دانلود مقاله بررسی مسائل پیامکهای خبری و ارائه سیاستهای کاربردی در قبال آنها

بخشی از مقاله

مقدمه

تلفن همراه به آدمی نزدیک شده ترین پدیدة تجدد است؛ وسیله اي که نام آن، نشانه همراهـی دائمی است و حداقل سه حس دیدن و شنیدن و لمسکردن را همواره درگیر خود میکنـد. این ابزار که بودن ما، بدون وجود آن، رفته رفته کمرنگ میشود، از مجموعـهاي امکانـات و ابزارهاي جانبی ـ علاوه بر توان انتقال صوت یا تصویر ـ تشکیل شده که آنها نیز رفتهرفتـه جایگاه ویژة خود را یافته اند. پیامک، به عنوان ابزار، یکی از این مکمل هاي تلفنهاي همـراه (و ثابت)، آن چنان سریع و همه جانبه جاي خود را در ارتباطات میان فـردي و گروهـی بـاز کرده است که سرعت فراگیري آن بسیار بیشتر از سرعت انتقال یک پیامک از یک گوشـی به گوشی دیگر به نظر می رسد. این توسعه خیره کننده1، ناشی از متغیرها و تسهیل کننده هایی است که ناگزیر هزینه ها و آسیب هایی را نیز ایجاد کرده و البته توجه ناچیزي را نیز در میان نظریه پردازان ارتباطات یا جامعه شناسان برانگیخته است. مطابق تحقیقاتی که در ایران انجام شده، استفاده از پیامک ـ پس از کاربريهایی نظیر اطلاع از زمان یا بهکارگیري زنگ ساعت ـ مهمترین کاربري استفاده از تلفنهمراه در میان طبقات مختلف اجتماعی است.2

کاربردهاي پیامکها را در اشکال مختلفی میتوان تقسیمبنـدي کـرد. در یـک روش، دو چارچوب فردي و عمومی می توان براي آنها درنظر گرفت: پیامکهاي فـردي نوعـاً شـامل محتواهاي شخصـی، عـاطفی، تفریحـی، تبریـک و تسـلیت، قـرار ملاقـات، طنزآمیـز3 و...

می شوند و هرچند ممکن است میان آنها با سطح عمومی نیز رابطه اي برقرار باشد، از آنجـا که رابطه اي یک به یک و بدل از چهره به چهـره بـر آنهـا حکـمفرماسـتنوعـاً، محتـوایی خصوصی و غیرفراگیر دارند. اما پیامکهاي عمومی ـ که آنهانیز بعضاً محتوایی طنزآلود یـا طعنهآمیز دارند و بیشتر ذیل کارکردهاي سیاسی این رسانه جاي مـیگیـرد ـ بـه دو گـروه تقسیم میشوند:

1. پیامکهاي تبلیغاتی ـ بازرگانی که هدف از ارسال آن، فروش کـالا یـا خـدمات اسـت و نوعی اسپم4 شمرده می شـودمعمـولاً. خـدمات دهنـدگان مخـابراتی راه کارهـایی بـراي مقابله بـا ایـن دسـته از پیامـک هـا پیشـنهاد مـی کننـد5 تـا حـریم خصوصـی افـراد در کانون تعرض قرار نگیرد.6

بررسی مسائل پیامکهای خبری و ارائه سیاست های کاربردی در قبال آنها  ۵۷۱

.2 پیامک هاي اطلاع رسان که هدف کلی از آنها انتقال پیام بـا محتـوایی سیاسـی، فرهنگـی، اقتصادي و... است . این نوع از پیامکها معمولاًدر پیِ اثرگذاري بر مخاطـب بـهمنظـور انجام دادنکاري یا اتخاذ رفتارند.

پیامک هاي اطلاعرسان را بر حسب ارائهدهندگان شان7 یا مخاطبانشان میتـوان دسـتهبنـدي کرد. از آنجا که موضوع مقاله حاضر، پیامک هاي خبري اسـت، ارائـه نـوعی تفکیـک میـان ارائه دهندگان می تواند کارسـازتر باشـد . در یـک نمـاي کلـی، ارائـه دهنـدگان پیامـک هـاي اطلاعرسان را براساس نوع سازمانشان در دو گروه میتوان بررسی کرد:

1. سازمان هاي رسانهاي که از پیامک در مقام یک رسانه مکمل یا مستقل بهره مـیبرنـد. در این سازمان ها اصل بر گسترش نفوذ و اعتبـار در فضـاي مجـازي اسـت و پیامـکهـا و تواناییهاي ترکیبی حاصل از آنها ـ نظیـر تـوئیتر ـ یکـی از مهـمتـرین ابزارهـاي ارتبـاطی شناخته می شود. این ابزار سبب توان تعاملی سازي، خاصـیتی منحصـربهفـرد داردو سـریعاً میتواند از رسانهاي یکسویه به دوسویه و مشارکتی تغییر جهت دهد.
2. سازمان هاي عمومی. در این سازمان ها، ازپیامک معمولاً به دو صورت بهـره بـرداري می شود: روش اول به کارگیري پیامـک بـه مثابـه ابـزاري بـراي همـاهنگی و اطـلاعرسـانی درون سازمانی است، نظیر اعلام برنامه ها و سمینارها و تغییرات ساعت کاري و اطلاعیههـا و... یـا در برخی موارد تعیین زمان جلسات و وقتگیـري8 یـا افـزایش و جلـب مشـارکت عمـومی.9 روش دوم اطلاع رسانی از عملکرد سـازمان بـه خبرنگـاران و منـابع خبـري، کارشناسـان و مدیران مرتبط و... یا منتشر کردن اخبار در حوزة وظایف براي افراد مورد نظر است.10

در هر دو نوع سازمان مذکور، پیامک هاي اطلاع رسان در شکل پیامکهاي خبري بهکـار گرفته میشود و معمولاً واحدي مستقل براي راهاندازي، اجرا و توسعه ایـن شـبکه بـه کـار گرفته میشود. در واقع پیامک خبري اینجا در سـاحت یـک رسـانه ارتبـاط جمعـی ظهـور می یابد که قابلیت جانشینی یا همنشینی با رسانههاي دیگر را دارد و میتوانـد دیـدگاههـاي عمومی را شکل دهد.11

در این مقاله با مفروض قرار دادن وجود رسانه مستقلی بهنام پیامک (پیامهاي کوتاه در حـال حاضر، هم با استفاده از زیرساخت تلفنهمراه و هم اینترنت قابل بهرهگیـري و کـاربرد اسـت) و

۶۷۱  ، سال دوم، شماره سوم، تابستان ۰۹۳۱

وجود دامنه اثر دربارة آن، کوشیده میشود پـس از مـروري بـر تاریخچـه اجمـالی بـهکـارگیري پیامک در ایران، ویژگیهاي مهم و مسائل شناختهشدة آن، الگویی شود بـراي ایجـاد یـک گـروه پیامک خبري و سیاستهایی در مورد مهمترین مسائل مرتبط با آن ارائه گردد.

بیان مسئله

گسترش میزان استفاده، افزایش شمار کاربران و کارپردازان و از همه مهم تر حضور و تـأثیر پیامک در حریم خصوصی، لزوم سیاستگذاري در حوزة پیامـکهـاي خبـري را ضـروري می کند؛ چرا که این پدیده به تأثیراتی گسترده در نظامهاي سیاست، جامعه و فرهنگ کشـور انجامیده است. هم اکنون سهم هر ایرانی از پیامـک، بـین 2 تـا 2/3 پیامـک در روز بـرآورد می شود و چنین رسانهفراگیري حتماً نیازمند برنامه ریزي و سیاست گذاري مدون اسـت. از آ نجا که بسیاري از واحدهاي رسانه اي در کشور، درگیر فرایندهاي مرتبط با تولید محتـوا و انتشار پیامکهاي خبرياند، این حوزه باید بهطور ویژه در کانون بررسی و ارزیابی قرار گیرد.

فقدان سیاست هاي کاربردي در به کارگیري پیامـکهـاي خبـري سـبب درهـمریختگـی فضاي رسانه اي کشور شده است؛ زیراتقریباً تمام رسانه هاي دیداري-شنیداري، مکتـوب و دیجیتالی به یکی از اشکال در حال بهره گیري از قابلیتهاي اطلاعرسانی پیامکها هستند و هنگامی که این قابلیت بهعنوان یک رسانه مستقل یا مکمل بهکار گرفته میشـود، پیامـدهاي گستردهتري دارد.

اهمیت و جایگاه نحوة استفاده از پیامک ها در حوزة اطلاع رسانی تا بدان پایه بود که در گرماگرم حوادث بعد از انتخابات 88، در بازه زمانی نزدیک به دو ماه، امکان استفاده از این رسانه، دستخوش محدودیتهایی شد و همچنان نیز در مواقع حسـاس، چنـین رويکـردي نسبت به این رسانه جدید مورد توجه قرار میگیرد.

مسئله اصلی تحقیق را میتوان در دو سطح بررسـی کـرد: سـطح اول مسـئلهاي بنیـادي است و ناظر به نبود سیاست هاي کلان نگرانه دربارة نحوة بهکارگیري و پیگیري تبعـات آن و سطح دوم جنبههاي عملیاتیکردن فرایند ارسال پیامک در رسانهها.

در صورت دستیابی به مجموعهاي از تدابیر براي شناسایی و تعیین سیاستهاي متناسب براي حل این مسائل، احتمالاً میتوان رسانه پیامک را به نحوي شایسته ساماندهی کرد.

بررسی مسائل پیامکهای خبری و ارائه سیاست های کاربردی در قبال آنها  ۷۷۱

تاریخچه پیامک

پیام کوتاه یا همان اس. ام. اس12 یک پروتکل استاندارشده بر مبادلـه پیـامهـاي غیرمسـتقیم میان تلفن هاي همراه یا ثابت است که کار تحقیقات روي آن در اواخر دهـه 80 مـیلادي در آمریکا آغاز شد و سپس شرکت هاي آلمانی و فرانسوي روي این پروژه متمرکـز شـدند تـا سرانجام در 1992 نخستین مورد رسمی به کارگیري آن ثبت شد.13 این فناوري نیز بـه ماننـد بسیاري دیگر از فناوري هاي نوي در ابتدا کاربردي نظامی-امنیتـی داشـت و در دهـه 1920 میلادي اشکال ابتدایی آن در پلیس آمریکا به کار گرفته شد. این سامانه بر اساس ارسال هـر پیامک 140 بایتی 160) کاراکتر در حروف انگلیسـی) طراحـی شـده اسـت و از آن بـه دو شکلِ یک به یک یا یک به چند نیز می توان استفاده کرد.14 این حجم بهکارگیري کاراکترهـا در پیامکهاي فارسی به حدود نصف 70) کاراکتر) کاهش مییابد.

در ایران و در مرداد 1994) 1373میلادي)، یک دهه پـس از آنکـه نخسـتین مکالمـه بـا تلفن همراه در انگلستان انجام شد، اولین مرحله راه اندازي شبکه تلفن همراه به وسیله شرکت ملی مخابرات صورت گرفت؛ در این مرحله 176 فرستنده و گیرنده و 24 ایستگاه رادیویی به 9 هزار و 28 مشترك، آن هم فقط در تهران، خدمات ارائه مـیدادنـد . امـا پیـام کوتـاه بـا خیريتأ نسبتاً طولانی در سال 81 (اویل 2003 میلادي ) راه اندازي شد؛ در این سـال شـمار مشترکان تلفن همـراه بـه 268 هـزار نفـر رسـیده بـود و عـلاوه بـر همـراهاول، نخسـتین و قدیمی ترین خدمات دهنده تلفن همراه در ایران، باید به شرکت هاي تالیـا، ایرانسـل و رایتـل نیز اشاره کرد که هریک سهمی در بازار مخابرات بیسیم در ایران را از آن خود کردهاند.

شمار مشترکین تلفن همراه از سال 1384 الی 151389

۸۷۱  ، سال دوم، شماره سوم، تابستان ۰۹۳۱

از سال 83 شرکت ارتباطات سیار در راستاي سیاست واگذاري خدمات به شرکتهـاي خصوصی، خدمات ارزش افزودة تلفن همراه16 را تعریف کرد و این خدمات از سال 84 بـه سه اپراتور به نامهاي: رهیاب، آتیهدادهپرداز و مگفا به ترتیب با سرشمارههـاي 1000، 2000 و 3000 واگذار شد.

مطابق آخرین آمار موجود (اردیبهشت (1391، پیش بینی می شود تا زمستان 91، ضریب خدمات تلفن همراه نیز در ایران به 100 درصد و افزون بر 80 میلیون خط تلفنهمراه برسد. تا پایان سال 2010 میلادي شمار مشترکین تلفـن همـراه در ایـران بـه 67/5 میلیـون نفـر و ضریب نفوذ خدمات مخابراتی نیز تا پایان سال 2010 به 91 درصد رسیده بـود. ایـن آمـار رشدي 8 درصدي را در مقایسه با سال قبل نشان میدهد.17

وضعیت شبکه تلفن همراه تا خرداد 1389

ویژگیهای پیامک

زمان ـ مکان دوبعد اصلی در شناسایی هر موقعیتی هسـتند و فضـاي مجـازي از آنرو بـا جهان واقعی متفاوت شده که این دو بعد را دگرگـون سـاخته اسـت. تلفـن هـاي همـراه و بهناگزیر پیامکها این فاصله مکان ـ زمان را بهشکلی بارز کاهش و برخی طبقـهبنـديهـاي اجتماعی ناشی از دسترسی را تغییر داده اند. البته اینکه چرا یک رسانه انتخاب نمـیشـود و رسانه اي دیگر انتخاب می شود، به شرایط متفاوتی بستگی دارد؛ چراکه افـراد اولویـت هـاي خود را دارند و به نظر میرسد اساس این انتخـاب بـه عـواملی غیـر از خصوصـیات عینـی رسانه و بیشتر به ارزیابی شخص از رسانه مربوط می شـود.18 ایـن مهـم بـه ویـژه در مـورد استفاده از پیام هاي کوتاه مهم است؛ زیرا ممکن است ارتباط برقرارشده در این رسانه، براي بسیاري بافتها مطلوبتر از دیگر رسانهها باشد.