بخشی از مقاله
دیابت
مقدمه
كليد معماي خوب زيستن در افرادي كه مبتلا به بيماري قند به خصوص بيماري قند نوع دوم هستند رعايت «تغذيه مناسب» است.فرد مبتلا از طريق آموزش دانست كه چه بخورد ،چگونه غذا را تهيه كند ،چه موقع و به چه اندازه بخورد،بخش عمده ي بيماري را مهار كرده است.
به اميد اينكه دقت در اجراي اين راه كارها و مهم تر از همه شناخت بيماري و نگرش بيمار نسبت به غذا يعني «خوب خوردن و سالم خوردن» علاوه بر نگرانيها از بار هزينه هاي بي مورد درماني بكاهد ،تا فرد بتواند همانند ساير افراد جامعه كه بيماري قند ندارند،فردي فعال و مفيد براي خود و جامعه شود و از كيفيت بالاي زندگي برخوردار گردد.مهم تر اينكه از زندگي خود لذت ببرد و از تغذيه درست و اجراي اصول مراقبت هاي ويژه ،چشم،پوست،كليه ،قلب و غيره ...سدي نفوذ ناپذير در برابر بروز عوارض احتمالي بيماريها بسازد.
سلامت همه افراد به خصوص فرد مبتلا به ديابت ،مرواريدي است كه فقط در عمق آبهاي زلال آگاهي و مراقبت به دست خواهد آمد.
تعريف بيماري قند
اين بيماري به ميزان بالاي قند موجود در خون اطلاق مي شود و بالا رفتن ميزان قند خون زماني به وجود مي آيد كه لوزالمعده انسولين ترشح نمي كند و يا اين مقدار آن ناكافي و بي تأثير است.انسولين هورمون محرك سلول بوده و آن را وادار به جذب و يا ذخيره قند خون مي كند.بنابراين اگر انسولين كافي براي جذب و يا ذخيره گلوكز(قند)وجود نداشته باشد ميزان قند خون به طور غير طبيعي بالا رفته و در نتيجه منجر به بيماري قند مي گردد.به بيان ساده تر مي توانيم مقايسه كنيم
يك انبار مواد غذايي كه در پشت دربهاي بسته آن فردي گرسنه نشسته كه دسترسي به مود غذايي ندارد،قندي كه از طريق تغذيه وارد بدن مي شود و براي سوخت و ساز سلول لازم است،در پشت دربهاي سلولها نشسته «يعني داخل جريان خون»و سلولها با وجود داشتن منبع انرژي براي ترميم ،خود «در قحطي به سر مي برند»علايم بالا رفتن غير طبيعي قند خون شامل ادرار
زياد،ضعف،خستگي و گرسنگي زياد مي باشد .اگر فرد متوجه نگردد و در صدد معالجه بر نيايد در دراز مدت تبديل به بيماري قند كامل و كنترل نشده خواهد شد كه صدمات و عوارض قلبي ،عروقي ،كليوي،چشم(با احتمال كوري) را به دنبال خواهد داشت.
انواع بيماري قند
بيماري قند را به طور كلي مي توان به دو دسته تقسيم نمود:
نوع اول:كه به آن بيماري قند وابسته به انسولين نيز مي گويند،اين نوع بيماري قند وابسته به انسولين نيز مي گويند،اين نوع بيماري قند از نوع شديد و غير معمول و شروع آن در كودكي و نوجواني و افراد زير35 سال ديده مي شود .اصطلاحاً ديابت جوانان به آن اطلاق مي شود .
نوع دوم:بيماري قند غير وابسته به انسولين مي باشد كه در سنين بالاتر به وجود مي آيد.اين نوع بيماري از بيماريهاي است كه سهم عمده درمان و كنترل به عهده ي خود بيمار گذاشته مي شود.موفقيت اين خود درماني و مراقبت از خود در آموزش مي باشد.يعني فرد بايد از فرايند بيماري خود آگاه باشد،با طبيعت بيماري آشنايي پيدا كند ،علايم خطر را شخصاً تشخيص دهد و به طور
كلي اثر انسولين و يا قرصهاي ديابت را فهميده و طبق دستور و نياز عمل كند .اهميت ورزش و كم كردن وزن را درك كرده ،به نشانه هاي بالا رفتن يا پايين آمدن ناگهاني ميزان قند خون و علل آن واقف باشد .فرد ديابتي بايستي همواره گوش به زنگ پي آمدهايي دراز مدت بيماري بوده و از بروز عوارض احتمالي پيشگيري كرده و يا تا حد امكان آن را به تعويض اندازد .براي رسيدن به يك هدف
كلي و عمده - يعني سلامت و خوب زيستن با وجود داشتن بيماري قند و داشتن زندگي عادي با كيفيت خوب ،فرد ديابتي بايستي در همه حال تحت نظر پزشكان متخصص قلب و عروق،زنان و مامايي(در مورد خانم ها )كليه و چشم باشد.در ديابت نوع دوم به خصوص ركن اصلي مراقبت از خود درماني درك صحيح بيمار از تغذيه ،خوب خوردن و درست خوردن و اثرات معجزه آساي آن در پيشگيري و كنترل اثر بيماريهاي مزمن است.
بيماري قند نوع دوم و يا غير وابسته به انسولين خطر وسيع تري است كه جامعه را تهديد مي كند .اين نوع بيماري همه گير تر بوده و در سنين بالاي 40 سالگي شروع مي شود .در اين افراد لوزالمعده انسولين ترشح مي كند ولي مقدار آن براي جذب و ذخيره قند در بدن كافي و مؤثر
نيست.دليل آن مقاومت سلول در برابر انسولين ارزيابي شده است .نود درصد بيماريهاييهاي قند را بيماري نوع دوم تشكيل مي دهد.در حدود 12 ميليون نفر در آمريكا و نيمي از اين افراد از ابتلا به بيماري قند خود بي اطلاعند و زماني متوجه مي شوند كه عونارض ناشي از آن آشكار مي گردد .از آنجايي كه آنچه مي خوريم تأثير به سزايي در مقدار و ميزان قند خون و انسولين مورد نياز
دارد.بنابراين تغذيه مهمترين عامل شروع ،تشديد و كنترل اين نوع بيماري قند مي باشد.
عوامل خطر
چه كساني در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع دوم هستند؟
1- افرادي كه اضافه وزن داشته و يا چاق هستند.
2- سابقه بيماري قند در خانواده دارند.
3- افرادي كه در دوران حاملگي دچار ديابت شده اند.
4- افرادي كه نوزادان 5 كيلو به بالا به دنيا آورده اند.
5- افرادي كه در معرض استرس يك بيماري قرار گرفته اند .
6- افرادي كه فشار خون بالا دارند.
7- افرادي كه سن 40 به بالا دارند.
توجه: اگر يكي از اعضاي خانواده شما بيش از 3 عامل ذكر شده در بالا را داشته باشد بايد به پزشك مراجعه كرده ،آزمايشات لازم را انجام داده و دستورات غذايي،ورزشي و دارويي مورد نياز را به دست آورده و اجرا كند.
علايم و نشانه هاي بيماري قند نوع دوم غير وابسته به انسولين
1-خستگي
2- عفونت هاي مكرر
3- دير جوش خوردن زخم پا و يا بريدگيها
4- ضعف شديد ديد
5- كم شدن انگيزه هاي جنسي
6- خشكي و خارش پوست
7- خواب رفتن و مور مور شدن دست ها و پاها
8- گرسنگي زياد
9- تشنگي زياد
10- تكرر ادرار- و زياد شدن حجم آن
غذا،انسولين و عملكرد آنها براي توليد انرژي و حفظ سلامت بدن
هنگامي كه غذا وارد معده مي شود آنزيمهاي گوارشي ،قند هاي مركب آن را به گلوكز كه همان قند معمولي است تبديل مي كند.
همزمان با آن لوزالمعده ترشح انسولين را آغاز مي كند .انسولين در حقيقت وسيله ي حمل قند از جريان خون به داخل بافتها و سلولهاي مختلف بدن به منظور توليد انرژي و ي ذخيره قند است .در گذشته اي نه چندان دور مردم عام بر اين باور بودند كه خوردن قند زياد عامل اصلي توليد بيماري قند مي باشد.در نظر داشته باشيد كه اين بيماري بسيار پچيده بوده و عوامل متعددي كه هنوز هم بيشتر آنها جزو ناشناخته هاي علم پزشكي و ساير علوم زيستي است باقي مانده است .همين اندازه مي دانيم كه بيماري قند شبانه به وجود نمي آيد بلكه سالها لازم است كه به صورت يك بيماري علايم آن ظهور كند.
«عوامل ژنتيكي كه فرد را در معرض خطر ابتلا به بيماري قند قرار مي دهند حائز اهميت مي باشند .اما بدون استثناء تمام يافته هاي تحقيقي در اين مورد نشان داده است كه نوع زندگي (Life Style ) عامل تعيين كننده اي در پيروزي يا مغلوب شدن حساسيت هاي ژنتيكي مي باشد (يعني ابتلا به بيماري قند و يا زندگي سالم.) پس عادات غذايي نادرست ،بي تحركي ،وزن زياد،عادات نادرست بهداشتي مجموعه اي است كه نوع زندگي غير سالم فرد را تشكيل مي دهند».
هدف:هدف اوليه معالجه ديابت كنترل قند خون است يعني سعي كنيم كه ميزان قند خون را هر چه بيشتر نزديك به حد طبيعي آن نگه داريم.
اگر شما بيماري قند نداشته باشيد بدن شما قند خونتان را بين 70 الي 115 ميلي گرم بالا نگه مي دارد(يعني مقدار قند در هر دسي ليتر خون )و اين ميزان طبيعي قند خون در افراد غير ديابتي است.در افراد ديابتي بدن شما به تنهايي نمي تواند اين ميزان را حفظ كند بلكه نياز به كمك دارد .توجه داشته باشيد كه كنترل قند خون ضامن سلامت و شادابي بوده و از بروز عوارض متعدد به خصوص ديابت جلوگيري مي كند.
يكي از روشهاي كنترل قند خون آزمايش خون مي باشد .لازم است به اين نكات توجه شود.
كنترل خوب ،نگه داشتن قند خون به حالت طبيعي و نزديك به طبيعي است .عوارض ناشي از قند خون بالا را كاهش داده و سلامت كامل را در دراز مدت تضمين مي كند.
عوامل ششگانه معالجه ديابت به قرار زير هستند:
1- آموزش:يادگيري و دانستن ،مهمترين وسيله ي معالجه ي ديابت مي باشد.
يعني اينكه ياد بگيريد چگونه از خودتان مراقبت كنيد و مهارتهاي لازم را براي اين كار كسب كنيد.
2- تنظيم برنامه غذايي:
انواع و اقسام مواد غذايي را كه بايد مصرف كنيد
×حبوبات ،غلات،كربوهيدراتهاي مركب(ماكاروني،برنج ،سويا)،روغن زيتون ،ماهي،مرغ(بدون پوست و كاملاً بي چربي)
×وزن خود را در حد طبيعي مناسب با سن و قد خود نگه داريد.
×از مصرف چربي به خصوص چربي هاي حيواني و اشباع شده پرهيز كنيد.
×مواد غذا يي را بيشتر از سبزيها و ميوه ها انتخاب كنيد.
×شكر را به مقدار خيلي كم و يا اصلاً مصرف نكنيد.
×نمك و سديم را در حد محدود مصرف كنيد.
مصرف مقدار مناسب غذا
اگر ديابت نوع اول داريد:بايستي همان اندازه غذا بخوريد كه اگر ديابت نداشتيد مصرف مي كرديد.
ميزان بالاي قند خون ،كالريهاي اضافي بدن را از طريق ادرار دفع مي كند و هنگامي كه ديابت (قند خون)كنترل نشود نگه داشتن وزن در حد طبيعي بسيار مشكل خواهد بود.
بنابراين خوردن مقدار غذاي مناسب در هر روز و هر وعده ،هماهنگي مقدار انسولين را براي جذب مواد غذايي مصرف شده آسانتر مي كند و اين مهمترين قسمت برنامه ريزي غذايي براي ديابت نوع اول مي باشد.
اكثر افرادي كه وزن بالايي دارند و «چاق» مي باشند مبتلا به ديابت نوع دوم مي شوند .پس قدم اول كم كردن وزن كه همان كاهش چربيهاي اضافي بدن مي باشد بايستي مورد توجه قرار گيردافرادي كه به مدت 10 سال يا كمتر ديابت داشته اند بايستي بدان مساله توجه خاصي عنايت كنند. بنابر اين كمتر خوردن و كاهش وزن مهمترين قسمت درمان در ديابت نوع دوم مي باشد.
پس وزن اضافي را كم كنيد و وزن خود را در همان حد متعادل پايين نگه داريد.
براي اين كار بايستي :
×مقدار غذاي هر وعده را كم كنيد.
×غذاهاي كم چربي مصرف كنيد.
×مصرف قند و مواد قندي را كاهش دهيد.
×فعاليتهاي بدني خود را افزايش دهيد (ورزش - تحرك)
×سه وعده غذا را حتماً به طور منظم ميل كنيد.
×وعده هاي غذايي و بين غذايي را به موقع ميل كنيد.
وقت مناسب براي وعده هاي غذا
همان طور كه در مورد ساير افراد هم صادق است خوب خوردن و به موقع خوردن سبب مي شود كه فرد حال بهتري داشته باشد ،خوب غذا بخوريد و انرژي بيشتري براي كارهاي روزانه خود داشته باشيد.
مصرف قرصهاي ديابت
امكان دارد قند خون افرادي كه قرصهاي ديابت مي خورند به طور ناگهاني كاهش يابد.
اگر انسولين مصرف مي كنيد توجه كنيد:
حذف يك وعده غذا و يا دير خوردن و به موقع نخوردن غذا مي تواند عامل عوارض بسيار شديدي در افرادي كه نياز به انسولين دارند باشد.
