بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
واسطه های الکترونیکی اشاعه اطلاعات در عصر دیجیتالThe Aggregators of information resources: Electronic intermediaries of information dissemination in the digital era
اسلاید 2 :
مقدمه
امروزه روابط میان ناشران، کتابخانهها و کارگزاران و نقش آنها در محیط اطلاعات الکترونیکی، تحت تأثیر مسائل نشر، مدلهای اشتراک و قیمت گذاری، انواع موتورهای کاوش، مجوزهای دسترسی و قالبهای منابع اطلاعاتی تحول یافته است.
کتابداران در صددند با پرداخت کمترین هزینه، بیشترین دسترسی به متن کامل مجلات را برای کاربران خود فراهم سازند؛
ناشران مدلهای جدید قیمتگذاری را برای محصولات خود ارائه میدهند؛
اسلاید 3 :
مقدمه (ادامه)
کارگزاران که خدمات اشتراک به مجلات ناشران را انجام میدادند، نقش خود را به گردآورندگان اطلاعات تغییر دادند و در فرایند تجارت منابع الکترونیک، نقشآفرینی جدیدی را برعهده گرفتند. در چنین محیطی، کارگزاران اشتراک منابع اطلاعاتی (subscription agents) نقش جدید گردآورندگان اطلاعات را بازی میکنند و منابعی از ناشران گوناگون را جمعآوری میکنند و دسترسی به مجموعۀ آن منابع را از طریق مجموعهای واحد که خود سازماندهی کردهاند، فراهم میسازند.
از آنجایی که در عصر دیجیتال، کاربران انتظار دارند بسرعت به متن کامل رکوردهای اطلاعاتی دست پیدا کنند، کتابخانهها دسترسی به متن کامل اطلاعات را از طریق مجموعههایی که گردآورندگان فراهم میکنند امکانپذیر میسازند.
اسلاید 4 :
مقدمه (ادامه)
گردآورندگان، اطلاعات پراکنده مجموعهها و قالبهای مختلف را در مجموعههایی واحد سازماندهی میکنند.
نشر الکترونیک، نظام سنتی اشتراک مجلات را تغییر داده؛ بطوری که امروزه اشتراک محتوا (اشتراک تمام مجلات ناشری خاص، یا مجلات یک موضوع خاص، یا حتی مقالات خاص) جای خود را به اشتراک سالانه مجلات داده است.
در این دنیای متحول، کتابداران در مرکز این انفجار اطلاعات قرار دارند و
استفاده از خدمات گردآورندگان برای آنها ضروری است.
اسلاید 5 :
مفهوم گردآورنده (Aggregator)
گردآورنده (Aggregator) میتواند یک وبسایت، نرمافزار کامپیوتر، کتابخانه، شرکت، یا یک کارگزار اشتراک منابع اطلاعاتی باشد.
هرگاه از طریق بههم پیوستن مجموعههایی پراکنده، مجموعهای جدید حاصل شود، "گردآوری" (Aggregate) صورت گرفته است.
اسلاید 6 :
مفهوم گردآورنده (Aggregator) (ادامه)
گردآورندگان، همان کارگزارن اشتراک منابع اطلاعاتی هستند که به عنوان واسطه میان ناشران و کاربران نهایی عمل میکنند و دسترسی به مجلات الکترونیکی را از طریق محیطی واحد و با استفاده از موتورهای کاوش توانمند فراهم میسازند.
Quinn معتقد است مجموعههایی که گردآورندگان عرضه میکنند، در واقع به عنوان نمایههایی الکترونیکی عمل میکنند که امکان شناسایی و دسترسی به صدها هزار منبع الکترونیکی را در محیطی واحد برای کاربران فراهم میسازند.
اسلاید 7 :
ریشههای اولیه اندیشه گردآوری اطلاعات
پیدایش و توسعۀ اندیشه «گردآوری اطلاعات»، اتفاقی نبود.
تاریخچه دقیق «گردآوری اطلاعات» مشخص نیست، اما اصل این تفکر در فعالیتهای OCLC ریشه دارد.
در اوایل دهۀ 1990 OCLC کتابخانهها را از چاپی به الکترونیکی سوق داد و برای تقویت کتابخانهها، شروع به شناسایی و معرفی عناوین هسته در حوزههای موضوعی مختلف کرد.
بتدریج و با ورود وب، ناشران مجلات که امکان دسترسی به یک مجلۀ واحد را فراهم میکردند، امکان دسترسی به گروههایی از مجلات را فراهم ساختند.
اسلاید 8 :
ریشههای اولیه اندیشه گردآوری اطلاعات (ادامه)
Nilges در خصوص نخستین مجموعۀ «گردآوری شده» توسط OCLC در سال 1991 اذعان می دارد که اولین امکان جستجو در این مجموعۀ بزرگ، در نمایههای نشریات گردآوری شده، بوجود آمد.
در سال 1994، Johns Hopkins universityمجموعهای الکترونیکی متشکل از 42 مجله چاپی با عنوان Project Muse را تهیه کرد.
در سال 1995، آرشیو الکترونیکی از شمارههای گذشتۀ نشریات حوزههای علوم اجتماعی، انسانی و علوم در مجموعهای به نام JSTOR از طریق وب در دسترس کتابخانهها قرار گرفت.
پس از آن، Academic Press در سال 1996 مجموعۀ شمارههای کامل 175 مجلۀ منتشرۀ سال 1996 خود را تحت عنوان International Digital Electronic Access Library عرضه کرد.
اسلاید 9 :
تقسیمبندی انواع گردآورندهها
Inger بین سه دسته از شرکتها که به عنوان گردآورنده فعالیت میکنند تمایز قائل بود:
Hosting aggregators: شرکتهایی که تمرکز اصلی آنها فراهم کردن خدمات میزبانی برای ناشران است. از جملۀ این گردآورندهها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
Ovid, SilverPlatter, Catch World, Highwire Press, Allen Press, and the American Institute of Physics
اسلاید 10 :
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامه)
Gateway aggregators: دومین نوع از گردآورندهها، منابع میزبانها را نمایه یا طبقهبندی میکنند. مانند:
SwetsNet, RoweCom, Informatics
همچنین، تولیدکنندگان نمایهنامهها و چکیدهنامهها و ناشرانی همچون ISI، BIOSIS، CSA، INSPEC و برخی دیگر از فراهمکنندگان خدمات نظیر CrossRef, SFX از ExLibris در این گروه جای میگیرند.
Full text aggregators: سومین نوع، گردآورندههایی هستند که مجوز دسترسی به متن کامل منابع را از ناشران دارا هستند. از جملۀ این گردآورندهها میتوان به OCLC، ProQuest و EBSCO اشاره کرد.
اسلاید 11 :
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامه)
بر اساس ماهیت مجموعه نیز میتوان گردآورندهها را طبقهبندی کرد:
Publisher Based aggregators: گردآورندگان تمام مجلات یک ناشر در همۀ حوزههای موضوعی .
Subject based aggregators: گردآورندگان مجلات ناشران مختلف در یک یا چند حوزۀ موضوعی مشخص.
اسلاید 12 :
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامه)
Electronic Collection Committee- (ECC) در Northwestern University (NUL) ، گردآورندهها را به عنوان «موجودیت مستقلی که دسترسی الکترونیکی به چندین مجله را فراهم میکنند» تعریف کرده و آنها را به 4 گروه زیر طبقهبندی میکند :
Aggregated Database Suppliers: شرکتهایی که دسترسی الکترونیکی به مجلاتِ ناشران، انجمنها و دیگر فراهمکنندگان مجلات الکترونیکی را فراهم میسازند. از جملۀ این گردآورندگان عبارتند از:
EBSCO, CARL Uncover, Catch Word, Highwire press
اسلاید 13 :
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامۀ تقسیمبندی ECC)
Aggregated Associations: سازمانهایی که دسترسی الکترونیکی به مجلاتی که فقط توسط انجمنها و مؤسسه های علمی منتشر میشوند را فراهم میسازند. از جملۀ این گردآورندگان عبارتند از:
American Chemical Society (ACS),
American Institute of Physics (AIP),
American Mathematical Society (AMS),
Institute of Physics (IOP),
Royal Society of Chemistry (RSC)
اسلاید 14 :
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامۀ تقسیمبندی ECC)
Aggregated Publishers: شرکتهایی که دسترسی الکترونیکی به مجلاتی که توسط شرکتهای انتشاراتی منتشر میشود را فراهم میکنند. از جملۀ این گردآورندگان عبارتند از:
Elsevier,
Cambridge University Press,
Oxford University Press,
Kluwer
Aggregated Services: شرکتهایی که با برقراری پیوند میان نمایههای الکترونیکی و مجلات الکترونیکی، خدماتی نظیر تحویل الکترونیکی مدرک ارائه میکنند.
اسلاید 15 :
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامۀ)
Library of Congress گردآورندهها را به دو دستۀ کلی تقسیم کرده است:
گردآورندههایی که کمتر در طول زمان دچار تغییر شده اند، مانند: JSTOR, و Project Muse
منابع تحت پوشش آنها، از جنبههایی با یکدیگر مشترک هستند (مثلاً از بُعد ناشر)
تمام متن هستند یا امکان دسترسی به متن کامل را فراهم میکنند.
ارتباط نزدیکی بین خدمات دوران چاپی و الکترونیکی آنها وجود دارد.
اسلاید 16 :
تقسیمبندی انواع گردآورندهها (ادامۀ تقسیمبندی Library of Congress )
گردآورندههایی با تنوع و تحولات بیشتر، مانند: Lexis/Nexis و ProQuest
اغلب موضوعمحور و برخی از آنها ناشرمحور هستند.
مجموعههایشان بزرگ و متنوع است.
منابع تحت پوشش آنها از مجلات، تکنگاشتها، کتابهای مرجع، روزنامهها و جزوهها تشکیل شده است.
منابع تحت پوشش آنها مرتب کم و زیاد میشوند.
پوشش متن کامل برای برخی از منابع آنها وجود ندارد.
اسلاید 17 :
شیوه کار گردآورندهها
هدف اصلی فعالیت گردآورندهها، فراهم کردن متن کامل مجلههایی است که توسط خود آنها نمایهسازی میشوند.
به این منظور، آنها با ناشران مذاکره کرده و در زمینۀ دسترسپذیر ساختن مجلات با آنها قرارداد منعقد میکنند. مسائل مربوط به پرداخت، دورۀ embargo و مدت زمان دسترسی به متن کامل، از جمله مواردی است که معمولاً باید روی آنها توافق صورت پذیرد.
برخی گردآورندهها، در زمینۀ اعتلا، نگهداری و گسترش اشتراک انفرادی مجلات نیز فعالیت میکنند.
اسلاید 18 :
شیوه کار گردآورندهها (ادامه)
انتخاب مجلات بوسیلِۀ گردآورندهها: برای انتخاب و تحت پوشش قرار دادن مجلات، گردآورندهها ملاحظات خاصی را در نظر میگیرند که از آن جمله میتوان به سه مورد زیر اشاره کرد:
درخواست کاربران و بازخورد نظرات آنها
رتبۀ مجله
ضریب تأثیر مجله در JCR
قالبهای قابل ارائه توسط گردآورندهها: گردآورندهها محتوای علمی را در قالبهایی نظیر PDF، HTML یا بصورت electronic feeds مانند ASCII و XML یا حتی بصورت چاپی از ناشران دریافت میکنند. آنها در نهایت، علاوه بر فورمت HTML، آنها را به فورمت PDF نیز تبدیل و قابل عرضه میکنند.
اسلاید 19 :
ارزیابی گردآورندهها
با توجه به گردآورندههای زیادی که امروزه برای ارائۀ خدمات اطلاعاتی فعالیت میکنند، انتخاب مناسبترین گردآورندهها برای کتابخانهها به کاری دشوار تبدیل شده و نیازمند انجام مطالعات ارزیابانۀ متعددی پیش از انتخاب آن است.
از دیرباز بیشتر کتابخانهها برای انتخاب گردآورندهها، به عواملی همچون شیوههای دسترسی، کنترل کتابشناختی، قیمت، نوع خدمات قابل عرضه، گزینهها و قالبهای تحویل مدرک، امکانات مدیریتی، گزارشگیری، عناوین مجلات تحت پوشش و همچنین تأثیر بالقوۀ مجلات الکترونیکی تحت پوشش گردآورنده، توجه میکنند.
اسلاید 20 :
ارزیابی گردآورندهها (ادامه)
مهمترین معیارهای «انتخاب و ارزیابی گردآورندهها» به صورت زیر است:
سهولت استفاده از منابع و امکانات گردآورنده
بهره مندی از ابزارهای کمکی برای استفاده
دوره زمانی روزآمدسازی
گزینههای ذخیرهسازی منابع دانلود شده (مثلاً Print, save, e-mail)
قالبهای مقالهها (مثلاً PDF و HTML)
برنامههای آموزشی
دارا بودن آرشیوهای مناسب
امکان دریافت گزارشهای آماری میزان استفاده (usage statistics)
امکان انتخاب و خرید عنوانهای مورد نظر یا خرید کل مجموعه
وجود پیوند میان رکورد با متن کامل
