بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مبانی و روشهای تبلیغ در قرآن و حدیث
اسلاید 2 :
مبانی و روشهای تبلیغ در قرآن و سنت
جلسه چهارم
ویژگیهای مبلغ (ویژگیهای علمی)
اسلاید 3 :
ویژگیهای مبلغ
ویژگیهای علمی
مبانی و روشهای تبلیغ در قرآن و حدیث
اسلاید 4 :
۱. دینشناسی
مبانی و روشهای تبلیغ در قرآن و حدیث
{وَمَا کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنفِرُواْ کآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن کلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَـآئِفَةٌ لِّيَتَفَقَّهُواْ فِى الدِّينِ وَلِيُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ}
و شايسته نيست مؤمنان، همگى کوچ کنند. پس چرا از هر فرقهاى از آنان، دستهاى کوچ نمىکنند تا در دين، آگاهى پيدا کنند و قوم خود را وقتى به سوى آنان بازگشتند، بيم دهند، باشد که آنان [از کيفر الهى] بترسند؟
{قُلْ هَـذِهِ سَبِيلِى أَدْعُواْ إِلَى الله عَلَى بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِى وَسُبْحَـنَ الله وَمَآ أَنَا مِنَ الْمُشْرِکينَ}
بگو: اين است راه من، که من و هر کس پيروىام کرد، با بصيرت به سوى خدا دعوت مىکنيم؛ و منزّه است خدا، و من از مشرکان نيستم.
اسلاید 5 :
رسول الله (صلی الله علیه وآله):
لا تَأمُر بِالمَعروفِ ولا تَنهَ عَنِ المُنکرِ حَتّىٰ تَکونَ عالِماً، وتَعلَمَ ما تَأمُرُ.
امر به معروف و نهى از منکر مکن، مگر آنکه عالم باشى و بدانى به چه امر مىکنى.
إنَّ دينَ اللهِ تَعالىٰ لَن يَنصُرَهُ إلاّ مَن حاطَهُ مِن جَميعِ جَوانِبِهِ.
دين خداوند متعال را هرگز يارى نخواهد کرد، مگر کسى که به تمام جوانب آن آگاهى داشته باشد.
اسلاید 6 :
امام کاظم (علیه السلام):
قالَ رَسولُ اللهِ (صلی الله علیه وآله): اِتَّقوا تَکذيبَ اللهِ. قيلَ: يا رَسولَ اللهِ، وکيفَ ذاكَ ؟ قالَ: يَقولُ أحَدُکم: «قالَ اللهُ»، فَيَقولُ اللهُ: «کذَبتَ، لَم أقُلهُ»، أو يَقولُ: «لَم يَقُلِ اللهُ»، فَيَقولُ اللهُ عزّ و جلّ: «کذَبتَ، قَد قُلتُهُ.»
رسول خدا فرمود: «از تکذيب خداوند، پروا کنيد!». گفته شد: اى رسول خدا! تکذيب خدا چگونه است؟ فرمود: «شخصى از شما مىگويد: "خداوند فرمود"؛ اما خداوند مىفرمايد: "تو دروغ مىگويى، من آن را نگفتهام". يا مىگويد: "خداوند نفرموده است" و خداوند عزّ وجلّ مىفرمايد: «دروغ مىگويى، من آن را گفتهام.»
اسلاید 7 :
۲. حدشناسی
{ وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَک بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کلُّ أُوْلَـئِك کانَ عَنْهُ مَسْـئُولاً }
و چيزى را که بدان علم ندارى، دنبال مکن؛ زيرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد.
اسلاید 8 :
امام علی (علیه السلام):
لا تُخبِر بِما لَم تُحِط بِهِ عِلما.
از آنچه احاطۀ علمى بدان ندارى، خبر مده.
رَحِمَ اللهُ امرَأً عَرَفَ قَدرَهُ، ولَم يَتَعَدَّ طَورَهُ.
رحمت خدا بر کسى که قدر [و اندازه] خود را بشناسد و از حدّ خود، تجاوز نکند.
اسلاید 9 :
زرارة بن أعين:
سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ (علیه السلام): ما حَقُّ اللهِ عَلَى العِبادِ؟ قالَ: أن يَقولوا ما يَعلَمونَ، ويَقِفوا عِندَ ما لا يَعلَمونَ.
از امام باقر (علیه السلام) پرسيدم: حقّ خداوند بر بندگان چيست؟ فرمود: «آنچه را مىدانند، بگويند و بر آنچه نمىدانند، درنگ کنند.»
امام علی (علیهالسلام):
لا تَقُل ما لا تَعلَمُ؛ فَتُتَّهَمَ بِإِخبارِكَ بِما تَعلَمُ!
آنچه را نمىدانى مگو، که در بيان چيزهايى که مىدانى، متّهم [به دروغگويى] مىشوى.
اسلاید 10 :
۳. مخاطبشناسی
رسولالله (صلی الله علیه وآله):
لاتُحَدِّثُوا النّاسَ بِما لايَعرِفونَ؛ أتُحِبّونَ أن يُکذَّبَ اللهُ ورَسولُهُ؟!
براى مردم آنچه را نمىپذيرند، بازگو نکنيد. آيا دوست داريد که خدا و رسولش تکذيب شوند؟
امام صادق (علیه السلام):
ما کَلَّمَ رَسولُ اللهِ صلی الله علیه وآله العِبادَ بِکُنهِ عَقلِهِ قَطُّ. قالَ رَسولُ اللهِ (صلی الله علیه وآله): إنّا مَعاشِرَ الأَنبِياءِ اُمِرنا أن نُکَلِّمَ النّاسَ عَلىٰ قَدرِ عُقولِهِم.
رسول خدا هرگز با بندگان خدا با ژرفاى عقل خود، سخن نگفته است. رسول خدا فرموده است: «ما گروه پيامبران، فرمان گرفتهايم که با مردم به اندازه عقلهايشان سخن گوييم.»
اسلاید 11 :
امام صادق (علیه السلام) به عمر بن حنظله:
يا عُمَرُ، لا تُحَمِّلوا عَلىٰ شيعَتِنا، وَارفُقوا بِهِم؛ فَإِنَّ النّاسَ لا يَحتَمِلونَ ما تَحمِلونَ
اى عُمَر! بر شيعيان ما سخت مگيريد، و با آنان همراهى کنيد که تحمّل مردم به اندازه شما نيست.
رسول الله (صلی الله علیه وآله):
آفَةُ العِلمِ النِّسيانُ، وإضاعَتُهُ أن تُحَدِّثَ بِهِ غَيرَ أهلِهِ.
آفت علم، فراموشى است، و تباه کردنش به نقل کردن آن است براى نااهلش.
اسلاید 12 :
امام علی (علیه السلام):
لَيسَ کلُّ العِلمِ يَستَطيعُ صاحِبُ العِلمِ أن يُفَسِّرَهُ لِکُلِّ النّاسِ؛ لِأَنَّ مِنهُمُ القَوِيَّ وَالضَّعيفَ، ولِأَنَّ مِنهُ ما يُطاقُ حَملُهُ ومِنهُ ما لا يُطاقُ حَملُهُ، إلاّ مَن يُسَهِّلُ اللهُ لَهُ حَملَهُ وأعانَهُ عَلَيهِ مِن خاصَّةِ أولِيائِهِ.
هر علمى چنان نيست که دارندهاش بتواند آن را براى تمام مردم تبيين کند؛ زيرا برخى از مردم قوى و برخى ضعيفاند، و برخى دانشها قابل تحمّل و برخى غير قابل تحمّلاند، مگر براى آن که از اولياى مخصوص خداوند باشد که خدا شنيدن آن را برايش آسان مىکند و او را در اين کار، کمک مىرساند.
اسلاید 13 :
امام علی (علیه السلام) ـ در وصیت به امام حسن (علیه السلام) ـ :
مِن صِفَةِ العالِمِ ألاّ يَعِظَ إلاّ مَن يَقبَلُ عِظَتَهُ ولا يَنصَحَ مُعجَباً بِرَأيِهِ ولا يُخبِرَ بِما يَخافُ إذاعَتَهُ.
از ويژگىهاى عالم آن است که تنها کسى را اندرز مىدهد که اندرزش را بپذيرد، و کسى را که فريفتۀ رأى و نظر خويش است، نصيحت نمىکند، و آنچه را که از انتشارش بيم دارد، بيان نمىکند.
امام زين العابدين (علیه السلام):
أمّا حَقُّ المُستَنصِحِ: فَإِنَّ حَقَّهُ أن . تُکلِّمَهُ مِنَ الکَلامِ بِما يُطيقُهُ عَقلُهُ؛ فَإِنَّ لِکُلِّ عَقلٍ طَبَقَةً مِنَ الکَلامِ يَعرِفُهُ ويَجتَنِبُهُ.
اما حقّ نصيحتخواه: حق او آن است که . با او به کلامى سخن بگويى که عقلش تاب تحمّل آن را دارد؛ زيرا براى هر عقلى ترازى از سخن است که [فقط] آن را مىفهمد و از آن مىپرهيزد.
اسلاید 14 :
مخاطبان ویژه
۱. جوانان
امام علی (علیه السلام) ـ در نامه به امام حسن (علیه السلام) ـ :
إنَّما قَلبُ الحَدَثِ کالأَرضِ الخالِيَةِ؛ ما اُلقِيَ فيها مِن شَيءٍ قَبِلَتهُ. فَبادَرتُك بِالأَدَبِ قَبلَ أن يَقسُوَ قَلبُك ويَشتَغِلَ لُبُّك.
دلِ جوان، همچون زمين ناکشته است. هر چه در آن افکنند، بپذيرد. پس به ادب آموختنت پرداختم، پيش از آن که دلت سخت شود و خِردت هوايى ديگر گيرد.
اسلاید 15 :
کافی به نقل از اسماعيل بن عبد الخالق:
سَمِعتُ أبا عَبدِاللهِ (علیه السلام) يَقولُ لِأَبي جَعفَرٍ الأَحوَلِ ـ وأنَا أسمَعُ ـ : أتَيتَ البَصرَةَ؟ فَقالَ: نَعَم. قالَ: کيفَ رَأَيتَ مُسارَعَةَ النّاسِ إلى هذَا الأَمرِ ودُخولَهُم فيهِ؟ قالَ: وَاللهِ إنَّهُم لَقَليلٌ، ولَقَد فَعَلوا، وإنَّ ذلِک لَقَليلٌ. فَقالَ: عَلَيک بِالأَحداثِ؛ فَإِنَّهُم أسرَعُ إلى کلِّ خَيرٍ.
شنيدم امام صادق (علیه السلام) به ابو جعفر احول مىفرمود ـ و من مىشنيدم ـ: «آيا بصره رفتى؟». ابو جعفر احول گفت: آرى. فرمود: «شتاب مردم و ورود آنان را به اين امر (امامت) چگونه ديدى؟». گفت: به خدا سوگند، آنان، بسيار اندکاند. هر چند که چنان کردهاند [و به شما پيوستهاند]؛ اما اين بسيار اندک است. [امام] فرمود: «جوانان را درياب که به هر خيرى پُرشتابترند.»
اسلاید 16 :
مخاطبان ویژه
۲. خانواده و نزدیکان
{ وَأْمُرْ أَهْلَک بِالصَّلَوٰةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْهَا }
و کسانِ خود را به نماز فرمان ده، و خود بر آن شکيبا باش.
{ وَ أَنذِرْ عَشِيرَتَک الْأَقْرَبِينَ }
و خويشانِ نزديکت را هشدار ده!
اسلاید 17 :
{ يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَکمْ وَ أَهْلِيکمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَـائِکةٌ غِلاَظٌ شِدَادٌ لاَّ يَعْصُونَ الله مَآ أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ }
اى کسانى که ايمان آوردهايد! خودتان و کسانتان را از آتشى که هيزم آن، مردم و سنگها هستند، حفظ کنيد. بر آن [آتش]، فرشتگانى خشن [و] سختگير [گمارده شدهاند]. از آنچه خدا به آنان دستور داده، سرپيچى نمىکنند، و آنچه را که بدان مأمورند، انجام مىدهند.
امام علی (علیه السلام) ـ درباره آیه {قُواْ أَنفُسَکمْ وَ أَهْلِيکمْ نَارًا} ـ :
عَلِّموا أنفُسَکم وأهليکمُ الخَيرَ وأدِّبوهُم.
به خود و خانوادهتان خير و نيکى بياموزيد، و آنان را تربيت کنيد.
اسلاید 18 :
۴. زمانشناسی
امام علی (علیه السلام):
النّاسُ بِزَمانِهِم أشبَهُ مِنهُم بِآبائِهِم.
مردم، به زمانشان بيشتر شبيهاند تا به پدرانشان.
ادامه ویژگیهای علمی مبلغ
اسلاید 19 :
امام هادی (علیه السلام) در پاسخ به ابن سکیت وقتی که او از علت مبعوث شدن موسی با عصا و ید بیضا و ابزارهای جادو و مبعوث شدن عیسی با ابزارهای پزشکی و مبعوث شدن محمد (صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وآلِهِ وعَلى جَميعِ الأَنبِياءِ) با کلام و سخنرانی پرسید:
إنَّ اللهَ لَمّا بَعَثَ موسى (علیه السلام) کانَ الغالِبُ عَلى أهلِ عَصرِهِ السِّحرَ، فَأَتاهُم مِن عِندِ اللهِ بِما لَم يَکن في وُسعِهِم مِثلُهُ، وما أبطَلَ بِهِ سِحرَهُم، وأثبَتَ بِهِ الحُجَّةَ عَلَيهِم. وإنَّ اللهَ بَعَثَ عيسى (علیه السلام) في وَقتٍ قَد ظَهَرَت فيهِ الزَّماناتُ وَاحتاجَ النّاسُ إلَى الطِّبِّ، فَأَتاهُم مِن عِندِ اللهِ بِما لَم يَکن عِندَهُم مِثلُهُ، وبِما أحيا لَهُمُ المَوتى، وأبرَأَ الأَکمَهَ وَالأَبرَصَ بِإِذنِ اللهِ، وأثبَتَ بِهِ الحُجَّةَ عَلَيهِم. وإنَّ اللهَ بَعَثَ مُحَمَّدا (صلی الله علیه وآله) في وَقتٍ کانَ الغالِبُ عَلى أهلِ عَصرِهِ الخُطَبَ وَالکلامَ ـ وأظُنُّهُ قالَ: الشِّعرَ ـ فَأَتاهُم مِن عِندِ اللهِ مِن مَواعِظِهِ وحِکمِهِ ما أبطَلَ بِهِ قَولَهُم، وأثبَتَ بِهِ الحُجَّةَ عَلَيهِم.
خداوند، هنگامى موسى (علیه السلام) را بر انگيخت که جادو بر مردم عصر او غلبه داشت. از اين رو، براى آنان از جانب خداوند، معجزهاى آورد که نظير آن در توان آنان نبود، تا با آن، جادوى آنان را باطل سازد و حجّت را بر ايشان ثابت نمايد؛ و خداوند متعال، عيسى (علیه السلام) را در زمانى به رسالت بر انگيخت که در ميان مردم، بيمارىهاى مزمن پديد آمده بود، مردم به طبّ نياز داشتند و عيسى (علیه السلام) از جانب خداوند، براى آنان معجزهاى آورد که نظير آن نزد ايشان وجود نداشت. او مردگان را براى ايشان زنده مىکرد، و لال و مبتلا به پيسى را به اذن الهى شفا مىداد، و با اين معجزات، حجّت را بر آنان اثبات مىکرد؛ و خداوند، محمّد (صلی الله علیه وآله) را در زمانى به رسالت بر انگيخت که خطابه و سخنورى (و به گمانم امام گفت: شعر) بر مردم عصر او غلبه داشت. از اين رو، او از جانب خداوند بر ايشان موعظهها و حکمتهاى او را آورد تا با آن، ادّعاى آنان را باطل کند و با آن، حجّت را بر ايشان تمام کند.
اسلاید 20 :
۵. موقعیتشناسی
امام علی (علیه السلام):
يَنبَغي أن يَکونَ عِلمُ الرَّجُلِ زائِداً عَلىٰ نُطقِهِ، وعَقلُهُ غالِباً عَلىٰ لِسانِهِ.
سزاوار است که دانش انسان بيش از گفتارش، و عقلش مسلّط بر زبانش باشد.
لا تَتَکلَّم بِکلِّ ما تَعلَمُ، فَکَفىٰ بِذلِكَ جَهلاً.
همۀ آنچه را مىدانى مگو، که اين براى نادانى بسنده است.
