دانلود مقاله محیط زیست و ضرورت حفاظت از آن

بخشی از مقاله

محيط زيست و ضرورت حفاظت از آن
مقدمه
محيط در فارسي به معناي احاطه كننده و در برگيرندة دنيا بوده و معادل انگليسي آن Environment ( محيط متغير و ناپايدار) ميباشد . بطوركلي ميتوان گفت كه محيط اصطلاح جامعي براي تشريح شرايطي از قبيل محل، ‌درجه حرارت ،‌نور، آب و غيره است كه موجودات زنده در آن زندگي مي كنند . اما محيط زماني مورد بررسي است كه درآن ارتباطات بين عناصر و اجزاي تشكيل دهندة آن مد نظر قرار گيرند و به همين خاطر علم اكولوژي يا بوم شناسي اين ارتباطات را مورد بررسي قرار مي دهد. به عبارت بهتر ،‌اكولوژي دانش بررسي رابطه بين موجودات زنده با يكديگر و با محيط زيست ميباشد (10و6) .

زندگي نوع بشر محيطي سالم و استفاده از هوا، خاك و آب غير آلوده حق طبيعي هر انساني مي باشد و انسان بنا به سرشت خود و سيستم هايي كه در خلقت او وجود دارد، نياز به هوايي پاك و محيط طبيعي سالم، تابش كافي آفتاب ، تامين غذاي سالم ، آرامش و آسايش ، درجه حرارت و رطوبت و فشار هواي متعادل و بالاخره شرايط مناسب براي استفاده از ابزار مختلف دارد . با وقوع انقلاب صنعتي و استفاده از انرژي هاي فسيلي در صنعت و احتراق و نهايتاً بدنبال توسعه شهرها و گسترش و پيشرفت تكنولوژي در دنيا تحولات عظيمي در نوع زندگي انسان و به تبع آن در محيط زيست بشر به وجود آمد كه روز به روز اين تحولات موجب نگراني بيش از پيش دانشمندان و طرفداران محيط زيست ميشود .

صدمه شديد به زيست محيط كره زمين و درگيري بشريت در نبردي براي بقا موجب شده است كه تمامي ملل دنيا با هم متحد شوند. اين امر نشان ميدهد كه از بحران زيست محيطي دنيا ، شناختي جهاني حاصل شده است ولي هنوز هيچ راهكار اجتماعي مناسبي براي مقابله به اين بحران وجود ندارد. بطوري كه دانشمندان و رهبران تجاري آمريكا ، طرفداران محيط زيست را آدم هاي بدعنق ميدانند و رهبران سياسي كشورهاي جهان سوم نير دعاوي اين افراد را كوششي براي ممانعت از شركت اين كشورها در روند صنعتي شدن مي پندارند. لذا به جرأت ميتوان گفت كه اكثر جمعيت دنيا درك صحيحي از بحران زيست محيطي ندارند.

در اين مقاله سعي براين است به مخاطرات زيست محيطي فرا روي بشر هزاره جديد و قوانين ملي و بين المللي مربوط به حفاظت از محيط زيست پرداخته و در خاتمه راهكارهايي براي مقابله با بحران زيست محيطي ارائه گردد .

اکولوژی محیط زیست انسان
محیط زیست از آب ، هوا ، خاک، انرژی و موجودات زنده تشکیل شده است. پایه‌های شناسایی این محیط زندگی ، علوم فیزیک ، شیمی ، زیست شناسی ، ریاضی و فنی و مهندسی هستند. جمعیت دنیا تا قرن 14 میلادی تقریبا یکنواخت بود و به علت پیشرفت تکنولوژی جدید و علوم پزشکی و ... جمعیت جهان بخصوص در کشورهای در حال توسعه ، در حال افزایش است. با تغییرات شدیدی که بشر در اکوسیستمهای محیط زیست خود فراهم می‌آورد، مشکلات بسیار زیادی را بوجود آورده است. اگر تدابیر بهداشت محیط انجام نپذیرد، طبیعی است که ادامه حیات بشر مختل خواهد شد.

آلودگی حرارتی محیط زیست
بعضی از کارخانه‌های تولید برق با توربین بخار کار می‌کنند. وقتی بخار از توربین خارج می‌شود توسط دستگاههای تقطیر ، دوباره مایع شده به توربین برگردانده می‌شود. برای سرد کردن دستگاههای تقطیر از آبهای سطحی استفاده می‌شود که پس از یک دور زدن به رودخانه و یا دریاچه برگردانده می‌شود و باعث گرم شدن آبها می‌شود که این فرآیند سبب بهم زدن شدید تعادل اکولوژی می‌گردد که آن را Thermal Pollution می‌گویند. که این آلودگی باعث کاهش اکسیژن محلول در آب شده و موجب مرگ موجودات آبزی می‌شود.

مواد زاید جامد و اثرات آن بر محیط زیست
دفع مواد زاید یکی از مهمترین مسائل در پاک نگه داشتن محیط زیست است. در بسیاری از شهرها و اجتماعات کوچک روشهای جمع آوری زباله ناقص بوده و تشکیلات منظمی برای دفع آنها وجود ندارد. لذا باعث جمع شدن حشرات و موشها می‌شود. و نیز به علت تجزیه مواد آلی آن ، بوی نامطبوع تولید می‌کند که برای سلامتی انسان مضر است. از بیماریهایی که توسط موشها منتقل می‌شود می‌توان به تیفوس و طاعون اشاره کرد.

مخاطرات زيست محيطي
اگر چهار مولفة تشكيل دهنده زيست محيط يعني هوا، آب ، خاك و صوت را به خاطر اهميت آنها در روند زندگي موجودات زنده به خصوص انسان موكداً مورد بررسي قرار داده و به مخاطرات و آلودگي هاي اين چند پارامتر بپردازيم قطعاً به بيراهه نرفته‌ايم . به طور كلي ، آلودگي عبارتست از هر گونه تغيير در ويژگي هاي اجزاي تشكيل دهندة‌ محيط ، به طوري كه استفاده پيشين از آنها ناممكن شود و به طور مستقيم يا غيرمستقيم حيات موجودات زنده را به مخاطره اندازد .

آلاينده ها معمولاً در اثر فعاليت انسان پديده آمده و همراهان دائمي جوامع پيشرفته بشري مي باشند . افزايش جمعيت ، درآمد سرانه ، پيشرفت فن آوري و بالابردن استاندارد زندگي از عوامل مهم افزايش آلاينده هاي محيط زيست به حساب مي آيند.

مهمترين مواد آلوده كنندة هوا شامل منوكسيد كربن(CO) ،‌اكسيد ازت(N2O ،NO2 ، NO) ، هيدروكربونها و اكسيدانهاي فتوشيميايي ، اكسيدهاي گوگرد(SO2،SO3) ،‌ذرات معلق ،‌سرب و كلروفلوئوروكربن (CFC) مي باشد . منابع توليد كنندة آلاينده هاي هوا ،‌خاك و آب به اختصار در جدول ( 1 ) آورده شده است .

جدول1- آلاينده هاي مهم هوا، آب، خاك و منابع توليد اين آلاينده ها (برگرفته ازمنابع 10، 5، 4)
آلاينده هاي هوا منوكسيد كربن اكسيدهاي ازت هيدروكربنها اكسيدهاي گوگرد ذرات معلق سرب كلروفلوئوروكربن
منابع يا عوامل توليد احتراق ناقص و اتومبيلها تخمير باكتريايي و احتراق تجزيه باكتريايي و واكنشهاي نفت و زغال سنگ فساد مواد آلي و احتراق زغال سنگ گردو غبار ، آتشفشانها و آتش سوزي جنگلها احتراق بنزين و خازنها يخچالها و دستگاههاي تهويه

آلاينده هاي آب زباله هاي اكسيژن خواه عوامل بيماريزا تركيبات آلي مصنوعي و نفت مواد معدني و كانيها رسوبات مواد راديواكتيو گرما
منابع يا عوامل توليد فاصلاب ، زباله هاي صنعتي و حيوانات اهلي فاضلاب شهري و صنعتي مواد سوختني ، سموم و پلاستيكها و تصادفات نفتكش ها نمكهاي محلول يوني ،‌اسيدهاي معدني و تركيبات فلزي فرسايش خاك و تخليه معادن فرآيندهاي سنگ معدن ،‌سلاح هاي هسته اي و توليد انرژي فرآيند هاي صنعتي
آلاينده هاي خاك عناصر سمي مانند

Se,V,As,... آفت كش ها مثل
D.D.T كودهاي شيميايي فضولات آلي پاتوژنهاي خاكزي سورفاكتانت ها
منابع يا عوامل توليد كارخانه هاي ذوب فلزات ، زباله هاي شهري و صنعتي حشره كشها و ترافيك بقاياي نباتي سمپاشي شده ، سموم روي خاك مصرف بي رويه كودهاي شيميايي در مزارع عدم به كارگيري صحيح كودهاي حيواني عدم دفع صحيح فاضلابهاي شهري مصرف شوينده هاي سخت
در جدول فوق ، اكثر آلاينده هاي خاك و آب ، هردو مولفة محيطي را تواماً‌ تحت تاثير قرار ميدهند .

آنچه كه از جدول 1 بر مي آيد اين است كه بشر به دست خود محيط زندگي خود را روز به روز رو به انحطاط پيش مي برد. بطوري كه فعاليت هايي مانند حمل ونقل ، احتراق مواد فسيلي ، فرآيندهاي صنعتي و وجود زباله هاي جامد از مهمترين عوامل توليد كنندة‌آلاينده هاي محيط زيست هستند كه بشر بيش از پيش به گسترش آنها مي افزايد . علاوه بر آلودگي هوا،‌ آب و خاك امروزه آلودگي صوتي نيز يكي از مهمترين معضلات زندگي شهري به حساب مي آيد .

منابعي كه موجب آلودگي صوتي ميشوند عمدتاً شامل موتورها (اعم از موتور سيكلت تا موتور جت )‌،‌ وسايل خانگي توليد كنندة صدا ومشاغل صنعتي ميباشند. براساس پژوهش هاي انجام شده ، آلاينده هاي صوتي شهر تهران عبارتند از: الف) وسايل نقليه موتوري، ب) ‌آژير اتومبيل ها،‌ ج) ‌فرودگاهها،‌ د) مته هاي كمپرسي، هـ )‌وسايل پخش صوت خانگي ، و)‌بلندگوها و ز) سروصداي جمعيت در كوچه و خيابان .

اما آلودگيهاي زيست محيطي مزبور موجب به خطر افتادن سلامتي انسان و جامعه ميشوند كه ميتوان به مخاطرات محيطي زير كه سلامتي نوع بشر را تهديد مي كند به طور فهرست وار اشاره كرد :
1- عوامل عفوني كه منشاء‌ محيطي دارند و عمدتاً توسط آب ناسالم و وسايل ابتدايي دفع فاضلابها ( به خصوص در كشورهاي در حال توسعه ) موجب گسترش اين عوامل بيماريزا در جامعه مي‌شوند.

2- محركهاي دستگاه تنفسي از جمله گاز دي اكسيد گوگرد،‌ دي اكسيد ازت ،‌فرم‌آلدئيد موجود در كفهاي عايق سازي منازل ،‌گرد وغبار و بخار فلزها مانند اكسيد قلع و اكسيد آهن ،‌ از عوامل تحريك يا تشديد بيماريهاي تنفسي در شهرهاي آلوده مي باشند.

3- خفه كننده ها كه همانا گازهايي هستند كه مانع مصرف اكسيژن توسط سلولهاي بدن ميشوند مانند گاز منوكسيدكربن كه از احتراق ناقص سوختهاي فسيلي به وجود مي‌آيد.
4- آلرژن‌ها مانند علف كشها ،‌حشره كشها و بعضي از فلزات مثل نيكل موجب حساسيت در افرادي ميشوند كه با آنها سرو كار دارند .

5- عوامل رواني ناشي از سروصدا ، ازدحام و شلوغي شهرهاي بزرگ و ... از جمله مباحث مهم در علم بهسازي محيط است چرا كه جوامع انساني به شدت تحت تاثير اين عوامل قرار مي گيرد.

تخريب لايه ازن ،‌تهديدي جهان شمول
لايه ازن در استراتوسفر زمين كه انسان را از خطرات ناشي از تابش تشعشات فرابنفش خورشيد مصون مي دارد، بوسيله مواد شيميايي ساخته دست بشر سريعتر از آنچه كه دانشمندان پيش بيني كرده است، در حال نابودي است . بنابراين ، خطر در انتظار آيندة‌ بشر نيست بلكه هم اكنون در حال وقوع است . پژوهشهاي انجام شده در اتمسفر ،‌وجود غلظت هاي بسيار زيادي از منواكسيد كربن (CLO) را تاييد كرده است .

اين ماده شيميايي يك محصول فرعي كلروفلوئوروكربن ها ( فرئونها= CFCS ) است كه مهمترين عامل تخريب ازن شناخته شده است فرئونها در يخچالها ،‌دستگاههاي تهويه هوا ، به عنوان حلالهاي تميز كننده در كارخانجات و به عنوان مواد پف كننده در توليد نوعي اسنفنج پلاستيكي به كار مي روند . بعد از تأييد سوراخ لايه ازن درسر تا سر قطب جنوب ( در سال 1985 ) بسياري از كشورها به توافق رسيدند كه اقداماتي در اين مورد انجام دهند. به همين منظور ،‌ در سال 1987 پروتكل مونترال به تصويب بيش از 70 كشور جهان رسيد كه هدف آن كاهش 50 درصد توليد فرئون تا سال 1999 بود .

برخي از كشورها بر قطع كامل توليد فرئون مصمم شدند. گاز حيات بخشي (ازن )‌كه از بين ميرود ،‌ شكلي از اكسيژن است كه مولكولهاي آن به جاي دو اتم معمولي داراي سه اتم اكسيژن است ،‌اين ساختمان ساده ازن قادر است اشعه ماوراي بنفش را جذب كرده و اثرات منفي آن بر روي انسان را زايل سازد، اين اشعه علاوه بر تاثير بر عدسي‌هاي چشم،‌ موجب تغيير در DNA و نهايتاً سرطانهاي پوستي ميشود . ثابت شده است كه به ازاي 10 درصد كاهش در ازن موجود ‌،26 درصد به سرطانهاي پوستي افزوده ميشود .

گفته ميشود با تخريب لايه ازن ،‌ تغيير آب و هوايي در كرده زمين اجتناب ناپذير است . آنچه كه دانشمندان را به وحشت انداخته است ،‌اين حقيقت است كه فرئونها تا دهها سال پس از ورود به فضا، در اتمسفر باقي مي مانند ، لذا اگر امروز توليد فرئونها متوقف گردد، ميزان كلراستراتوسفر همچنان در حال افزايش خواهد بود و حداقل تا يك قرن به مقدار طبيعي برنخواهد گشت. اگر لحظه اي به ميليونها يخچال و تهويه هوا ،‌كوهي از اسفنج ،

بالش ولايي مبلمان و تارو پود قالي ،‌رودخانه اي از حلالهاي صنعتي و مواد پاك كننده كه همگي حاوي ماده خنك كننده فرئون هستند ،‌ فكر كنيد مطمئناً عمق فاجعه را بيشتر حس خواهيد كرد. اما آنچه كه بنظر ميرسد اين است كه كشورهاي صنعتي و توليد كننده فرئونها بايد به فكر ابداع سيستم هاي بازيابي مجدد مواد مورد استفاده كنوني باشند و هزينه زيادي را در اين مورد متقبل شوند . البته بايد خاطر نشان كرد كه مصرف فرئون ها در كشورهاي عضو پروتكل مونترال به شدت كاهش يافته است

جمهوري اسلامي ايران در سال 1990 (1369)‌ به عضويت كنواسيون وين در آمده و يكي از اعضاي امضا كننده پروتكل مونترال ميباشد لذا از حدود 12 سال پيش اجراي مفاد اين پروتكل در كشور ما لازم‌الاجرا بوده است .

قوانين (راهكارهاي )‌ ملي و بين المللي مربوط به حفاظت از محيط زيست
بنا به اهميت موضوع حفاظت از محيط زيست ، اصل 50 قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و برنامه هاي توسعه همگي تاكيد بر جلوگيري از اختلالات زيست محيطي شهري و روستايي دارند. علاوه بر آن ، قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست (مصوب 28/3/1353 و اصلاحيه 24/8/1371)‌در 21 ماده و چندين تبصره، ‌راهكارهايي را براي كنترل محيط و جلوگيري از تخريب آن ارائه داده است و اين مهم را از وظايف سازمان حفاظت محيط زيست دانسته است .

اين قانون در ماده نهم تاكيد دارد براين كه « اقدام به هر عملي كه موجبات آلودگي محيط زيست »‌ را فراهم نمايد ممنوع است . منظور از آلوده ساختن محيط زيست عبارتست از پخش يا آميختن مواد خارجي به آب يا هوا يا زمين به ميزاني كه زيان آور به حال انسان يا ساير موجودات زنده و يا گياهان و ... مي باشد .

آنچه كه در اين قانون ( ماده 15 ) پيش بيني شده ، اين است كه مامورين سازمان حفاظت محيط زيست ضابطين دادگستري محسوب ميشوند، كه نشاندهندة اهميت موضوع است .
تشديد مشكلات زيست محيطي از سال 1970 ميلادي ،‌متخصصين سازمان ملل متحد را وادار كرد كه فعاليت گسترده اي را با ابعاد سياسي ، فرهنگي ،‌اقتصادي ،‌اجتماعي و فني انجام دهند ،‌ بطوريكه ابتدا در سال 1972 كنفرانسي با عنوان « انسان و محيط زيست » در استكهلم سوئد و بعد در سال 1992 در ريودوژانيرو برزيل با عنوان « سران زمين » برپا گرديد .

اولين اصل بيانيه ريو چنين بود :‌ « انسان محور اصلي توسعه پايدار و شايسته برخورداري از زندگي سالم ،‌پربار و هماهنگ با طبيعت است »‌ و اصل 25 اين بيانيه به صراحت چنين مي گويد : « صلح ،‌توسعه و حفاظت از محيط زيست لازم و ملزوم ‌ . در راستاي كمك به حفظ محيط زيست كنوانسيون هاي متعدد بين المللي از جمله كنوانسيون وين در مورد حفاظت از لايه ازن ،‌ كنوانسيون تغييرات آب و هوا و كنوانسيون بين المللي آمادگي ، مقابله همكاري در برابر آلودگي نفتي . ... به اعضاي اكثر ممالك دنيا رسيده است كه تقريباً در تمامي آنها جمهوري اسلامي ايران عضويت دارد .

با همه اين ضوابط بين المللي و تلاشهاي دفتر برنامه ريزي محيط زيست ملل متحد (UNEP) ،‌جهان نه تنها قادر به كاهش اثرات مخرب انساني بر محيط زيست در چند سال گذشته نبوده است بلكه مسائل حاد جديدي مانند آلودگي شديد جو ،‌ كاهش تنوع زيستي ،‌تخريب لايه ازن ،‌پديده گلخانه اي گرم شدن كره زمين و بروز تغييرات جدي در سيستم هاي اقليمي نيز به مشكلات پيشين افزوده شده است

چه بايد كرد ؟
براي كنترل اختلالات محيطي و حفاظت از محيط زيست ميهن عزيزمان ايران مي توان توصيه هايي به شرح زير ارائه داد :
1- از طريق آموزش صحيح و همگاني بياموزيم كه « با محيط بسازيم و براي محيط بسازيم ».
2- در طرح ها و برنامه هاي توسعه شهري توجه به انسان و ارزشهاي او مقدم بر استفاده از تكنولوژي است .

3- فاضلابها ،‌زباله ها و انواع گازهاي شيميايي به نحوي صحيح كنترل شوند تا طبيعت را آلوده نكنند. در غير اينصورت توليد موادي كه آثار زيان بخش براي زيست محيط دارند صلاح نيست .
4- استفاده از وسايط نقليه با سوخت غيرفسيلي ( مثل برق يا انرژي خورشيدي )‌مورد توجه بيشتري قرار گيرد .

5- ساخت و ساز ساختمانها و بزرگ راههاي درون و برون شهري طوري صورت گيرند كه محيط زيست كمتر تحت تاثير قرار گيرد.
6- علاوه بر حفظ و ابقاي محيط زيست ،‌توسعه پايدار‏‎ِ سازگار با محيط زيست پيگيري و اجرا گردد . براساس ايدة توسعه پايدار بايد تكنولوژي سازگار با محيط زيست ترويج شده و ثروتهاي منابع بين نسلها انتقال يابد .

7- تعريف استاندارد هاي دقيق و صحيح براي آب ،‌هوا ،‌خاك و صوت و اصرار بر رعايت و اجراي دقيق اين مقررات توسط همه آحاد جامعه به ويژه صاحبان صنايع ، مي تواند بشارت دهندة‌ حفظ مناسب محيط زيست در سالهاي آتي باشد .

8- از آنجايي كه ايران توليد كننده فرئون ها نمي باشد ، لذا بايد همچنان از واردات اين مواد جلوگيري شود و براي استفاده از مواد جايگزين مقرراتي وضع و اجرا گردد.
9- تصويب قوانين صحيح و راهگشا براساس مطالعه كارشناسانه مسائل و اجراي صحيح اين قوانين با دقت و نظارت كامل و بدون مصلحت انديشي قطعاً كمك شايان توجهي به حفظ محيط زيست خواهد كرد.

منابع :
1- اكبري ،‌پروين . 1373. تخريب لايه ازن . فصلنامه علمي محيط زيست . جلد 6 ، شماره 2.
2- بي نام .1371 . قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست . اصلاحيه مورخ 24/8/71 مجلس شوراي اسلامي.
3- ثابتي ،‌عرفان . 1380 . پسامدرنيسم و بحران زيست محيطي (ترجمه) . انتشارات نشر چشمه .
4- دبيري ،‌مينو . 1375. آلودگي محيط زيست (هوا،‌آب ، خاك ، صوت ) . نشر اتحاد.
5- شريعت پناهي ،‌محمد . 1376 . مباني بهداشت محيط . انتشارات دانشگاه تهران .
6- شيعه ،‌اسماعيل . 1372. ملاحظات زيست محيطي در توسعه تكنولوژيكي شهرها . فصلنامه علمي محيط زيست . جلد 5 . شماره 1 .

7- فتوره چي ، مهدي . 1371. بيانيه ريو در باره محيط زيست و توسعه (ترجمه ) . فصلنامه علمي محيط زيست . جلد 4 ، شماره 2 ، ويژه نامه ريو .
8- مخدوم ،‌محمد و هنريك مجنونيان . 1371. گزارش ملي ،‌اجلاس سران كشورها در مورد زمين . فصلنامه محيط زيست . جلد 4 ،‌شماره دوم .

9- Carraro, Carlo .1999. International Environmental Agreements on Climate change. Kluwer Academic Publishers.
10- Kumar, H.D. 1992. Modern Concepts of Ecology. Vikas publishing House PVT LTD.

حفاظت محیط زیست
مقدمه
بحث در مورد روابط انسان و طبیعت یک بحث قدیمی است. آیا انسان برای این خلق شده است که بر طبیعت غلبه کند، آقا و صاحب آن شود یا اینکه به دلیل جنگ علیه طبیعت ، دیوانه است. مدتهای مدیدی چنین می‌اندیشیدند که طبیعت با نیروی فوق‌العاده تصفیه کننده و تنظیم کننده‌اش ،

تعرضات انسان را هضم خواهد کرد و کشفیات علمی زیانهای احتمالی پیشرفت را خنثی خواهد نمود، جهان افسار گسیخته است. جمعیت ، جنگل‌زدایی و مصرف انرژی با خطر برهم زدن نظم موزون و شگفت‌انگیز مکانیزم جهان ، سرعت می‌گیرند. یک سرود محلی فرانسوی چنین می‌گوید: آسیابان تو در خوابی ، آسیابت خیلی تند می‌چرخد ... .

حفاظت از حیونات و گیاهان بومی؛ چرا؟
انسان هوشمند ... یا انسان ویرانگر؟ جد گاو اهلی امروزی در سال 1627 در لهستان کشته شد. گورخر کواگای معروف نیز که به واسطه پوشش پوستش نیمه اسب و به واسطه گردنش نیمه گورخر بود، در سال 1880 در آفریقای جنوبی ناپدید شد. گاهی اوقات هیچ چیز جلوی خشم ویرانگر انسان را نمی‌گیرد. سازمان بین المللی حفاظت از طبیعت تعداد 5 هزار جانور را در فهرست قرمز انواع مورد تهدید قرار داده است.

شاید بعضی بگویند: خوب ، که چی؟ مگر دایناسورها حدود 655 میلیون سال پیش ، از کره زمین محو نشدند؟ مسلما بلایای طبیعی یا تغییرات آب و هوایی باعث دگرگونیهای مهمی در میراث جانداران ما شده‌اند. آیا این می‌تواند دلیلی باشد برای آنکه ، انسان به شخصه ، مصیبت فقر و حتی انهدام جهان زنده را سازماندهی کند؟

ضرورت حفاظت از موجودات زنده
ضرورت حفاظت از موجودات زنده ، دست کم به چهار دلیل است.
زنجیره حیات
جهان زنده زنجیره حیاتی باور نکردنی‌ای است که نابودی حتی یک حلقه آن بدون کیفر نمی‌ماند. جانوران محتاج گیاهان هستند که قادرند انرژی خورشیدی را به غذا تبدیل کنند. گیاهان برای انتقال دانه‌های گرده و بارور کردن آنها ، محتاج جانوران هستند و بقای جانوران منوط است به بقای طعمه‌هایشان.

یک گنجینه درمانی
پزشکان ، هزاران گیاه را در آمازون ، هند ، آسیای جنوب شرقی و چین به طریقه سنتی استفاده می‌کنند. جانوران بویژه آبزیان منشا داروهای بسیار زیادی هستند. 80درصد از جمعیت کشورهای در حال توسعه با داروهای طبیعی معالجه می‌شوند.

یک انبار وسیع
مواد خوراکی و محصولات کشاورزی ما به تنوع زیستی وابسته‌اند. طبیعت مخزن بزرگ مواد خوراکی است که هنوز چندان مورد استفاده قرار نگرفته است. انسان در انتخاب مواد غذائیش کاملا محافظه‌کار است.

معدنی برای صنعت
نشاسته‌ها ، شیره بعضی از نباتات ، روغنهای گیاهی ، چربیهای گیاهی یا حیوانی ، دیر زمانی است که مورد استفاده تمامی شاخه‌های صنعت قرار می‌گیرند. گیاهانی مانند نیشکر ، چغندرقند و گندم ، امیدهای شناخته شده انرژی سبز هستند.

بهره برداری مفرط از انواع جانوران
علت تهدید بیش از 3/1 از انواع موجودات ، بهره برداری مفرط از آنهاست. انسان برای تهیه کالاهای مفید ، لوزام زیبایی یا کالاهای جالب توجه ، انواع موجودات را به شیوه‌ای کنترل نشده مورد بهره برداری قرار داده است.

عاج فیلها ، شاخ کرگدنها ، پوست تمساحها ، کاسه لاک‌پشتان حیوانات آزمایشگاهی و ... جنسهای تجارتهای پرسود هستند. جانوران تنها موجوداتی نیستند که مورد بهره برداری مفرط واقع شده‌اند. بهره برداری از جنگل باعث کاهش و حتی نابودی انواع گیاهان شده است.

چگونه از طبیعت حمایت کنیم؟
حفظ پارکها
یکی از طرق نجات انواع موجودات و مسکن طبیعی آنها عبارت است از ایجاد حفاظتگاهها یا پارکها ، اولین قانون در بسیاری از پارکها به حمایت و نگهداری مربوط می‌شود. برای احیا زنجیره حیاتی که شامل حیوانات شکاری و طعمه‌ها می‌شود، بسیاری از انواع موجودات کمیاب باید دوباره وارد شوند. گاهی اوقات لازم است که انسان به بعضی از انواع موجودات مزاحم نظم دهد و بالاخره نباید فراموش کرد که محیط طبیعی غالبا نیاز به نگهداری دارد.

حفاظتگاههای گیاه شناسی و باغ وحشها
هنگامی که یکی از انواع موجودات در مرز نابودی قرار دارد، می‌توان با انتقال آن به خارج از مسکن طبیعی و قرار دادن آنها در یک حفاظتگاه گیاه شناسی یا در یک باغ وحش در صدد نجات نهایی آن برآمد. در فرانسه ، چهار حفاظتگاه گیاه شناسی وجود دارد.

مقررات
حفاظت از طبیعت می‌تواند از سه طریق زیر انجام شود. حمایت قانونی از انواع موجودات ، حمایت قانونی از محل‌های ویژه ، فضاها ، حفاظتگاهها و ... ، سلاح قدرتمند ، اما گرانقیمت خرید زمین ، در فرانسه سازمان حفاظت محیط زیست در طی 15 سال ، 6 درصد از طول سواحل دریایی یا دریاچه‌ای را خریداری کرده است.
شش اهرم برای عمل
قوانین
قانون مربوط به موسسات ناسالم یا خطرناک به سال 1917 بر‌می‌گردد. قوانین متعدد جالب توجه در زمینه‌های مختلف مربوط به محیط زیست پایه گذاری شده است، بویژه قوانین 1961 و 1980در مورد آلودگی آب ، 1975 در مود فضولات ، 1985 در مورد کوهستان ، 1986 در مورد ساحل دریاها 1987 در مورد خطرهای جدی دیگر. اگر این قوانین به نحو احسن اجرا شوند و میان مجریان قوانین همکاری و هماهنگی وجود داشته باشد، می‌توان تا حدودی به حفظ محیط زیست امیدوار بود.

انگیزه های اقتصادی یا مالیاتی
چهار نوع انگیزه اقتصادی مالیاتی به اجرا در آمده‌اند. وضع مالیاتی برای جریمه کردن کالا یا فعالیت‌هایی که برای محیط زیست نامساعد هستند، کاهش مالیات یا پرداخت سوبسید برای کالاهایی که از آلودگی محیط زیست می‌کاهند مانند بنزین بدون سرب و انگیزه‌های دیگر.

شهروندان و انجمنهای فعال
دولت یا اجتماعات محلی ممکن است در وظیفه خود در حفاظت از محیط زیست اشتباه کنند. یا کم‌کاری کنند. بنابراین در صورت فقدان دولت قدرتمند شهروندان خودشان باید بسیج شوند تا بتوانند از محیط زیست حمایت کنند.

• آموزش محیط زیست: قوانین مالیات‌ها ، نمی‌توانند شهروندان را مجبور به محترم شمردن محیط زیست کنند. مگر آنکه این احترام از طریق آموزش به آنها القا شود.

تحقیقات علمی
مسلما ، فقدان اطمینانهای علمی ، مسئولین سیاسی یا اقتصادی را از اتخاذ تصمیم‌ها و ازپش بینی نامعلوم ، معاف نمی‌کند. تحقیق علمی مربوط به محیط زیست بسیار ضعیف است. دو کشور متحده آمریکا و آلمان 60 درصد از تحقیق جهانی در زمینه محیط زیست را به خود اختصاص می‌دهند. در سطح اروپا بسیاری از برنامه‌های جامعه اقتصادی در مورد محیط زیست است.

اقدام بین المللی
زمین یکی است اما جهان چنین نیست. این فرمول یادآوری می‌کند که بشر کشتی‌سوار است. اما به تعداد دولتها ، کاپیتان وجود دارد. به لطف خدا ، ضرورت همکاری بین‌المللی در آغاز قرن 21 ، تشدید شده است.

لايه اوزون
حقيقت امر لايه ازن چيست؟
لايه ازون در قسمت شمالي زمين در سال 1980 بين 15تا20 درصد كاهش پيدا كرده است. براي رفع اين مشكل جمعي ازبهترين متخصصان زمين شناسي هر سال براي تحقيق وجستجو دور يكديگر جمع مي شوند .در سال 1992 پروكتيل مونترئال درباره' لايه اوزون مطالعه و تحقيقي داشت كه فهميد بزرگ شدن سوراخ لايه اوزون بستگي به آلودگي هوا و توليد مواد سمّي دارد

در همان سال سازمان ملل متحد و حفاظت از محيط زيست برنامه اي را طرّاحي كرد كه اين برنامه جهت محافظت و حمايت از محيط زيست و مخصوصا لايه اوزون به نام برنامهUNEPطراحي كرد كه اين برنامه جهت جلوگيري از توليد مواد سمّي و مواد شيميايي آلوده كننده،است.مولكولهاي اكسيژن(O2) به اكسيژن اتميك (O) تبديل مي -شوند .اكسيژن اتميك به سرعت با مو لكولهاي بيشتري تركيب شده و به شكل اوزون مي شود .

ان پوشش حرارتي كه در سطح بالا رشد كرده و سلامتي لايه اوزون را به خطر انداخته است و اين مورد باعث شده است كه اگر استراتوسفر نباشد ما نتوانيم بدون آن زنده بمانيم . بالاي استراتوسفر مقداري از آلودگي مضّر اشعه مادون بنفش را و همچنين تشعشعاتي از خورشيد (امواج بين 320 تا 240) را كه باعث مي شود لايه اوزون آسيب ببيند

و همچنين جان گياهان به خطر بيفتد را جذب ميكند.اشعه مادون بنفش با تابيدن نور مولكولهاي اوزون را ميشكافد ولي اوزون مي تواند تغيير شكل بدهد و عكس العمل زير ازآن حاصل ميشود:
O + O2  مادون قرمز + O3
O2 + O  O3
همچنين اوزون در اثر عكس العمل زير نابود ميشود :
O3 + O  O2 + O2
عكس العمل دوم با افزايش پيدا كردن ارتفاع آهسته انجام مي شود امّا عكس العمل سوم سريعتر انجام مي شود. دربين همكاري عكس العمل ها تمركز اوزون درحال تعا دل است. دربالاي اتمسفر اكسيژن اتميك هنگا مي كه اشعه مادون بنفش در سطح بالايي است، پيدا مي شود. در اثر حركت استراتوسفر هواي متراكم تري بدست مي آيد وجذب اشعه ي مادون بنفش افزايش مي يابد و سطح اوزون به حد اكثر و تخمينا" km20مي رسد.همراه با تئوري كمپمن يك مشكل نيز وجود داشت كه اين مشكل در سال 1960 تشخيص داده شد وحقيقت اين بود كه اوزون به وسيله عكس العمل 4 آهسته حركت مي كرد

و ديده نمي شود. گرم شدن زمين ترميم حفره اوزون را به تعويق مي اندازد دانشمندان هشدار داده اند :پديده گرم شدن زمين مي تواند تلاشها براي ترميم حفره اوزون را كه قرار بود تا سال 2050 انجام گيرد،حدود30سال به تعويق اندازد .اين مو ضوع به رقم پيشرفتهايي است كه باي از رده خارج كردن مواد شيميايي مخرّب اوزون انجام شده است.

طبق گزارشي كاهش فراواني در مصرف گازهاي ساخته دست انسان بنام (كلروفلورو كربن) پديد آمده است .اينها گازهايي هستندكه لايه محافظ زمين را مي خورند .دانشمندان گفتند:اگر كشورها مصمم به دنبال نمودن اين روند باشند ،(حفره داخل لايه اوزون به آغاز به جمع شدن و كوچك شدن خواهد نمودتا اينكه ظرف 50 سال ترميم خواهد شد . ) اين جمع بندي و نتيجه گيري توسط (مجمع بررسي فرايند هاي استراتوسفر و نقش آن در آب و هوا SPARC به عمل آمد .

اين مجمع از صد ها كارشناس اقليمي كه دسامبر سال 1999در آرژانتين گرد هم آمدندو در سايه توجهات سازمان هواشناسي جهاني تشكيل جلسه دادند،شكل گرفته است. اين دانشمندان هشدار دادند: حتّي اگر كاهش مصرف گازهايCFC برآورده شود،پديده گرم شدن زمين_كه نتيجه تولييد گازهاي گلخانه اي با وجود كربن به عنوان عنصر اصلي آن است و از سوختهاي سنگواره اي بدست مي آيد _ميتواند محلت ترميم حفره اوزون را چند دهه به تعويق اندازد.

به عنوان يك تناقض ، گرم شدن زمين ،جو را در نزديكي سطح زمين حرارت ميدهد اما لايه پاييني (استراتوسفر) يعني جايي را كه اوزون قرار دارد همچنان سرد نگه ميدارد . اين دماهاي پايين به ويژه درزمستان مسبب جمع شدن ابرهاي استراتوسفر در نواحي قطبي ميشود . اين پديده آغازگر واكنشهاي نابود كننده اوزون توسط مولكولهاي كلري استكه توسط كلروفلورو كربن ها آزاد ميشوند. پيش بيني هاي داير بر اين كه حفره اوزون كه بالاي قطب جنوب قرار دارد، به زودي كوچك خواهد شد

با آخرين اطلا عات مغايرت دارد كه نشان ميدهد كه اين حفره درحال گسترش است وبه طور بي سابقه اي در چند سال اخير بزرگ شده است.

تاريخچه سوراخ شدن لايه اوزون :
ابتدا: جريان تاسف بار سوراخ شدن لايه اوزون در لايه زير استرا توسفر در بالاي منطقه انتاركتيكا اولين بار در دهه هفتاد (1970 تا 1979)توسط يك گروه تحقيقاتي به نام BAS كشف شد .اين گروه در مورد اتمسفر بالاي منطقه انتاركتيكا از يك ايستگاه تحقيقاتي كه بسيار شبيه اين عكس ميباشد مشاهده مي گردند. *اطلاعات ايستگاه تحقيقاتي هالي * ايستگاه تحقيقاتي BAS فالكر اولين بار در حالي تحقيقات را انجام داد كه اندازه گيري اوليه در سال1985براي اولين بار سوراخ شدن لايه اوزون آنچنان نگران كننده بود كه دانشمندان تصور ميكردند

كه دستگاهاي اندازه گيري خراب است .آنها دستگاه هاي ديگري جانشين آن دستگاه ها كردند تا آنكه نتايج بدست آمده اندازه گيري هاي اوليه را تاييد كرد .چندماه بعد كه سوراخ شدن لايه اوزون قابل مشاهده بود،(پس از مشاهده سوراخ شدن لايه اوزون تحقيقات قبلي تاييد شد)از طرف ديگر اطلاعات ماهواره TOMS سوراخ شدن لايه اوزون را نشان نمي داد ،

بدين دليل كه نرم افزارهايي كه اطلاعاتي در مورد لايه اوزون ميداد به صورتي برنامه ريزي شده بود كه لا يه اوزون در منطقه كوچكي موردبررسي قرار مي گرفت .بررسي هاي بعدي ، اطلاعات بدست آمد هنگامي كه نتايج گروه BASمنتشر نشد،مورد تاييد قرار گرفت و بيانگر اين مطلب بود كه سوراخ شدن لايه اوزون به طور سريع ودر مقياس بزرگي بر بالاي منطقه انتاركتيكا انجام مي شود.

اوزون لايه اي را در استراتوسفر تشكيل ميدهد كه منطقه استوا باريكتر و در دو قطب پهن تر است .ميزان اوزون در بالاي سطح كره زمين به وسيله مقياسي به نام DU Dobson units اندازه گيري ميشود كه اين ميزان در منطقه استوايي در حدود 260DUاست و به ميزان بيشتري در جاهاي ديگر است . اين در حالي است تغييرات فصلي بسيار وسيعي اتفاق ميافتد واين در حالي شكل مي گيرد و اشعه ماوراي بنفش در لايه استراتوسفر نفوذ ميكند يا آن را مي شكافد.

از آلودگي هوا چه ميدانيم ؟
ساليانه 3 ميليون نفر در اثر آلودگي هوا جان خود را از دست مي دهند كه 90 درصد آنان در كشورهاي توسعه يافته هستند . دربعضي كشورها تعداد افرادي كه در اثر همين عامل جان خود را از دست مي دهند بيشتر از قربانيان سوانح رانندگي است. اين مرگ و مير بطور خاص مربوط به آسم، برونشيت - تنگي نفس و حملات قلبي و آلرژي هاي مختلف تنفسي است .

تعريف آلودگي هوا
آلودگي هوا به وجود هر ماده اي در هوا كه ميتواند براي انسان يا محيط او مضر باشد اطلاق مي گردد. آلاينده ها ممكن است طبيعي و يا ساخته دست بشر باشند و ممكن است به اشكال مختلف ذرات جامد يا قطرات مايع يا گاز باشند كه بالغ بر 180 آلاينده مي باشند .

منابع انتشار آلاينده هاي هوا:
منابع آلوده كننده هوا به دو قسمت طبيعي و مصنوعي تقسيم بندي مي شود.
1- منابع طبيعي
- فعاليت هاي آتشفشانها و آتش سوزي جنگل ها
- گرد و غبار طبيعي
- دود و مونواكسيد كربن ناشي از آتش سوزي ها
- گاز رادون ناشي از كاني هاي زمين

- درختان كاج كه تركيبات آلي را از خود متصاعد مي كنند.
2- منابع مصنوعي
وسايل نقليه موتوري مشكلي اساسي هستند كه دي اكسيد نيتروژن كه مهمترين آلوده كننده هوا است را توليد مي كنند .ساير منابع مصنوعي آلوده كننده هوا عبارتند زغال سنگ سوزها ، صنايع مختلف آلودگيهاي ناشي از سوزاندن بقاياي كشاورزي و ...

آلاينده ها ي هوا :
تركيبات آلوده كننده هوا به دو قسمت گازها و ذرات جامد تقسيم مي شوند :
1- ذرات جامد :
ذرات كوچك و جامد براساس اندازه تقسيم مي شوند و عبارتند از: pm10 و pm2/5 . دسته اول ذراتي كه داراي قطر كمتراز 10 ميكرومتر هستند و دسته دوم ذراتي كه داراي قطر كمتر از 5/2 ميكرومتر هستند . ذرات با قطر كمتر از 5/2 ميكرومتر براي سلامتي زيانبارترند .

2- گازها :
شامل مونواكسيد كربن ، دي اكسيد نيتروژن ، دي اكسيد گوگرد ، هيدروكربن ها ، ازن و ... مي باشند .
آلودگي هوا در منازل :
دي اكسيد كربن يك گاز آلوده كننده هوا نيست ولي همواره به عنوان يك عامل مهم در بررسي كيفيت هواي منازل مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان شاخص كيفيت هوا لحاظ مي شود . افراديكه در معرض اين هوا قرار مي گيرند ، دچار خستگي - عدم رضايت و عدم تمركز مي گردند . مواد و مصالح ساختماني مثل رنگ ها بخصوص رنگهاي با تركيبات سربي ، حشره كش ها و اسپري فرمالدئيـــد نيز مي توانند باعث آلودگي هوا در منازل گردد.

حفاظت با آلودگي هوا:
در روزهايي كه اخبار و راديو تلويزيون و روزنامه ها هوا را در شرايط بحراني اعلام مي كنند اين خبر به شما كمك مي كند كه خود را از آلودگي هوا محافظت كنيد . AQI ( يا شاخص كيفيت هوا ) يك شاخص براي گزارش كيفيت هواي روزانه مي باشد . AQI با اندازه گيري آلاينده هايي چون ازن ، منواكسيد كربن ، دي اكسيد گوگرد ودي اكسيد نيتروژن و گردوغبار ( ذرات معلق 10-Pm ( محاسبه مي شود .

وضعيت شاخص استاندارد
آلودگي(PS.I)
پاك 50-0
سالم 100-50
ناسالم 200-100
بسيار ناسالم 300-200
خطرناك 300 د

در مواقع آلودگي هوا چه بايد كرد ؟
در روزهاي بحراني آلودگي هوا حتي الامكان از تردد در محدوده هاي مركزي و پر ترافيك شهر اجتناب كنيد . استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي در سفرهاي روزانه درون شهري خود را جايگزين خودروهاي شخصي نمائيد . فعاليت يا بازي كودكان در محيطهاي باز را محدود نمائيد . و افراد مسن يا افراد با بيماريهاي قلبي ، ريوي نظير آسم ، برونشيت مزمن و نارسائي قلبي از خروج از خانه اجتناب نمايند .

لايه اوزون
خورشيد تنها ستاره منظومه شمسى مى باشد كه كرات وسيارات در اطراف آن مى چرخند و از انرژى آن استفاده مى كنند.زمين نيز يكى از كراتى است كه در أطراف خورشيد در حال حركت است .
فاصله ميان زمين و خورشيد حدود 149.800.000كيلومتر مى باشد ، كه در اين فاصله،زمين حدود 9^10×95/1 وات انرژى ازخورشيد دريافت مى كند كه ما تنها كسرى از آن (0000002/0) را استفاده مى كنيم . نور خورشيد 27/8 دقيقه طول مى كشد كه به زمين برسد.از صد در صد نورى كه به زمين مى تابد تنها 30% آن بر اثر ذرات و مولكول هاى موجود در لايه هاى بالايى منعكس مى شوند بقيّه آن ها از لايه ها زمين عبور مى كنند و به زمين مى رسند.در واقع مى توان به جرأت گفت كه حدود99%انرژى كه به زمين مى رسد از خورشيد وبقيه آن از ماه و كرات ديگر مى باشد.

نور سفيد خورشيد از ميلياردها ميليارد رنگ تشكيل شده است كه هر كدام از اين رنگ ها داراى طول موج و انرژى مخصوص به خود مى باشند، وما هنگامى كه اين نور را تفكيك مى كنيم به هفت رنگ تجزيه مى شوند كه هر كدام از اين رنگ ها از ميلياردها رنگ تشكيل شده اند...

پرتوهاى فوق بنفش داراى طول موج كوتاه و انرژى زياد مى باشند .پرتوهاى فوق بنفش با انرژى زيادى كه دارند براى تمام موجودات زنده خطرناك مى باشند وموجب سرطان پوست يا آفتاب سوختگى مى شوند .

خوشبختانه زمين در برابر اين پرتوى خطرناك، محافظى بنام لايه اوزون دارد كه از ورود پرتوهاى خطرناك به سطح زمين جلوگيرى مى كند. قبل از آنكه به بحث درباره برخورد پرتوهاى فوق بنفش و مولكول ها اوزون بپردازيم ابتدا به اطلاعاتى درمورد اوزون مى پردازيم.

اوزون چيست؟
دانشمندان لايه ها زمين را به چهار قسمت تقسيم مى كنند :
1- تروپوسفر (كه نسبت به سطح دريا 12تا15 كيلومترارتفاع دارد)
2- استراتوسفر
3- مزوسفر
4- تروموسفر (خارجى ترين لايه زمين (
مولكول اوزون (o3)از يك مولكول اكسيژن و يك اتم اكسيژن كه ناپايدار و واكنش پذير مى باشد، تشكيل شده است . پيوند ميان مولكول اكسيژن و اتم اكسيژن در مولكول اوزون بسيار ضعيف مى باشد و ممكن است با كوچكترين برخورد از هم جدا ويا با دريافت كوچكترين انرژى به حالت اوليه خود برگردند . لايه اوزون در لايه استراتوسفر زمين قرار دارد

در شب ها به دليل عدم دسترسى به انرژى تابشى خورشيد، ضخامت لايه اوزون كمتر از ضخامت آن در روز ها مى باشد. هنگامى كه پرتوهاى فوق بنفش به مولكول ها اوزون برخورد مى كنند، پرتو هاى فوق ـ بنفش مقدار زيادى از انرژى خود را از دست مى دهند وبه پرتو هاى فرو سرخ تبديل مى شوند ، و همچنين بر اثر اين برخورد ، مولكول اوزون به مولكول اكسيژن واتم اكسيژن تبديل مى شود و با تابش مجدد نور خورشيد ، مولكول اوزون دوباره پديدار مى شود.

مولكول هاى اوزون هرچند كه براى ما مفيد هستند اما وجود آن ها در لايه تروپوسفر (لايه اى كه ما در آن زندگى مى كنيم) بسيار خطرناك مى باشند.
نيتروژن هاى پراكسيد خارج شده از اگزوز موتورهاى ديزلى بر اثر تابش نور خورشيد (عمل فتو شيميايى) با مولكول هاى اكسيژن واكنش مى دهند و مولكول هاى اوزون را پديدار مى كنند . چون در مولكول هاى اوزون اتم هاى اكسيژن فعال (راديكالى) وجود دارد ، تنفس آن ،موجب اختلال در دستگاه تنفسى مى شود .

*حفره اوزون* تا سال 1980ميلادى از سوراخى لايه اوزون خبرى نبود ؛ اما در سال 1985م ، دانشمندان از نازك شدن لايه اوزون در قطب جنوب خبر دادند. در آن زمان با تحقيقات انجام شده علت نابودى مولكول هاى اوزون را ،گاز هاى cfc (كلر و فلوئور و كربن) مى دانستند. گاز هاى cfc بعنوان گاز هاى خنك كننده در يخچال ها ،كولرها و همچنين در مواد پلاستيكى مورد استفاده قرار مى گيرند . در cfc ها اتم هاى كلر ناپايدار و واكنش پذير مى باشند و هنگامى كه گاز هاى cfc به لايه هاى بالا مى روند ، در لايه هاى بالا بر اثر برخورد با نور خورشيد ،گاز هاى كلر آزاد مى شوند.

اتم هاى كلر در لايه استراتوسفر با مولكول هاى اوزون واكنش مى دهند. هر اتم كلر به تنهايى مى تواند 100.000 مولكول اوزون را از بين ببرد . به همين دليل در گستره جهانى ،در سازمان ملل متحد ،در معاهده اى بنام معاهده مونترال كشورها متعهد شدند كه از توليد و فروش گاز هاى cfc خوددارى كنند ،و همچنين به كشور هاى فقير اين امكان را بدهند كه بجاى استفاده از گاز هاى cfc ، از گاز هاى خنك كننده ديگرى استفاده كنند. ما مى دانيم كه بيشترين كشور هاى صنعتى در نيم كره شمالى قرار دارند ، پس چرا در قطب جنوب لايه اوزون سوراخ شده است ؟! براي پاسخ به اين سوال ، پژوهش هاي زيادي انجام شده است كه بعضي از اين پژوهش ها تاكنون در دست تحقيق است .

اخيراً دانشمندان علت ايجاد حفره در لايه اوزون را گرداب هاي سنگين ، كه در قطب جنوب جريان دارند ، مي دانند . در زمستان در طول شبهاي قطبي، نور خورشيد درتمام سطح قطب جنوب در دسترس نيست ، به همين دليل در اين قطب در لايه استراتوسفر طوفان هاى سنگيني گسترش مى يابند كه به آن ها "گرداب قطبي"(polar vortex) مى گويند . گرداب قطبي مي تواند ذرات سازنده هوا را تجزيه كند .

اين گرداب ها باعث ايجاد ابرهاى سردي مي شوند كه بر فراز قطب جنوب جريان مي يابند. كه به اين ابرها "ابر استراتوسفر قطبي" (polar stratosphere cloud) مي گويند.اختصار آن psc است. Pscها بسيار سرد هستند و دماي آن ها حدود 80- سيلسيوس است.* Psc از نيتريك اسيد تري هيدرات (nitric acid trihydrate) تشكيل شده است و با ابرهايي كه ما آن ها را در آسمان مي بينيم كاملاً متفاوتند. پس اين ابرهاي اسيدي مي توانند لايه اوزون را تخريب كنند. "بنايراين با استناد به تحقيقات انجام يافته ،موارد زير را مي توان از عوامل موثر در تخريب لايه اوزون دانست:

1- حور زمين به گونه اى مى باشد كه نور خورشيد به قطب شمال بيشتر از قطب جنوب مى تابد به همين دليل ضخامت لايه اوزون در قطب شمال بيشتراز ضخامت آن در قطب جنوب مى باشد ( زيرا ما گفتيم كه پيوند ميان مولكول اكسيژن و اتم اكسيژن در مولكول اوزون بسيار ضعيف مى باشد و ممكن است با كوچكترين برخورد از هم جدا ويا با دريافت كوچكترين انرژى(مانند انرژى تابشى خورشيد ) به حالت اوليه خود برگردند)

2- از مورد دوم نتيجه مى گيريم كه هواى قطب جنوب سردتر از هواى قطب شمال مى باشد ، بنابراين هواى گرم هنگامى كه بر اثر جريان هايى به قطب جنوب مى روند ، چون سبك مى باشند ،به سمت بالا مى روند و موجب نابودى لايه هاى اوزون برفراز قطب جنوب مىشوند.

3- در زمستان نور خورشيد كاملاً در تمام سطح قطب جنوب در دسترس نمي باشد، واين امر باعث كاهش دما و تشكيل ابرهاي psc مي شود .

4- ابرهاي psc اسيدي هستند و به همين دليل آن ها به لايه اوزون آسيب مي رسانند."

آلودگی محیط زیست
دید کلی
آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت می‌گیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فن‌آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید می‌کند. بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه‌ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند.

برفی که در نروژ می‌بارد مواد آلاینده‌ای به همراه دارد که منشا آن از انگلستان و آلمان است. یا باران اسیدی در کانادا نتیجه مواد آلاینده‌ای است که منشا آنها از ایالات متحده است. در آتن گاهی مجبور می‌شوند به علت آلودگی شدید هوا کارخانجات را تعطیل و رفت و آمد اتومبیلها را محدود کنند. شهرهای دیگر دنیا مانند مکزیکوسیتی ، رم و تهران نیز با مشکل آلودگی هوا دست به گریبانند. آلودگی دریاها ، رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و اقیانوسها و جنگلهای نیز نیز موضوع بحث جدی می‌باشند.
آلودگی محیط زیست و لایه ازن
یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده ، مسئله تهی شدن لایه ازن و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اوزون در فاصله 16 تا 48 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت می‌کند. هر گاه از مقدار لایه ازن ، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین می‌رسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان می‌شود

و به گیاهان صدمه می‌زند. مولکولهای کلروفلوئورکربنها (CFCها) در از بین بردن لایه ازن موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در افشانه‌ها (اسپری‌ها) استفاده می‌شود.
این مولکولها به علت پایداری آنها به استراتوسفر راه می‌یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید پیوند C-Cl شکسته می‌شود. اتم کلر حاصل به مولکول ازن حمله می‌کند و مولکول CLO را می‌دهد.

این مولکول بنوبه خود با اکسیژن ترکیب شده ، مولکول O2 و اتم Cl آزاد می‌شود که مجددا در چرخه تخریب اوزون شرکت می‌کند. از این روست، در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار این شده که از مصرف کلروفلوئوروکربنها به تدریج کاسته شود و مواد دیگری به عنوان جانشین برای آنها یافت شود و یافتن چنین ترکیباتی بطور مسلم کار شیمیدانان است.

حقيقت امر لايه ازن چيست؟
لايه ازون در قسمت شمالى زمين در سال 1980 بين 15تا20 درصد کاهش پيدا کرده است. براى رفع اين مشکل جمعى ازبهترين متخصصان زمين شناسى هر سال براى تحقيق وجستجو دور يکديگر جمع مى شوند .در سال 1992 پروکتيل مونترئال درباره' لايه اوزون مطالعه و تحقيقى داشت که فهميد بزرگ شدن سوراخ لايه اوزون بستگى به آلودگى هوا و توليد مواد سمّى دارد.در همان سال سازمان ملل متحد و حفاظت از محيط زيست برنامه اى را طرّاحى کرد که اين برنامه جهت محافظت و حمايت از محيط زيست و مخصوصا لايه اوزون به نام برنامهUNEPطراحى کرد که اين برنامه جهت جلوگيرى از توليد مواد سمّى و مواد شيميايى آلوده کننده،است.

مولکولهاى اکسيژن(O2) به اکسيژن اتميک (O) تبديل مى -شوند .اکسيژن اتميک به سرعت با مو لکولهاى بيشترى ترکيب شده و به شکل اوزون مى شود .ان پوشش حرارتى که در سطح بالا رشد کرده و سلامتى لايه اوزون را به خطر انداخته است و اين مورد باعث شده است که اگر استراتوسفر نباشد ما نتوانيم بدون آن زنده بمانيم . بالاى استراتوسفر مقدارى از آلودگى مضّر اشعه مادون بنفش را و همچنين تشعشعاتى از خورشيد (امواج بين 320 تا 240) را که باعث مى شود لايه اوزون آسيب ببيند

و همچنين جان گياهان به خطر بيفتد را جذب ميکند.اشعه مادون بنفش با تابيدن نور مولکولهاى اوزون را ميشکافد ولى اوزون مى تواند تغيير شکل بدهد و عکس العمل زير ازآن حاصل ميشود: O + O2 è مادون قرمز + O3 O2 + O è O3 همچنين اوزون در اثر عکس العمل زير نابود ميشود : O3 + O è O2 + O2 عکس العمل دوم با افزايش پيدا کردن ارتفاع آهسته انجام مى شود امّا عکس العمل سوم سريعتر انجام مى شود.

دربين همکارى عکس العمل ها تمرکز اوزون درحال تعا دل است. دربالاى اتمسفر اکسيژن اتميک هنگا مى که اشعه مادون بنفش در سطح بالايى است، پيدا مى شود. در اثر حرکت استراتوسفر هواى متراکم ترى بدست مى آيد وجذب اشعه ى مادون بنفش افزايش مى يابد و سطح اوزون به حد اکثر و تخمينا" km20مى رسد.همراه با تئورى کمپمن يک مشکل نيز وجود داشت که اين مشکل در سال 1960 تشخيص داده شد

وحقيقت اين بود که اوزون به وسيله عکس العمل 4 آهسته حرکت مى کرد و ديده نمى شود. گرم شدن زمين ترميم حفره اوزون را به تعويق مى اندازد دانشمندان هشدار داده اند :پديده گرم شدن زمين مى تواند تلاشها براى ترميم حفره اوزون را که قرار بود تا سال 2050 انجام گيرد،حدود30سال به تعويق اندازد .اين مو ضوع به رقم پيشرفتهايى است که باى از رده خارج کردن مواد شيميايى مخرّب اوزون انجام شده است.

طبق گزارشى کاهش فراوانى در مصرف گازهاى ساخته دست انسان بنام (کلروفلورو کربن) پديد آمده است .اينها گازهايى هستندکه لايه محافظ زمين را مى خورند .دانشمندان گفتند:اگر کشورها مصمم به دنبال نمودن اين روند باشند ،(حفره داخل لايه اوزون به آغاز به جمع شدن و کوچک شدن خواهد نمودتا اينکه ظرف 50 سال ترميم خواهد شد . ) اين جمع بندى و نتيجه گيرى توسط (مجمع بررسى فرايند هاى استراتوسفر و نقش آن در آب و هوا SPARC به عمل آمد .

اين مجمع از صد ها کارشناس اقليمى که دسامبر سال 1999در آرژانتين گرد هم آمدندو در سايه توجهات سازمان هواشناسى جهانى تشکيل جلسه دادند،شکل گرفته است. اين دانشمندان هشدار دادند: حتّى اگر کاهش مصرف گازهاىCFC برآورده شود،پديده گرم شدن زمين_که نتيجه تولييد گازهاى گلخانه اى با وجود کربن به عنوان عنصر اصلى آن است

و از سوختهاى سنگواره اى بدست مى آيد _ميتواند محلت ترميم حفره اوزون را چند دهه به تعويق اندازد.به عنوان يک تناقض ، گرم شدن زمين ،جو را در نزديکى سطح زمين حرارت ميدهد اما لايه پايينى (استراتوسفر) يعنى جايى را که اوزون قرار دارد همچنان سرد نگه ميدارد . اين دماهاى پايين به ويژه درزمستان مسبب جمع شدن ابرهاى استراتوسفر در نواحى قطبى ميشود .

اين پديده آغازگر واکنشهاى نابود کننده اوزون توسط مولکولهاى کلرى استکه توسط کلروفلورو کربن ها آزاد ميشوند. پيش بينى هاى داير بر اين که حفره اوزون که بالاى قطب جنوب قرار دارد، به زودى کوچک خواهد شد با آخرين اطلا عات مغايرت دارد که نشان ميدهد که اين حفره درحال گسترش است وبه طور بى سابقه اى در چند سال اخير بزرگ شده است.

تاريخچه سوراخ شدن لايه اوزون : ابتدا: جريان تاسف بار سوراخ شدن لايه اوزون در لايه زير استرا توسفر در بالاى منطقه انتارکتيکا اولين بار در دهه هفتاد (1970 تا 1979)توسط يک گروه تحقيقاتى به نام BAS کشف شد .اين گروه در مورد اتمسفر بالاى منطقه انتارکتيکا از يک ايستگاه تحقيقاتى که بسيار شبيه اين عکس ميباشد مشاهده مى گردند.

*اطلاعات ايستگاه تحقيقاتى هالى * ايستگاه تحقيقاتى BAS فالکر اولين بار در حالى تحقيقات را انجام داد که اندازه گيرى اوليه در سال1985براى اولين بار سوراخ شدن لايه اوزون آنچنان نگران کننده بود که دانشمندان تصور ميکردند که دستگاهاى اندازه گيرى خراب است .آنها دستگاه هاى ديگرى جانشين آن دستگاه ها کردند تا آنکه نتايج بدست آمده اندازه گيرى هاى اوليه را تاييد کرد .

چندماه بعد که سوراخ شدن لايه اوزون قابل مشاهده بود،(پس از مشاهده سوراخ شدن لايه اوزون تحقيقات قبلى تاييد شد)از طرف ديگر اطلاعات ماهواره TOMS سوراخ شدن لايه اوزون را نشان نمى داد ،بدين دليل که نرم افزارهايى که اطلاعاتى در مورد لايه اوزون ميداد به صورتى برنامه ريزى شده بود که لا يه اوزون در منطقه کوچکى موردبررسى قرار مى گرفت .بررسى هاى بعدى ، اطلاعات بدست آمد

هنگامى که نتايج گروه BASمنتشر نشد،مورد تاييد قرار گرفت و بيانگر اين مطلب بود که سوراخ شدن لايه اوزون به طور سريع ودر مقياس بزرگى بر بالاى منطقه انتارکتيکا انجام مى شود. اوزون لايه اى را در استراتوسفر تشکيل ميدهد که منطقه استوا باريکتر و در دو قطب پهن تر است .ميزان اوزون در بالاى سطح کره زمين به وسيله مقياسى به نام DU Dobson units اندازه گيرى ميشود که اين ميزان در منطقه استوايى در حدود 260DUاست و به ميزان بيشترى در جاهاى ديگر است . اين در حالى است تغييرات فصلى بسيار وسيعى اتفاق ميافتد واين در حالى شکل مى گيرد و اشعه ماوراى بنفش در لايه استراتوسفر نفوذ ميکند يا آن را مى شکافد.

آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی
بسیاری از مناطق شهری با پدیده آلودگی هوا روبه‌رو هستند که در جریان آن ، سطوح نسبتا بالایی از ازن در سطح زمین که جزء نامطلوبی از هوا در ارتفاعات کم است، در نتجه واکنش نور القایی آلاینده‌ها تولید می‌شود. این پدیده را مه دود نور شیمیایی می‌نامند و گاهی از آن به عنوان "لایه ازن در مکانی نادرست" از نظر تشابه آن با مسئله تهی شدن ازن استراسفر یاد می‌کنند. فرآیند تشکیل مه دود در واقع شامل صدها واکنش مختلف است که دهها ماده شیمیایی را دربرمی‌گیرد و بطور همزمان رخ می‌دهند. در واقع ، هوای شهرها را به "واکنشگاههای شیمیایی عظیم" تشبیه کرده‌اند.

پدیده مه دود شیمیایی ، نخستین بار در دهه 1940 در لوس آنجلس مشاهده شد و از آن زمان ، عموما به این شهر بستگی داده شده است. اما در دهه‌های اخیر با کنترل آلودگی هوا مسئله مه دود در شهر لوس آنجلس بطور نسبی تخفیف پیدا کرده است. از نظر کمی ، اکثر کشورها و همچنین سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، حدی را برای حداکثر غلظت مجاز اوزون در هوا در نظر گرفته‌اند که در حدود 100ppb (میانگین غلظتها در طول زمان یک ساعت) است.

اوزون در هوای پاکیزه تنها به چند در صد این مقدار می‌رسد. واکنش دهنده‌های اصلی اولیه در یک پدیده مه دود نور شیمیایی ، اسید نیتریک ، NO و هیدروکربنهای سوخته نشده هستند که از موتورهای احتراقی درون سوز به عنوان آلاینده در هوا منتشر می‌شوند. جزء مهم دیگر در تشکیل مه دود ، نور خورشید است.

باران اسیدی
یکی از جدی‌ترین مشکلات زیست محیطی که امروزه بسیاری از مناطق دنیا با آن روبه‌رو هستند، باران اسیدی است. این واژه انواع پدیده‌ها ، از جمله مه اسیدی و برف اسیدی که تمام آنها با نزول مقدار قابل ملاحظه اسید از آسمان مطابقت دارد را می‌پوشاند. باران اسیدی دارای انواع نتایج زیان‌بار بوم شناختی است وجود اسید در هوا نیز احتمالا بر روی سلامتی انسان اثر دارد.

پدیده باران اسیدی در سالهای آخر دهه 1800 در بریتانیا کشف شد، اما پس از آن تا دهه 1960 به دست فراموشی سپرده شد. باران اسیدی به نزولات جوی که قدرت اسیدی آن بطور قابل توجهی بیش از باران طبیعی (یعنی آلوده نشده)، که خود به علت حل شدن دی‌اکسید کربن هوا در آن و تشکیل اسید کربونیک بطور ملایم اسیدی است، باشد، اطلاق می‌شود.

(CO2 (g) + H2O (aq) ↔ H2CO3(aq
از تفکیک جزئی H2CO3 پروتون آزاد می‌شود و PH سیستم را کم می‌کند.از اینرو PH باران طبیعی که آلوده نشده، از این منبع بخصوص حدود 5.6 است. تنها بارانی که قدرت اسیدی آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای بیشتر از این باشد، یعنی PH آن کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی می‌شود. دو اسید عمده در باران اسیدی ، HNO3 و H2SO4 است. بطور کلی ، محل نزول باران اسیدی در مسیر باد دورتر از منبع آلاینده‌های نوع اول ، یعنی SO2 و نیتروژن اکسیدها است. باران اسیدی به هنگام حمل توده هوایی که آلاینده‌های نوع اول را دربردارند، بوجود می‌آیند. از اینرو باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دور برد آلاینده‌های هوا ، حدود و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.

مواد شیمیایی آلی سمی
واژه مواد شیمیایی سنتزی از طرف رسانه‌های گروهی برای توصیف اجسامی بکار می‌رود که عموما در طبیعت یافت نمی‌شوند. ولی توسط شیمیدانان از اجسام ساده‌تر سنتز شده‌اند. اکثریت مواد شیمیایی سنتزی که مصرف تجارتی دارند، ترکیبات آلی هستند و برای بیشتر آنها از نفت به عنوان منبع اولیه کربن در این ترکیبها استفاده شده است.

کربن با کلر ترکیبهای زیادی را تشکیل می‌دهد که به علت سمی بودن آنها برای بعضی گیاهان و حشرات ، بسیاری از این قبیل ترکیبها کاربرد گسترده‌ای به عنوان آفت کش یافته‌اند. ترکیبات آلی کلردار دیگر بطور گسترده‌ای در صنایع پلاستیک و الکترونیک بکار برده شده‌اند.

شکستن پیوند کربن به کلر بطور مشخص دشوار است و حضور کلر همچنین واکنش پذیری سایر پیوندها را در مولکولهای آلی کم می‌کند. همین خاصیت به این معنی است که با وارد شدن ترکیبهای آلی کلردار به محیط زیست ، تخریب آنها به کندی صورت می‌گیرد و بیشتر تمایل به جمع شدن دارند و به این علت به معضل بزرگ محیط زیست محیطی تبدیل شده‌اند. اجسام آلی سمی که بطور عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: انواع آفت کشها ، حشره کشهای سنتی ، حشره کشهای آلی کلردار ، ددت ، توکسافنها ، کاربامات ، حشره کشهای آلی فسفات‌دار ، علف کشها و ... .

آلودگی آبها
آب ، تصفیه آن و جلوگیری از آلودگی و به هدر رفتن آن از مسائل بسیار مهم زمان ما به حساب می‌آید. آلودگی آبها ، معضل بزرگ زیست محیطی محسوب می‌شود که به علت پیشرفت صنایع و تکنولوژی ، هر روزه با پیشرفت روز افزون آن مواجهیم.
آب
بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای رو به پیشرفت بطور عمده به علت نبودن آب آشامیدنی سالم است. بدون آب سالم جایی برای سلامت جامعه و رفاه وجود ندارد. تدارک آب سالم برای جامعه یکی از موثرترین و دائمی‌ترین فناوریها برای بهبود سلامت جامعه و مردم است.

آب سالم و پاکیزه آبی است که:
1-بدون عوامل زنده بیماریزا باشد.
2-بدون مواد شیمیایی زیان آور باشد.
3-طعم مطبوع داشته باشد.
4-قابل استفاده برای مصارف خانگی باشد
آبی را آلوده (Contaminatedy) گویند که:

1-دارای عوامل بیماریزای عفونی یا انگلی باشد.
2-مواد شیمیایی سمی داشته باشد.
3-دارای ضایعات و فاضلاب صنعتی و ... باشد.
آلودگی آب (Water Pollution) و خطرهای آن
آب به مفهوم شیمیایی هرگز خالص نیست و انواع ناخالصیها را چه بصورت تعلیق یا حل شده دارد. این ناخالصیها عبارتند از: گازهای حل شده مانند هیدروژن سولفید (H2S) ، مواد معدنی مانند نمک کلسیم و جانداران ذره بینی.

خطرهای آب آلوده را می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد:
• خطرهای زیست شناختی: این خطرها عبارتند از بیماریهای منتقله بوسیله آب به سبب عامل زنده بیماری زا ، یا یک میزبان آبزی موجود در آب ، مانند هپاتیت‌های ویروسی.

• خطرهای شیمیایی: آلاینده‌های شیمیایی عبارتند از: حلالهای شوینده ، سیانیدها ، فلزات سنگین ، مواد سفید کننده و ... در بسیاری از کشورهای پیشرفته که بیماریهای واگیردار قابل انتقال بوسیله آب تقریبا از بین رفته‌اند ، هم‌ اکنون به آلاینده‌های شیمیایی بیشتر توجه می‌شود.
سختی آب و بیماریهای قلبی - عروقی

گزارشهای رسیده از چند کشور ، رابطه معکوس آماری بین سختی آب آشامیدنی و میزان مرگ به علت بیماریهای قلبی - عروقی را نشان داده است. در مناطقی که آب آشامیدنی آنها سبک است، شیوع بعضی بیماریها مانند آرتریو اسکلروز قلب ، بیماری استهاله‌ای قلب ، پرفشاری خون ، مرگ ناگهانی با منشا قلبی و عروقی و مخلوطی از این بیماریها بیشتر شده است.
آلودگیهای بیولوژیکی آب
آلودگیهای میکروبی آب ممکن است اتفاقی باشد ولی اکثر آلودگیها به علت دفع بدون توجه فاضلابهای خانگی - شهری و یا صنعتی در آبهای جاری و همچنین فاضلابهای زراعی بخصوص از محل نگهداری حیوانات و یا آبیاری مزارع آلوده و ورود آنها به آبهای سطحی است. فاضلابها حاوی مقادیر زیاد و متنوع میکروارگانیسمها است که بعضی از آنها ممکن است پاتوژن (بیماریزا) باشند. فاضلاب صنعتی حاوی مقادیر زیاد مواد آلی هستند. از بیماریهایی که بوسیله آبهای آلوده منتقل می‌شوند به موارد زیر می‌توان اشاره کرد. وبا ، حصبه ، شبه حصبه ، بیماری اسهال کودکان و ... .
فلزهای سنگین و شیمی خاک

بسیاری از فلزهای سنگین برای انسان سمی هستند و چهار فلز جیوه (Hg) ، سرب (pb) ، کادمیم (Cd) و آرسنیک (As) فلزهایی هستند که بعلت کاربرد گسترده ، سمیت و توزیع وسیع آنها بیشترین خطر را از نظر زیست محیطی دارند. البته هیچ یک از این عنصرها هنوز به آن اندازه در محیط زیست پخش نشده که یک خطر گسترده بشمار آید.

به هر حال ، هر یک از آنها در بعضی از محلات در سالهای اخیر در سطوحی سمی یافت می‌شود. این فلزها بطور عمده از مکانی به مکان دیگر از طریق هوا منتقل می‌شوند و این انتقال معمولا به صورت گونه‌هایی که روی ماده ذره ‌مانند معلق ، جذب سطحی شده یا در آن جذب شده است، صورت می‌گیرد.

تولید انرژی و آثار محیطی آن
بسیاری از مسائل زیست محیطی ، نتیجه غیر مستقیم تولید و مصرف انرژی ، بویژه زغال سنگ و بنزین است. ذخایر زغال سنگ در دنیا از مجموع نفت ، گاز طبیعی و اورانیوم خیلی بیشتر است. از اینرو مصرف زغال سنگ برای تولید انرژی صنعتی نه تنها ادامه خواهد یافت،

بلکه احتمالا به مقدار زیادی بویژه در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هندوستان که ذخایر زیادی از این ماده دارند، افزایش می‌یابد. از سوزاندن زغال سنگ مقدار زیادی SO2 و CO2 که آلاینده هستند تولید می‌شود. بحث انرژی هسته‌ای و سایر منابع انرژی نیز جای خود دارد.