بخشی از مقاله
خطوط کلي برنامه ورزشي در زندگي افراد ديابتي
ورزش ، گلوکز و گليکوژن را در داخل ماهيچه هاي بدن مي سوزاند (اين پديده در صورتي رخ مي دهد که ديابت کنترل شده باشد) و در حين و بعد از ورزش ، قند خون وارد ماهيچه ها ميگردد وسطح گلوکز را به حد طبيعي مي رساند . وجود برنامه هاي منظم ورزشي در افراد ديابتي عکس العمل شديد انسولين را از بين مي برد . چون به عضلات و کبد عادت داده مي شود که گليکوژن بيشتري ذخيره کند .ورزش افراد ديابتي بايد بصورت تمرينهاي هوا رسان ( آئروبيک ) باشد تمرينهاي هوارسان به فعاليت هايي گفته مي شود که با مصرف زياد اکسيژن توام باشند.
اين نوع تمرينهاي دستگاههايي را که براي سلولهلي بدن اکسيژن تهيه ميکنند، فعال مي رسازند .بدنبال انجام تمرينهاي هوارسان تغييرات سودمند و مفيدي در ريه ها قلب و رگهاي خوني پديد مي آيد . با انجام تمرينهاي هوارسان به فعاليتهاي استقامتي گفته مي شود .که به سرعت زياد نياز ندارد .
بهترين تمرين هوارسان به فعاليتهاي استقامتي گفته مي شود که به سرعت زياد نياز ندارد .
بهترين تمرين هوارسان دويدن در مسافتهاي طولاني با آهنگ آرام است . تمرينهاي ديگر شامل اسکي ، صحرا نوردي ، شنا ، دويدن آرام ، دوچرخه سواري ، پياده روي و....هستند .
تاريخچه
امروزه پژوهشگران دريافته اند که استراحت براي درمان بيماران ديابتي ، کارنادرستي است . مطالعات نشلن داده که استراحت در تخت براي مدت حداقل 7 روز باعث اختلال در قند خون ميشود. در سال 1900 محققان ديابت دريافتند که ورزش بايد در توان بخشي بيماران ديابتي مورد استفاده قرار گيرد . در سال 1919 دانشمندان به اثبات رساندند که ورزش مط تواند باعث کاهش ميزان قند خون شود . در سال 1926 لارسن گزارش داد که ورزش مي تواند اثر انسولين در پايين آوردن قند خون را بيشتر کند ؛ بنابراين باعث کاهش نياز به انسولين در بيماران با ديابت وابسته به انسولين مي شود . در نتايج مقاله لارسن ذکر شده که ورزش منظم در بيماران ديابتي از پايه هاي اصلي درمان است .
افراد مبتلا به ديابت که ورزش مي کنند بايد بدانند که فعاليتهاي بدني چگونه بر متابوليسم قند خون اثر مي گذارد و آثار مفيدي براي سلامت آنها دارد . البته ورزش حتي براي افراد سالم نيز خطرهاي اندکي دارد و آطن خطرها فقط مختص افراد ديابتي نيست .
فوايد برنامه منظم ورزشي براي افراد ديابتي
1-کنترل بيماري ديابت
در ورزشهاي دراز مدت مشاهده شده است که حساسيت سلولهل به انسولين افزايش مي يابد . اين امر در بهبود وضعيت ديابت بخصوص در افراد با ديابت نوع 2 بسيار با اهميت است . ورزش اگر در شرايط مناسب صورت گيرد . ِهني بيمار قند خون به نسبت کنترل شده داشته باشد غلضت گلوکز پلاسما را ثابت نگه مي دارد . علت اين پديده توازن بين برداشت گلوکز توسط عظلات و توليد متقابل گلوکز در کبد است .
2- کنترل وزن
يک برنامه صحيح کنترل قند خون در افراد ديابتي غير وابسته به انسولين به کاهش وزن آنها کمک مي کند . کاهش وزن ناشي از ورزش ، باعث کاهش بافت چربي مي شود ، بنابراين مقاومت به انسولين در سلولهل کاهش مي يابد و به آين ترتيب مصرف داروهاي خوراکي پايين آورنده قند خون کم مي شود . با انجام ورزشهاي برنامه ريزي شده ، بافت چربي بدن کاهش يافته و توده عضلاني افزايش مي يابد .
3 - آمادگي عضلاني
ورزش مناسب توده عضلاني را افزايش مي دهد . تحقيقات نشان داده است که انقباضات عضلاني و عمل انسولين هر دو با هم مصرف گلوکز در طول ورزش را زياد مي کنند .
4- کاهش نياز به دارو هاي خوراکي انسولين
همراه با کنترل مطلوب قند خون و انجام تمرينهاي ورزشي مرتب ، مصرف قرصهاي خوراکي در برخي افراد ديابتي غير وابسته به انسولين کم مي شود .د ر بيماران ديابتي دريافت کننده انسولين نيز به علت وضعيت مطلوب نياز به انسولين کاهش مي يابد مطالعات نشان داده است که در ماههاي اوليه شروع برنامه هاي ورزشي ، انسولين تزريقي گاهي تا 20در صد يا حتي بيشتر کاهش مي يابد .
5- اعتماد به نفس بيشتر
بنظر مي رسد احساسات افراد ديابتي تا حدي نيز به حفظ قند خون در سطح طبيعي وابسته باشد بيشتر افراد ديابتي احتمالا ناراحتي و از دست دادن کنترل احساسات را همزمان با سطح قند خون بسيار بالا يا بسيار پايين تجربه کرده است . هنگامي که غلظت قند خون در حد طبيعي است ، در اين افراد تا حد زيادي احساس بهبود مي کنند . احساس بهبودي با فعاليتهاي ورزشي مداوم و ورود اين برنامه در زندگي افراد پديد خواهد آمد .
6- تحمل تنش هاي عصبي
ورزش وسيله موثري براي مبارزه با تنش هاي عصبي است . هنگام ورزش موادي بنالم آندروفين در خون ترشح مي گردد که موجب تسکين درد و آرامش رواني مي گردد.
آثار ورزش در افراد ديلبتي وابسته به انسولين
ورزشهاي منظم براي افراد ديابتي وابسته به انسولين بسيار سودمند است . پژوهشگران کانادايي طي 16-12 هفته ورزش دادن به بيماران ديابتي وابسته به انسولين ، بهبود مطلوبي را در غلظت قند خون ناشتا و هموگلوبين گليکوزيله آنها مشاهده نمودند .
در افراد ديابتي وابسته به انسولين ، تغييرات غلظت قند خون در طول ورزش بستگي زيادي بسطح انسولين خون دارد . سطح انسولين خون نيز به ميزان انسولين تجويز شده و مقدار جذب انسولين وابستگي دارد
بهترين زمان پيشنهاد شده براي ورزش در ديابتي هاي وابسته به انسولين ، بعد از مصرف ميان وعده بعد از ظهر و قبل از شام است .
نکات مهم در مورد ورزش افراد ديابتي وابسته به انسولين
1-کنترل قند خون قبل ، حين و بعد از ورزش
2- جلوگيري از افت شديد قند خون در طول ورزش با اجراي توصيه هاي زير :
* شروع ورزش 1-2 ساعت بعد از صرف غذا
* مصرف 20 تا 40 گرم کربوهيدرات اضافي پيش از ورزش و هر يک ساعت در طول ورزش
* پرهيز از ورزشهاي سنگين در هنگامي که انسولين تزريق شده بيشترين اثر خود را اعمال مي کند .
* حرکت دادن قسمتهايي از بدن که انسولين در آنها تزريق نگرديده است .
* کاهش ميزان انسولين تزريقي به ميزان 30 تا 50 درصد در صورت کوهنوردي و ورزشهاي طولاني
3- بعد از ورزشهاي طولاني قند خون کنترل گردد و مواد قندي اضافي مصرف شود .اين عمل از افت قند خون که ممکن است بصورت تاخيري پديد آيد جلوگيري ميکند.
آثار ورزش در افراد ديابتي غير وابسته به انسولين
در افراد غير وابسته به انسولين ، ورزش عامل اصلي کنترل قند خون است . عامل بعدي مصرف صحيح مواد غذايي است . مطالعات اخير نشان داده است که اجراي برنامه ورزشي منظم ، ارزش بالايي در کنترل غلظت قند خون دارد .
پژوهشها نشان مي دهد که افزايش فعاليت بدني ، در پيشگيري از پيدايش ديابت نوع دو غير وابسته به انسولين نيز موثر مي باشد . اين موضوع به ويژه در افرادي که بيشتر در معرض خطر ابتلا به ديابت هستند ، اهميت بسياري دارد . اين افراد شامل افراد چاق ، فرزندان افراد مبتلا به ديابت و افراد با فشار خون بالا مي باشند .
ورزش در مبتلايان به ديابت نوع 2 باعث افزايش حساسيت سلولهل نسبت به انسولين مي شود ، اما براي رسيدن به پاسخ درماني مناسب ، بايد با رعايت رژيم غذايي صحيح همراه گردد. کاهش ورن و رساندن وزن بدن به حد طبيعي را مي توان مهمترين قسمت درمان در اين افراد را دانست . تحقيقات نشان مي دهد که ورزش باعث حفظ توده عظلاني در حد مطلوب مي شود .نکته مهم اينه اگر کاهش وزن در افراد ديابتي فقط با رژيم غذايي انجام گيرد ، بيش از 25 % وزن از دست رفته ، از توده عضلاني خواهد بود .در حالي که هدف از کاهش وزن ، کاهش بافت چربي است نه از بين رفتن پروتين هاي بدن . بنابراين کاهش وزن با ورزش ، بهتر از کاهش بوسيله رييم غذايي تنهاست . بنظر ميرسد براي رسيدن به هدف بايد ترکيب اين دو رئش بکار رود :
رژيم غذايي + ورزش = کاهش وزن مطلوب
نکات مهم در باره ورزش افراد ديابتي غير وابسته به انسولين
* در اين افراد افت قند خون در طول ورزش کمتر رخ مي دهد ، بنابراين مصرف کربو هيدرات اضافي معمولا لازم نيست .
* انجام ورزش همراه با رعايت رژيم غذايي ، سبب تسريع در رسيدن به اهداف درماني مورد نظر مي شود .
* ورزش بايد جزيي از زندگي روزانه افراد مبتلا به اين نوع ديابت باشد .
عوامل موثر در پاسخ قند خون به ورزش ناگهاني در افراد ديابتي
قند خون کاهش مي يابد اگر :
- غلظت انسولين خون در طول ورزش بالا باشد . ( بطور مثال ورزش کردن زماني که انسولين حداکثر اثر خود را دارد )
- ورزش در مدت زمان طو لاني انجام شود .
- بيش از 3 ساعت از صرف غذا گذشته باشد.
قند خون بدون تغيير مي ماند اگر
- مدت زمان ورزش کوتاه باشد .
- ميزان انسولين پلاسما طبيعي باشد
- ميان وعده مناسب قبل از ورزش و در طول فعاليت ورزشي مصرف شود .
قند خون افزايش مي يابد اگر:
ورزش کردن در زمان پايان اثر انسولين تزريقي در بدن باشد.
- ورزشهاي سنگين انجام شود .
- قبل يا در طول انجام فعاليت بدني ، بيش از حد در مواد قندي استفاده مي شود .
قواعد ورزش کردن :
1- مشورت با پزشک
مشاوره بات پزشک براي افراد ديابتي ، به دليل اثر ورزش برقند خون بسيار مهم است . مواردي چون تعيين دفعات تزريق روزانه انسولين ، مقدار دارو هاي خوراکي ، زمان مناسب براي انجام ورزش و مصرف مواد قندي قبل و بعد از ورزش را بايد با پزشک يا فرد آموزش دهنده در ميان گذاشت . افراد ديابتي با سابقه اعتياد به سيگار ، چربي خون بالا ، پيشينه خانوادگي سکته قلبي و سن 40 سال به بالا بايد قبل از شروع بعه ورزش از نظر قلبي عروقي مورد ارزيابي دقيق قرار بگيرند .
2- شيوع تدريجي ورزش
برنامه هاي ورزشي بايد به آهستگي شروع شوند و تدريجا به زمان و شدت آن افزوده گردد.
3- گرم وسرد کردن بدن
افراد ديابتي بايد بيش از ر جلسه ورزش ، بدن خود را گرم کنند و پس از انجام فعاليتهاي ورزشي نيژ آن را سرد نمايند . ارزش گرم کردن بدن بعه عنوان يمک عامل تاميني نبايد ناديده گرفته شود . اگر اين حرکات انجام نشود ، توليد اسيد لاکتيک کارايي فعاليت عضلاني را بيش از حد کاهش مي دهد سرد کردن به ورزشهاي آرامتري که پس از انجام فعاليتهاي اصلي صورت مي گيرد اطلاق مي شود .
