پاورپوینت ویژگیهای لازم برای گزینش کارمندان و کارگزاران

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 3 :

ضرورت بحث
امروزه بر همگان روشن است که سعادت هر جامعه، در مرحله نخست، در گرو داشتن قانون مناسب است؛ قانونی که با نیازها و ساختمان روح و جسم انسان همخوان باشد و کمتر بتوان از آن سوء استفاده کرد. همچنین لازم است جنبه عملی آن هم روشن باشد.

بی‏گمان، قانون، پیش از اجرا فقط کلمات و واژگانی بیش نیست که بر صفحه کاغذ نقش می‏بندد و کاربردی ندارد. آنچه که به قانون جان می‏دهد و روح می‏بخشد، اجرای آن است.

بی‏شک اجرای عادلانه و بدون تبعیض قانون، نیازمند کارمندان و کارگزارانی صالح و شایسته است، ولی به دلایلی که به شرح آن می‏پردازیم، این موضوع حساسیت ویژه‏ای می‏یابد.

اسلاید 4 :

اسلامی بودن نظام
در نظام اسلامی، فلسفه وجودی نظام اداری و به خدمت‏گیری کارمندان و کارگزاران در همه مراتب، خدمت‏رسانی به مردم است؛ زیرا سازمان و دستگاه‏های اداری، در حقیقت با بهره‏گیری از سرمایه و امکانات مردم پدید می‏آیند و هدف آنها، ارائه خدمات به مردم است.
با پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و روی کارآمدن دولت انقلابی در ایران و دگرگونی‏های اساسی در ارزش‏ها و فرهنگ حاکم بر جامعه که با اخراج کارمندان ناسالم ادارات و به خدمت گرفتن کارمندان به ظاهر متعهد و انقلابی و تدوین مقررات جدید اداری همراه بود، می‏بایست از پیچ و خم کارهای اداری کاسته شود و خدمت‏رسانی به مردم بهتر صورت گیرد،
ولی متأسفانه به دلایل گوناگون، بسیاری از این ساختارها به مرور از اهداف اولیه و ارزشی خود که همان خدمت‏رسانی خالصانه و بی‏منت است، دور شدند؛ به گونه‏ای که گاه احساس می‏شود دستگاه‏های اداری از حالت خدمت‏گذاری خارج شده‏اند و وضعیت طلب کارانه به خود گرفته‏اند.
از این‏رو، نیازمند رویکرد دیگری به نظام اداری اسلام هستیم تا ارزش‏های اسلامی و انسانی را در نظام اداری کشور حاکم سازیم، به گونه‏ای‏که هم حق کارمند و هم حق اجتماع برآورده شود.

اسلاید 5 :

در منظر آزمایش بودن نظام
بارها از بزرگان دینی و حکومتی شنیده‏ایم که تنها دین می‏تواند جهان خالی از معنویت امروز را درست اداره کند. جمهوری اسلامی ایران نمونه برجسته‏ای از یک حکومت دینی الهی است که جهانیان می‏توانند از آن بهره گیرند. بیان این مطلب به معنی قرار گرفتن نظام نوپای اسلامی در آزمایش داخلی و خارجی است و بی‏شک، اعتبار این نظام به چگونگی رفتار کارمندان و کارگزاران بستگی دارد.
این گروه افزون بر اینکه مسئولیت اجرای اهداف مقدس اسلام در متن جامعه را بر عهده دارند، می‏توانند با رفتار و کردار سنجیده با مراجعه کنندگان، معرف نظام اسلامی باشند و در استحکام پایه‏های حکومت و ماندگاری آن نقش اساسی ایفا کنند. باید گفت بی‏توجهی به این مهم، پی‏آمدهای زیان باری درپی خواهد داشت که نتیجه آن، اتهام ناکارآمدی به نظام خواهد بود.
بنابراین، برای پیش‏گیری از این‏گونه اتهام‏های نابه‏جا و توانا کردن کارمندان و کارگزاران نظام اسلامی در انجام تکالیف و وظایف‏شان، شایسته است افزون بر معیارهای سازمانی و قانونی، مجموعه‏ای از رهنمودهای اخلاقی و ارزشی اسلام تهیه شود تا آنان را در رفتار اداری یاری کند. به امید آنکه بتوانیم نوعی هماهنگی و وحدت رویه در حرکت به سوی نظام اداری مطلوب و افزایش روح خدمتگزاری در کارمندان را شاهد باشیم.

اسلاید 6 :

ویژگیهای لازم برای گزینش کارمندان و کارگزاران
استقرار و دوام حکومت به‏ویژه با شاخصه‏های دین‏داری و عدالت، بدون گزینش و به‏کارگیری کارمندان و کارگزاران شایسته، عملی نخواهد شد. ازاین‏رو، از مقوله‏های مهم و مورد توجه زمامداران اسلامی، گزینش و به کارگیری کارمندان و کارگزارانی است که صلاحیت‏های اخلاقی و تخصصی لازم را داشته باشند؛ زیرا اگر چنین نباشد، بی‏تردید در ترویج پاکی‏ها بی‏تفاوت خواهند بود و چه بسا با عملکرد ضدارزشی، جامعه را به فساد بکشانند.

همچنین اگر در رشته خود تخصص کافی نداشته باشند، حوزه کاری خود را دچار هرج و مرج خواهند کرد. امام علی علیه السلام در گفتاری دلنشین به این دو ملاک لازم برای انتخاب کارگزاران و کارمندان توجه داشته و آن را چنین یادآور شده است:

در استخدام کارمندان و فرمان‏روایان شفاعت و وساطت کسی را مپذیر؛ مگر شفاعت شایستگی و امین بودن (درستکاری) آنان را.

اسلاید 7 :

در این حدیث زیبا، امانت‏داری و درستکاری با شایستگی همراه شده است؛ یعنی اداره امور جامعه، امانتی است که در اختیار کارمندان و کارگزاران نظام اسلامی قرار می‏گیرد و اگر شایستگی امانت‏داری را نداشته باشند، پی‏آمدهای ناگواری را به بار خواهند آورد. این موضوع نه تنها در انتخاب کارمندان و کارگزاران، بلکه در ارتقای شغلی آنان نیز اهمیت دارد.

بدیهی است هر اندازه این انتخاب‏ها براساس شایستگی‏های اخلاقی و تخصصی افراد صورت گیرد، سبب افزایش اعتماد به نفس و کارایی آنها خواهد شد. به عکس، هر اندازه ملاک‏های بالا در نظر گرفته نشود و به جای آنها روابط، منافع شخصی و وابستگی، شایستگی‏ها را تعریف کند، رنجش خاطر خدمت‏گزاران درستکار و درنهایت نارضایتی مردم را در پی خواهد داشت.

اسلاید 8 :

تقوا

نظام اسلامی همواره نیازمند کارمندان و کارگزارانی است که در مقابل زرق و برق‏های دنیا نلغزند و در دام آلودگی‏ها گرفتار نشوند. بی‏شک تنها قدرتی که چنین نیروی بازدارنده‏ای را ایجاد می‏کند تقواست. به سبب اهمیت بسیار تقوا در اسلام، پیشوایان معصوم قدس سرهما آن را عامل مهمی در گزینش کارمندان دانسته‏اند و همواره به این صفت اخلاقی پسندیده سفارش کرده‏اند.

از جمله وقتی رسول خدا صلی الله علیه و آله مَعاذ بن جَبَل را به سوی یمن گسیل می‏داشت، به او فرمود: «و اُوصیکَ بِتقوی الله.؛ سفارش می‏کنم تو را به پرهیزکاری».

همینطور امام علی علیه السلام در عهدنامه مالک اشتر در آغاز سخن و پیش از هر سفارشی، مالک را به تقوا و پیروی از خدا فرا می‏خواند: «او را به ترس از خدا فرمان می‏دهد و اینکه اطاعت خدا را بر دیگر کارها مقدم دارد».

اسلاید 9 :

خیر خواهی نسبت به مردم

خیرخواهی می‏تواند یکی دیگر از ملاک‏های اساسی انتخاب کارمندان و کارگزاران نظام اسلامی باشد. امام علی علیه السلام در نامه‏ای به مردم مصر یکی از دلایل انتخاب مالک اشتر رحمه الله به زمامداری مصر را خیرخواهی او معرفی می‏کند و می‏فرماید:

مردم مصر، من شما را بر خود برگزیدم او را برای شما فرستادم؛ زیرا او را خیرخواه شما دیدم.

اسلاید 10 :

خلوص

خلوص به معنای خالص کردن کار برای خدا همراه با بی‏علاقگی به ستایش خود، دوری از ریا، تظاهر و منّت‏گذاری است که از ویژگی‏های لازم برای هر کارمند و کارگزار مسلمان به شمار می‏رود. امام علی علیه السلام اهمیت این ویژگی را به مالک اشتر رحمه الله چنین یادآور می‏شود:
مبادا هرگز خدمت‏هایی که انجام دادی به مردم منّت گذاری یا آنچه را انجام داده‏ای بزرگ شماری. (زیرا) منّت نهادن پاداش نیکوکاری را از میان می‏برد و کاری را بزرگ شمردن نور حق را خاموش می‏کند.
باید گفت اگر کارمند و کارگزار مسلمانی، طالب امنیت و تعالی باشد، شایسته است خود را به صفت خلوص بیاراید و از هرگونه ظاهرسازی و عوام‏فریبی بپرهیزد تا خداوند آثار و برکات خلوص را بر وی نمایان سازد. امام صادق علیه السلام می‏فرماید:
هیچ بنده‏ای به حقیقت اخلاص نمی‏رسد، مگر زمانی که دوست نداشته باشد او را برای کارهای خدایی‏اش ستایش کنند.

اسلاید 11 :

اصالت خانوادگی

خوش‏نامی و سابقه درخشان خانوادگی در خدمت به اسلام و مسلمین، یکی دیگر از اصول گزینش کارمندان و کارگزاران در نظام اسلامی به شمار می‏رود. امام علی علیه السلام در عهدنامه مالک اشتر این موضوع را چنین یادآور می‏شود:

«کارمندان دولتی را از میان مردم با تجربه و با حیا، از خاندان‏های پاکیزه و باتقوا که در مسلمانی سابقه درخشانی دارند انتخاب کن؛ زیرا اخلاق آنان گرامی‏تر و آبرویشان محفوظ‏تر و طمع و روزیشان کمتر و آینده‏نگری آنان بیشتر است». خود آن حضرت نیز در انتخاب کارگزاران حکومتی به این مسئله توجه داشته است،

اسلاید 12 :

بردباری

مقام و مسئولیت چه از نوع الهی و چه از نوع بشری، نیازمند بردباری است. امیرالمؤمنین علی علیه السلام در این باره می‏فرماید: «آلَةُ الرِّیاسةِ سَعَةُ الصَّدرِ؛ ابزار سرپرستی، بردباری و تحمل سختی‏هاست».

بی‏شک کارمند و کارگزار مسلمان با بردباری، می‏تواند در رویارویی با گفتار و کردارهای نامناسب افراد بی‏منطق، ناآگاه، بی‏نزاکت و بیمار، در محیط اداری رفتار شایسته‏ای از خود به نمایش گذارد و با به‏کارگیری سیاست‏مدار به مشکلات و نیازهای مردم بهتر رسیدگی کند امام علی علیه السلام در این زمینه می‏فرماید: رأسُ السیاسةِ استعمالُ الرِّفق؛ اساس اداره امور (مدیریت) به کارگیری مداراست.

البته سیاست مدارا، در صورتی به عنوان یک اصل در اداره امور پذیرفته خواهد شد که مورد سوءاستفاده قرار نگیرد. بهتر است در بهره‏گیری از بردباری، داستان کارگزار قرآنی حضرت یوسف علیه السلام را مطالعه کنیم.

اسلاید 13 :

توانایی

در اسلام توانایی یکی دیگر از ویژگی‏های لازم برای پذیرش مسئولیت و اداره امور است. کارمند می‏تواند در جنبه‏های فکری، جسمی و تخصصی توانایی‏های خود را نشان دهد و اگر به هر دلیلی از توانایی‏های بالا بی‏بهره باشد، نه تنها در خدمت‏گذاری موفق نخواهد بود، بلکه مشکلات فراوانی را نیز به‏وجود خواهد آورد.

از امام صادق علیه السلام چنین نقل شده است: «سزاوار نیست که مؤمن خود را ذلیل کند. به ایشان گفته شد: مؤمن چگونه خودش را خوار می‏کند؟ فرمود: خود را در معرض کاری که از او ساخته نیست قرار دهد».
برای همین، در قرآن می‏بینیم وقتی حضرت یوسف علیه السلام درخواست می‏کند که خزانه‏دار مصر شود، خود را نگهبانی علیم، یعنی آگاه و توانا در امور معرفی می‏کند: «قالَ اجْعَلْنی عَلی خَزائنِ الاَْرضِ اِنّی حَفیظٌ عَلیمٌ؛ (یوسف گفت): مرا بر خزانه‏های این سرزمین بگمار که من نگهبانی دانا هستم». (یوسف: 55)؛

اسلاید 14 :

قاطعیت

یک کارمند و کارگزار مسلمان زمانی می‏تواند از عهده انجام وظایف محوله به شکل شایسته برآید که در تصمیم‏گیری و اجرای امور به ویژه امور مهم قاطعیت داشته باشد؛ یعنی بدون هرگونه ملاحظه کاری، گرفتار تردید نشود و با تصمیم‏گیری‏های مناسب گره کار مردم را بگشاید.

عملکرد حضرت علی علیه السلام در مقابله با دسیسه‏های معاویه و عمرو عاص در مصر مصداق سخن ماست. امام وقتی کارگزاران خود را در مقابل توطئه‏ها ناتوان دید با فرستادن مالک اشتر رحمه الله به مصر بر آن شد تا با آنها قاطعانه برخورد کند. بنابراین، در نامه‏ای به فرماندار معزول خود (محمد بن ابی‏کبر) به سبب دلجویی، دلیل گزینش مالک را قاطعیت او می‏داند.

«همانا مردی را فرماندار مصر قرار دادم که نسبت به ما خیرخواه و به دشمنان ما سخت گیر و درهم کوبنده بود». در واقع، سرسختی مالک اشتر رحمه الله در برابر دشمنان اسلام نشانه قاطعیت او بود.

اسلاید 15 :

اطاعت پذیری از مافوق

از ویژگی‏های اساسی برای گزینش کارمندان و کارگزاران، داشتن روحیه اطاعت از مافوق و رعایت سلسله مراتب است. مافوق کسی است که «امر و نهی به‏دست او صورت می‏گیرد که باعث برانگیخته شدن انسان به سوی کار و همینطور باعث بازداشته شدن از آن می‏شود.» در نتیجه، نظم حاکم و از هرج و مرج در سازمان و محیط اداری جلوگیری می‏شود.
اطاعت‏پذیری در محیط اداری سبب‏می‏شود :
حلقه‏های‏خدمتگزاری به‏مردم، بدون کوتاهی به جریان افتد.
با نظارت مافوق بر افراد زیر دست خود، امور رونق بهتری می‏گیرد
و کارمندان در برابر عملکردهای خود پاسخگو خواهند بود.
به همین سبب، اطاعت از مافوق در کلام پیشوایان معصوم قدس سرهما بارها مورد تأکید قرار گرفته است.
حضرت علی علیه السلام در این باره می‏فرماید: «اَطِعْ مَنْ فَوقَک یُطِعْکَ مَنْ دُونک؛ بالاتر از خود را فرمان ببر، تا پایین‏تر از تو فرمانبردارت باشد».
وقتی امام علی علیه السلام مردم مصر را به پیروی از فرامین مالک اشتر رحمه الله فرا می‏خواند، او را کسی معرفی می‏کند که از فرمان امام سرپیچی نمی‏کند:

اسلاید 16 :

. آنجا که با حق است، سخن او را بشنوید و از او اطاعت کنید، او شمشیری از شمشیرهای خداست که نه تیزی آن کند می‏شود و نه ضربت آن بی‏اثر است. اگر شما را فرمان کوچ داد، کوچ کنید و اگر گفت بایستید، بایستید، که او در پیش‏روی و عقب‏نشینی و حمله، بدون فرمان من اقدام نمی‏کند.

البته باید دانست که اطاعت از مافوق تا آنجا لازم است و از ویژگی‏های لازم برای هر کارمند و هر فرد مسلمان به شمار می‏آید که معصیت خدا در آن نباشد. چنانکه امام علی علیه السلام می‏فرماید: «لاطاعَةَ لِمَخْلوقٍ فی مَعصیَةِ الْخالقِ؛ هیچ اطاعتی از مخلوق در نافرمانی پروردگار، روا نیست».

همچنین اطاعت و احترام به مافوق، باید برای رضایت خدا باشد و حفظ و شأن مافوق به دلایل شخصی و از نوع چاپلوسی نباشد.

اسلاید 17 :

کاردانی

آگاهی به مسئولیت‏های اداری و مقررات، از جمله ویژگی‏هایی است که در گزینش کارمندان و کارگزاران باید به آن توجه داشت. در اسلام نیز به این مسئله توجه ویژه‏ای شده است. امام علی علیه السلام می‏فرماید: «الاعمال بالخبره؛ کارها با آگاهی است».
و نیز می‏فرماید: «ان اللّه یحب المحترف الامین؛ همانا خداوند انسان فنی و کاردان امین را دوست دارد».
بی‏شک کارمندان و کارگزاران در نظام اسلامی می‏بایست به سطحی از کاردانی برسند و دانش و تجربه لازم را فرا گیرند تا هنگام رویارویی با مشکل، به آسانی بتوانند چاره‏جویی و از هدر رفتن نیرو و امکانات پیش‏گیری کنند. در غیر این‏صورت، برای خود، سازمان و همه کسانی که به او مراجعه می‏کنند، مشکل‏ساز خواهند بود. برای همین، رسول گرامی اسلام می‏فرماید:
هرکس مردی را بر ده تن ریاست دهد و بداند که میان آنها کسی هست که از او برتر است، به خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله و گروه مسلمانان تقلب کرده است.
یعنی کسی که نسبت به دیگران کاردان‏تر است، باید سرپرستی را به عهده گیرد و کسانی که شایستگی آن را ندارند، از این پست باید چشم پوشند.

اسلاید 18 :

مسئولیت پذیری

در نظام توحیدی اسلام، مسئولیت پذیری اصلی است که در زمینه اخلاق اداری، می‏تواند به فرد کارمند و فعالیت‏هایش سمت و سو دهد و او را از فرو غلطیدن در مسیر کجی‏ها و نادرستی‏ها باز دارد. در واقع، کمال آدمی در مسئولیت‏پذیری اوست. بی‏شک هر اندازه در این زمینه سستی ورزد، تباهی در کارش بیشتر خواهد بود و هر اندازه مسئولیت‏پذیری بهتری داشته باشد، به کمال بیشتری دست خواهد یافت.
ازاین‏رو، بهتر است در گزینش کارمندان و کارگزاران به این اصل، توجه شود. به افرادی مسئولیت داده شود که از هر لحاظ آماده پاسخ‏گویی به تصمیم‏ها و عملکردهای خود باشند و درپی توجیه و فرافکنی تصمیم‏ها و عملکردهای نادرست خود نباشند یا مسئولیت خود را به دیگران نسپارند. رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره کسانی که مسئولیت‏پذیر نیستند و فرافکنی می‏کنند، می‏فرماید: «ملعون است کسی که رنج خود را بر مردم اندازد».

همچنین کارمند و کارگزار مسلمان باید بداند که تداوم سرپرستی و مسئولیت او به حسن‏استفاده از مسئولیتش بستگی دارد. امام علی علیه السلام در این باره می‏فرماید: «مَن‏حَسُنتْ سِیاسَتهُ دَامَتْ‏رِیاسَتُه؛ آنکه اداره‏امورش نیکوست، سرپرستی‏اش پایدار است».این مسئولیت امانتی است که در اختیار کارمند و کارگزار مسلمان قرار می‏گیرد. امام علی علیه السلام این موضوع را به زیبایی به یکی از کارگزاران خود یادآور شده است.
«کاری که به عهده توست، طعمه نیست، امانتی است که برگردنت نهاده‏اند».
بنابراین، بر کارمندان و کارگزاران لازم است ضمن مسئولیت‏پذیری شایسته، در حفظ مسئولیت و امانت نیز کوشا باشند.

اسلاید 19 :

نگهداری از اموال

قوام و سربلندی هر جامعه، افزون بر وجود قوانین مناسب و کارمندان شایسته، به پشتوانه مالی غنی بستگی دارد. بدیهی است هرگونه استفاده بی‏رویه از اموال عمومی، سبب تهی شدن خزانه کشور و درپی آن وابستگی به بیگانگان خواهد شد که سرانجام، به اساس و پیکر نظام ضربه خواهد زد.
ازاین‏رو، لازم است در گزینش کارمندان و کارگزاران نظام اسلامی، به روحیات افراد در حفظ بیت‏المال توجه کنیم تا از سوءاستفاده‏های احتمالی و پی‏آمدهای ناگوار آن، پیش‏گیری شود.
به ویژه در دوران کنونی به جهت گستردگی اموال عمومی که در اختیار کارمندان قرار دارد همچون انواع ماشین‏آلات، آب، برق، گاز، تلفن، نوشت‏افزار، اماکن و همچنین نبود نظارت کافی بر هزینه‏ها به ویژه هزینه‏های مأموریتی، برگزاری سمینارها و مهمانی‏ها، امکان سوءاستفاده را بیش از گذشته فراهم کرده است.
اهمیت حفظ اموال عمومی به اندازه‏ای است که پیشوایان معصوم قدس سرهما همواره کارمندان و کارگزاران خود را در قالب پندها و نامه‏ها از سوءاستفاده از آن برحذر می‏داشتند.

اسلاید 20 :

عزت نفس

داشتن عزت نفس، از ویژگی‏های برجسته یک کارمند و کارگزار مسلمان است. امام علی علیه السلام در نامه‏ای به یکی از کارگزارانش داشتن عزت نفس را حقی می‏داند که بر گردن اوست و باید از آن به شایستگی نگهبانی کند.

و از جمله حقی که بر توست آنکه نفس خویش را نگهبان باشی.

کارمند مسلمان وقتی عزت نفس دارد که تن به ذلت ندهد و به بهره‏اش خشنود باشد و هرگز در وادی خیانت قدم ننهد. همچنین خواسته‏های نفسانی، او را پیش مردم پست و بی‏مقدار ننماید. در این صورت است که عزت نفس او می‏تواند سبب عزت کشور و اسلام عزیز شود.