام این امپراتوری نیرومند آشور را در هم شکستند و رهبران ایشان همان بزرگان ویسها و زنتوها بودند.
تشکیل دولت(فصل اول بخش دوم )
علت درگیری آریایی ها با آشور:
این ویس ها و زنتوهای پراکنده و کم جمعیت به هیچ روی به تنهایی یارای مقاومت در برابر ارتش آشور را نداشتند و ناگزیر بودند که به امپراتوری مزبور خراج و گروگان دهند.
سالنامه های آشوری سده های دوم و سوم هزاره اول قبل از میلاد نشان می دهند که این امپراتوری پیمان های جداگانه ای با هر یک از بزرگان ویس ها می بست و از شاهزادگان ویس ها او زنتوها گروگانهایی نزد خود نگاه می داشت.
بیرون آمدن از زیر فشار اقتصادی، نظام سیاسی آشور نیازی عاجل و بدیهی بود و این ایستادگی های هر ساله در برابر ارتش آشور، با هنگام پرداخت خراج، منجر به برخوردهای تازه و دادن گروگانها و بالطبع خراج های تازه تری می شد، واقعیتی که نشان می داد واین وضعیت قابل تحمل نبود.
اسلاید 10 :
برخی از اتحادهای موقتی که میان بخشی از ویس های آریایی و یا میان آریاییان و دیگر نژادهای خراجگزار آشور ایجاد شد کارساز نبود
این وضع که بر زندگی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه آثاری بدی می گذاشت و شرایط لازم برای ایجاد تحرکهای کیفی وایجاد وحدت گرای برای آینده آنها ایجادکرده بود. وعوامل دیگری نیز موجب وحدت بین آنها می شد که عبارتند از:
1- وجود زمینه های اعتقادی و فرهنگی مشترک.
2- درجه بالای مذهبی بخشی از جامعه به دلیل وجود گروه اجتماعی مغان
3- موروثی بودن روحانیت در بین آنها
4- وجود سازمان ها و گروههای دینی که می توانستند در شرایط لازم برای ایجاد وحدت سازمانی جامعه یاری های عملی و جدی نشان دهند.
5-وجود انسجام درونی ویس ها و زنتوها، که در شرایط ضروری به صورتی واحد عمل می کردند و نه چون جمعی پراکنده.
وازطرفی آریاییان که تا این زمان هرگز خراجگزار بیگانگان نبودند، به طور طبیعی می توانستند از برخی امتیازهای درون گروهی به سود همگرایی کل جامعه و به منظور ایستادگی در برابر بیگانه، چشم بپوشند.
اسلاید 11 :
مجموعه این شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و دینی بر روی هم در اواخر قرن سوم هزاره اول و در حدود ۷۲۶ پیش از میلاد، پایه یگانگی تیره های ایرانی را گذارد و اولین اتحادیه منسجم تیره ها در این سال بنیاد گردید.
در گام نخست هفت زنتو، که تصادفا نام یکی از آنها نیز «آریه زنتو» یا «زنتوی آریایی» بود.
این اتحادموجب قانونها و آیین های دینی و عرف فرهنگی جامعه به منظوری استواری شد که بخشی از این قوانین بشرح ذیل می باشد:
1-ان که کدام نمان یا ویس چه تعداد سپاهی دائم یا موقت می باید به دهيو(نامی که بر اساس سنت و به طور طبیعی برای اتحادیه زنتوها پذیرفته شد) بدهد، این سیاهیان چگونه و در کجا و به چه ترتیب و زیر فرمان چه فرماندهی نگهداری شوند و مسائل دیگری که به این امر متعلق می گردید.
وبه عبارت دیگر تشکیلات اولیه و اشکال خام نخستین سازمان و نهاد ارتش جمعی را پدید آورد.
2-ویسها و نمانها می بایست هر ساله چه میزان معینی برای نگهداری سپاه و دیگرکارهای مربوط به دهيو بپردازند، خزانه داری عمومی پایه ریزی شد.
3-برخورد ها وکشمکش های میان افراد یا نمانها و ویس ها چگونه و در چه مرجعی داوری شود، پایه عدالت ریخته شد. هنگمتانه یعنی «جای گرد آمدن» که مقصود از آن جای گرد آمدن سازمانهای مربوط به اتحادیه و نمایندگان اتحادیه زنتوها بود، تعیین گشت و ساختمانهای لازم برای چنان تشکیلاتی ایجاد شد.
در رأس همه این سازمانها «دهیوک» یا «دیاآکو» یعنی «رئیس دهیو» که بزرگ بزرگان زنتوها بود، قرار گرفت
دیاآکو می بایست پاسدار اصول اتحاد و داور نهایی در امور باشد، سامان درست (ارته) اتحادیه را نگه دارد و در راه گسترش امور بکوشدوبه عبارتی امور قضایی شکل گرفت.
اسلاید 12 :
هرودوت (تاریخ نویس )در مورد تشکیل دولت و مسئولیت ماد این چنین می نویسد.
مردی روحانی و نیکو کاررا به نام دیوکس (Dioces) در اکبتانه برگزیده شد و آگاهی داد که در کار مردمان داوری خواهد کرد.
مادها که در گذشته همگان ایشان را آریایی می نامیدند از همه سو داوری نزد وی می بردند و خشنود باز می گشتند
و پس از مدتی که گذشت او ثروت و نیرویی فراوان یافت. کاخی هفت حصار برای خود ساخت که یک دیوار آن از برلیان، دیگری از الماس، سومی از زر، چهارمی از سیم. بود. پس خود رااز مردم پنهان کرد و نگهبانانی بر کاخ گماشت و بر مردم سخت گرفت.».
شاید دیوکس همان شکل یونانی دیوک، با عنوان رئیس دهيو، باشد؛ و این که در هنگمتانه (اکبتانه) کاخی برای او ساختند نیز درست است هر چند که هنوز باستان شناسی موفق به کاوش کامل آن نشده است.
اسلاید 13 :
شکل گیری اتحادیه زنتوها و عملکرد مؤثر سازمان های ارتشی، مالی، حقوقی، دیوان وابسته ، و پایدار ماندن این سازمان ها به دلیل کارآیی خود، موجب تغییراتی بنیادی در شکل عمومی جامعه گشت ازجمله:
۱) خودمختاری سنتی زنتوها و ویس ها کم کم از میان رفت
۲) سازمان های سیاسی، نظامی، حقوقی و مالی زنتوها و ویس ها و دهیوها تحلیل رفتند و تا حدودی وظیفه کارکردی آنها به سازمان های مرکزی اتحادیه واگذار شد.
۳) وجه مشترک فرهنگی مردم بر قالب عشیرتی ایشان تفوق یافت و بدل به مشخصه و هویت اساسی تازه ای گشت. از این به بعد عمدتا فرد و خانواده پاسخگوی دستگاه مرکزی اتحادیه بودند و نه الزاما رئیس سنتی ویس و زنتو.
استمرار این وضع سبب نهادینه شدن و در نتیجه افهامی شدن سازمانهای اتحادیه شد و برای نخستین بار تشکیلاتی را پدید آورد که «نهاد دولت» نامیده می شود.
از سوی دیگر همین وضع سبب استواری عناصر مشترک اعتقادی، فرهنگی، زبانی، حقوقی، اقتصادی و تاریخی در میان افراد گشت.
درابتدا این دولت شکل بومی گرفت ودر طول زمان بوسیله پارس ها جهانی گشت
اسلاید 14 :
پیدایش ملت(فصل دوم بخش اول )
حکومت، مجمو عه ای از سازمانهای نهادینه شده و پایدار است
و وجودآن وابسته به وجود شخص حاکم نیست هر فرد یا گروه و یا سازمانی که بتواند این این دستگاه نهادینه شده از آن خود گرداند و برآن تسلط یابد اداره مجموعه جامعه را در دست خواهد گرفت
به تعبیر دیگر دولت کلیتی است سیاسی که کلیت دیگری (ملت) را راه می برد
به همین دلیل نیز بود که با تشکیل دولت در ایران، برای نخستین بار فرمانروایی، که به طورسنتی در دست روحانیان بود و على الرسم رئیس و حاکم هر قوم وسرزمینی رئیس روحانی آن به شمار می رفت از دست آنان بیرون رفت و به دست طبقه نظامی منسجمی که قدرت نیروی تصاحب سازمان های دولتی را داشت، افتاد.
از این به بعد دیگر رئیس کشور الزاما رئیس روحانی آن نبود
شرایط تاریخی خاصی که ذکر شد، سبب پدید آمدن اتحاديه ایرانی ها گشت و آیین مملکت داری به صورتی در سطح جامعه عرضه شد که در مجموعه و از نظر همبستگی عمومی اجتماعی سبب پدید آمدن نهاد سیاسی دولت از یکسو، و «ملت» از دیگر سو، شد و این دو بنابر تعریف به صورت یکجا و متحد به تسلط خود بر سرزمینی که در آن مستقر بودند وجهه ای قانونی بخشیدند و کشور ایران پدید آمد.
اسلاید 15 :
پیش از این دوران، در تاریخ دول و ملل غالبا مردمان هم خون و هم نژادی بودند که در سرزمین های خاص بر اساس سنت و عرف زندگی و حکومت می کردند و آن طور که بر می آید آن دو گاه در شرایطی منجم و گاه در شرایط خاص دیگر گسیخته و پراکنده بودند.
پس از تشکیل دولت ماد می بینیم که بسیاری از شاهان مادی به نحوی عنوان شهریاری نیک و با عنوانی که نشان دهنده وابستگی آنان به اصول عقاید زرتشتی و فرهنگ مذهبی است همانند نام و لقب مشهور خود بر می گزیدند این اما برای تاکید به وفاداری انسان به قانون و اصول الهی فرمانروایی و از آن خود کردن مشروعیتی است که زمانی پیش ازاین به روحانیان تعلق داشته است
لقب شاهانی مثل فرورتیش یعنی شهادت زرتشتی بودن وزرتشتی شدن را دارد مانگذاری می کردند.
پس ازمادهاو هخامنشیان نیز همه عناصر بیگانه از مقدونیان تا مغولان و تاتارها که موفق به حضور در صحنه تاریخ ایران شدند و بر دولت تسلط یافتند جز در دوره های کوتاه اولیه تسلط خود، در همین کالبد ایرانی دولت که منبعث از اختصاصات فرهنگی، اعتقادی، و تاریخی ایرانیان بود، فرمانروایی کردند.
اسلاید 16 :
این ملت و این کشور هرگز و با هیچ وسیله ای به عنوان یک کلیت ملی و میهنی از صحنه تاریخ خارج نشدند.
دولت هایی که در طی چند قرن اخیر در اروپا به وجود آمده اند، دارای بنیادهای پیدایشی دیگری هستند و ملت های آنان را نیز شرایط دیگری پدید آورده است
گسترش بورژوازی، گردش روزافزون کالایی، ایجاد راهها و پیوندهای منطقه ای با بیرون منطقه، استوار شدن حکومت مرکزی ونهایت شکل گیری نهادهای قانونی نوین و برابرشدن فئودال های پیشین در برابری مقررات و دستگاه های مرکزی و رهایی ایشان از پیوندهای منطقه ای و.زمینه اتحادملی و پیدایش دولت در این قاره بوده است .
که در تاریخ ایران به آن پرداخت نشده است .
اسلاید 17 :
مقاومت های ملی(بخش چهارم)
خصوصیات فرهنگی ایرانی ها که منشعب از نژاد آریایی است عبارتنداز:
• مردمی سخت کوش
• پرطاقت وزجر دیده
• با انضباط
• درستکار
• خلاق
• شریف
• با اراده وپر استقامت
ودر برابرتمامی مصائب ریزودرشت عالم مصونیت ودوامی جاودانه یافته اند.
نحوه ایستادگی ایرانیان در برابر قوای بیگانه و یا نیروهای مخرب داخلی را به دو صورت می توان تقسیم کرد :
1-مبارزه های فرهنگی
2-تلاش های سازمان یافته اجتماعی
که در دو فصل متعاقب مورد بررسی قرار می گیرد
اسلاید 18 :
مبارزه های فرهنگی(فصل اول بخش چهارم)
مبارزه های فرهنگی شاید از بارزترین خصایص عمومی ایرانیان برای دوام و بقای وحدت ملی باشد.
بدون شک ایرانیان را نیز مانند هر قوم و ملت دیگری که به عنایت حق تعالی موجودیت یافته اند، اختصاصات خلقی و خلقی متمایزی است که در مجموع مميزات فرهنگی آنان را رقم می زند
به عنوان مثال ، نوع ساختمانهایی که در ایران است، بیش از همه، معلول و نتیجه عوامل اقلیمی و امکانات جغرافیایی و زیرزمینی کشور است، و این نیز که هنرمندان ملک توانسته اند از ترکیب خاکهای معینی، سفالها و کاشی های بسیار زیبا و دلنواز و ظریف و بی بدیل بسازند، بی شک، معلول ذهن وفکرکار آمد و ذهن روشن و دست های قوی پنجه آنانی است که در هر جای دیگر جهان وجود دارد و می تواند در عرصه خاص خود خلاقیت یابد.
مقوله معنوی زبان فارسی که حاصل تجارب طولانی مردم با مظاهری است که به اندیشه پدیدآورندگان آن وسعت و قوت داده و ظرافت های زندگی پر بار مردمی مؤدب و صاحبدل و دوستدار جمال و کمال بوجود بیاورد وزبان وکلامی زیبا بیافریند.
اسلاید 19 :
کلام آنان را در شمار فصیح ترین و بليغ ترين و في الجمله زیباترین و ساده ترین ابزارهای انتقال اندیشه و معنی محسوب گرداند.
دیگر ظواهر و آثار مدنی، اعم از مادی و معنوی ودر بسیاری از زمینه های حیات انسانی، بی تردید، می توان گفت که همه ملل خوش نام عالم به مدارجی از تعالی دست یافته اند و هیچ طایفه ای را بر دیگری مزیت خاصی ندارد .
مردم برای ادامه زندگانی و خاصه ایستادگی در برابر نیروهای ستمگر، از نوعی مقاومت هوشیارانه بی سلاح بهره بر گیرند، تا در عین حفظ تمامیت اخلاقی و معنوی، از خشونت و شدت عمل قدرت های حاکم نیز جلوگیری نمایند.
این مقاومت ها در اساس فرهنگی است و با زبان و اندیشه و خط و کتابت و عادات و رسوم اجتماعی بیشتر سر و کار دارد تا مثلا امور دیگری که با ظواهر مادی متجانس است
اسلاید 20 :
پیداست که ریشه آنها را اخلاق و آداب و تفکر و شئون مردمی و خاصه ایرانی تشکیل میدهد که در مجموع به صورت ذیل نمودار می شوند:
ا- ارزش های تازه ای را در برابر نظام اعتباری حاکم و حاکمیت مستقر خلق می کند به رواج آنها می پردازد.
به عنوان مثال ، عنصر متفوق را از خشونت ومرکز لجام گسیخته شمشیر زنی و کشورگشایی و لشکر آرایی به پایین می کشاند و وادارش می کند که در برابر شیخ مدرسه و مرشد روحانی خانقاه به زانوی ادب بنشیند.
۲- آنگاه که زبان نیروی فرمانروا غیر از زبان مردم کوچه و بازار است، به رواج نظم و نثر فارسی روی می آوردو مضامین بکر و دلپسند و زیبا را، به صد حیلت هنرمندانه و استادانه، بیان می دارد
تا از نفوذ تند و مخرب و بیگانگی آفرین قدرت غالب کم کند و همدلی و همراستای مردمان را با همزبانی آنان همداستان سازد.
نقش عظیم ادب فارسی و مخصوصا شعر را، که ازساده ترین ابزارهای تفهیم و تفهم و تفاهم همه جانبه ملی ایرانیان در همه بسيط فلات ایران است نیکو دانسته و شاعران بزرگ، را در هر دوره ای که مشکلات اجتماعی توده ها افزایش یافته است، مظهر مقاومت ملی و ایستادگی فرهنگی ایرانیان شمرد.
در همه حال به صورتی آگاهانه و معقول و هوشیار به دفاع از موجودیت اصیل ملت ایران پرداخته اند.
