مقاله ارزشیابی محیطزیستی محل دفن پسماندهای شهری شهرستان مرند به روش آژانس کنترل آلودگی مینسوتا ( MPCA ) و مقایسه با معیارهای مکانیابی سازمان حفاظت محیطزیست ایران ( USEPA )

بخشی از مقاله

ارزشیابی محیطزیستی محل دفن پسماندهاي شهري شهرستان مرند به روش آژانس کنترل آلودگی مینسوتا ( MPCA) و مقایسه با معیارهاي مکانیابی سازمان حفاظت محیطزیست ایران (USEPA)

چکیده

با توجه به توسعه بی رویه شهرها، تغییر الگوي مصرف و رشد روز افزون تولید انواع پسماند، منطقی ترین و کم هزینه ترین روش براي مدیریت صحیح پسماندهاي شهري، ارزشیابی وضعیت محلهاي دفن موجود است تا بعد از بررسی آن، برنامه ریزي صحیح در این زمینه صورت گیرد. هدف از این مطالعه ارزشیابی زیست محیطی محل دفن پسماندهاي شهري شهرستان مرند به روش آژانس کنترل آلودگی ایالت مینسوتا امریکا (MPCA) و

مقایسه با معیارهاي مکانیابی سازمان حفاظت محیطزیست ایران میباشد. شهرستان مرند در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. در روش آژانس کنترل آلودگی مینسوتا ( MPCA) از 6 عامل حذف اولیه و 7 عامل حذف ثانویه استفاده شد. باتوجه به عوامل حذف اولیه مانند فاصله از رودخانه و مسیل و تالابها و... محل دفن مناسب میباشد. عامل محدود کننده در این روش مربوط به عوامل حذف ثانویه است که باعث حذف محل دفن نمی-

شود و با عملیات مهندسی قابل رفع است. کیفیت آبهاي زیرزمینی منطقه در دیاگرام شولر نشان داده شده است. با توجه به آن نشان داده شد که آب چاههاي اطراف محل دفن در اثر نفوذ شیرابه آلوده شده و کیفیت آن تغییر داده است. بررسی ها نشان داد که آلودگی آبهاي زیرزمینی منطقه به دلیل بافت خاك متوسط منطقه و نفوذپذیري سازندهاي زمین شناسی میباشد. با توجه به معیارهاي سازمان حفاظت محیطزیست کشور ، محل دفن پسماند شهرستان مرند % 69 مناسب و % 31 نامناسب ارزشیابی شده است. عامل محدودکننده در این روش، فاصله از جاده اصلی، قرارگیري در جهت باد، قرارگیري در مناطق پرجمعیت یا مناطق داراي کاربريهاي دیگر و شرایط اجتماعی و فرهنگی میباشد که داراي شرایط نامناسب است. براي حل معضلات و بهبود وضع مدیریت محل دفن شهرستان مرند، بایستی یک روش دفن بهداشتی جایگزین روش دفن غیربهداشتی و سنتی کنونی گردد. نیز با توجه به پتانسیل منطقه، بهترین شیوه مدیریتی، احداث واحد بیوکمپوست و بازیافت پسماندها در اطراف زمین هاي محل دفن می باشد.

کلمات کلیدي: شهرستان مرند- پسماند هاي شهري- روش هاي دفن بهداشتی- روش – MPCA معیارهاي مکانیابی سازمان حفاظت محیطزیست ایران-

دیاگرام شولر

Environmental evaluation of municipal solid waste landfill of Marand city by using Minnesota Pollution Control Agency method (MPCA)

and comparison whit criteria of Iran Environment organization

Abstract As for irregular expansion of cities. Consumption pattern changed and increasing waste .The most logical and the best cost way to for correct management of city waste. It is available, Evaluation of current landfill situation after checking it. Be planed correctly. The aim of this study is Environmental Evaluation of Marand city waste landfill whit MPCA way and comparison whit criteria of Iran Environment organization. Marand is located in Azarbayejan Sharghi. In MPCA method we use six primary omission factors and seven secondary omission factors and seven secondary omission factors . With regard to primary omission factors such as distance from the river .Water course, and wetlands, landfill is appropriate . Limiting factor in this method is related to secondary omission factors that it doesn’t cause landfill and it is removable by engineering operations and with regard to this. The quality of zone ground water is showed in Shuler diagram. It was showed that water of well be polluted by permeation of emulsion and be changed it’s quality studies shows the reason of pollution of zone ground water is for being average the texture of solid and of geology structure. According criteria of Iran Environment organization: the landfill of Marand city be evaluated that 69% is appropriate and 31% is In appropriate limiter factor. In this Method limiting factors are local resident un satisfaction , distance from road, Exposure to wind, placement in crowded area or placement in area by other usage and Social and cultural conditions that condition is in appropriate. For solving this problem and improving current state of Marand landfill. We should have replaced a sanitary method by current unsanitary and traditional method also in considering of zone potential. We should have taken the best management method and creating bio compost until and recycle the waste around

landfill.
Key words: Marand City- Landfill Sites- Municipal Solid Waste- Sanitary landfill Methods- MPCA Method-site selection criteria of Iran Environment organization- Shuler’diagram

مقدمه

یکی از مسائلی که در حال حاضر شهرداريهاي کشور را بیش از سایر مسائل به خود مشغول ساخته است، مسأله دفن پسماندهـاي شـهري اسـت. بـا وجـود اینکه روشهاي جدیدي براي دفن پسماند شهري ایجاد شده است و بازیافت مواد و انرژي و استفاده مجدد از مواد در صدر برنامه هاي نظام مدیریت پسـماند شهري قرار دارد، ولی به نظر میرسد در سالهاي آتی، دفن بهداشتی بـه عنـوان یـک روش اصـلی و اقتصـادي در کشـورهاي در حـال توسـعه مـورد توجـه مهندسین و مقامهاي شهري قرار گیرد (عبدلی،.(1380 مشکلات ناشی از دفن غیر بهداشتی پسماندها و مخاطرات محیطزیستی بـه ویـژه در مـورد پسـماند هاي صنعتی و بیمارستانی باعث گردید به تدریج روش هاي علمی و صحیح دفن بهداشتی در جوامع جایگزین روش هاي دفن سنتی گردد (عبدلی، . (1372

روش دفن بهداشتی عملیات مهندسی خاصی است که بوسیله آن دفع پسماندها با کمترین مخاطرات محیطزیستی انجام می گیرد (منوري،.(1381 برخـی از ویژگیهاي این روش استفاده از خاك پوششی روزانه، ایجاد لایه نفوذ ناپذیر در کف محلدفن جهت جلوگیري از نشت شیرابه و آلـودگی آبهـاي زیرزمینـی و سیستم جمع آوري شیرابه میباشد ( 2006،. ( PCA همچنین در این روش استفاده از لایه هاي رسی شنی براي جلوگیري از ورود گاز و جلوگیري از نفـوذ بی رویه آن به اعماق زمین، یک شیوه معمول در اماکن دفن بهداشتی پسماند بوده و به علاوه اگر تهویه گاز از محل به صورت جانبی امکان پذیر نباشد الزاماً باید از لوله هاي عمودي انتقال گاز استفاده نمود تا گاز پمپاژ شده به اتمسفر رها گردد (عمرانی،. (1377

مواد و روش

• اطلاعات و داده هاي لازم جهت انجام تحقیق

1. نقشه توپوگرافی1:25000 و 1:250000 شهرستان مرند (سازمان نقشهبرداري استان)

2. آمار و دادههاي مربوط به شهرستان مرند (ادارهها و سازمانهاي مربوطه)

3. آمار و اطلاعات مربوط به محل دفن پسماند شهرستان مرند (شهرداري مرند)

4. استفاده از دستگاه GPS براي بدست آوردن UTM منطقه و تعیین ارتفاع ازسطح دریا

5. استفاده ازدیاگرام شولر براي تعیین درجه کیفیت چاه هاي شرب اطراف محل دفن

6. استفاده از فرم هاي ارزشیابی روش MPCA

7. تهیه تصاویر مربوط به محل دفن پسماند مرند توسط دوربین دیجیتالی

8. استفاده از نرم افزار Arc GIS، براي تلفیق لایه هاي مکانی و تهیه نقشه موقعیت ها

• شرح روش MPCA

در این پژوهش، یکی از روشهاي انجام گرفته به منظور ارزشیابی محل دفن پسماند هاي شهرستان مرند ، روش ارزشیابی توسط آژانس کنترل آلودگی ایالت مینسوتا ( MPCA) می باشد.

٢

روش MPCA از شش عامل حذف اولیه و هفت عامل شرط ثانویه تشکیل شده است.شش عامل حذف اولیه می بایستی در انتخاب محل دفن رعایت شود و عدم احراز هر کدام از این شش عامل موجب حذف محل خواهد شد. هفت عامل بعد جزء عوامل شرطی هستند. بدین معنا که اگر این عوامل، توسط عملیات مهندسی رفع شوند، از نظر محل استقرار منعی ایجاد نمی کنند. (منوري ، (1385 جدول (2)

• سازمان حفاظت محیط زیست کشور

در ایران سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور، داراي دستورالعمل هایی براي مکانیابی محل دفن زباله هستند.این روش ها به صورت قانون مدون و تصویب شده نیستند. .جهت مقایسه محل دفن موجود با روش سازمان محیط زیست، اطلاعات لازم در ارتباط با موقعیت آب هاي سطحی، آب هاي زیرزمینی، راه هاي دسترسی، فاصله تا مناطق مسکونی، پستی و بلندي، زمین شناسی، آب و هوا، اکولوژي آبی خشکی، کاربري زمین، شرایط اجتماعی و فرهنگی و ... مورد نیاز است.جدول((2

• منطقه مورد مطالعه

شهرستان مرند با وسعتی معادل 3285/6 کیلومتر مربع 7/2 درصد از کل مساحت استان آذربایجانشرقی را به خود اختصاص داده است و از این نظر چهارمین شهرستان بزرگ استان محسوب میشود شکل . (1) این شهرستان از نظر مختصات جغرافیایی در عرض شمالی 38 درجه و 17 دقیقه الی 38

درجه و 53 دقیقه و در طول شرقی 45 درجه و 14 دقیقه الی 46 درجه و 12 دقیقه قرار گرفته است. ( سازمان مدیریت و برنامه ریزي،(1382

شهرستان مرند از نظر توپوگرافیکی در یک ناحیه کوهستانی استقرار یافته است شکل . (4) این شهرستان داراي آب و هواي نسبتا معتدل با تابستان هاي معتدل و زمستان هاي سرد می باشد. همچنین گلباد هاي فصلی و سالیانه ایستگاه سینوپتیک مرند نشان می دهد که باد غالب در همه فصول غربی است .

دشت مرند، حاصلخیزي زمینهاي خود را مدیون منابع آب سطحی و نیز منابع آب زیرزمینی میباشد.

یافته ها

محل دفن پسماند مرند با وسعت 8 هکتاري در 15 کیلومتري جاده مرند-جلفا واقع شده است شکل . (2) میزان پسماند ورودي به محل، بیشـتر از 110 تـن در روز میباشد. ویژگی هاي مربوط به محل دفن در جدول (1) و شکلهاي 3)و( 4 نشان داده شده است. همچنین درصد پسماندهاي بازیافتی و غیر بازیافتی
مرند و درصد مواد تشکیل دهنده پسماند شهرستان مرند ، در شکلهاي 5)و(6 نشان داده شده است

براي ارزشیابی به روش MPCA ، بایستی محل موقعیت محل دفن بر اساس معیارهاي روش MPCA بررسی گردد جـدول (2) و شـکل . (4) بـر اسـاس عوامل حذف ثانویه در روش MPCA ، از دیاگرام شولر براي تعیین میزان کیفیت آب براي مصارف شرب و آبیاري استفاده شد. بدین منظور 4 چـاه نزدیـک به محل دفن که مصرف شرب و 4 چاه نزدیک به محل دفن که مصرف آبیاري داشتند ، تعیین و نمونه برداري شدند و بر اسـاس میـزان ترکیبـات شـیمیایی مورد مطالعهشان ، میزان کیفیت آنها براي مصرف شرب و مصرف آبیاري تعیین گردید. شکل (7)

شکل-1 موقعیت محلدفن نسبت به شهرستان و استان و کشور شکل-2موقعیت محل دفن نسبت به شهرستان مرند و بخشهاي اطراف

٣

جدول-2 مقایسه معیار هاي مورد استفاده در روش USEPA , MPCA
معیار روش MPCA روش سازمان حفاظت محیط زیست مقایسه با
معیار

فاصله محل دفن از دریاچه و استخر ذخیـره آب حـداقل 305 متـر، فاصـله از عدم انتخاب تالاب ها به عنـوان محـل دفن،حـداقل فاصـله از
دشت هاي سـیلابی رودخانه و یا هر مجراي آب سطحی منابع آب هاي سطحی باید 2000متر باشد مناسب
حداقل 92 متر،
بـــا دوره بازگشـــت عدم قرارگیري در مسیل با دوره بازگشت 100 ساله
یکصد ساله عدم قرارگیري در مناطق مردابی
محل دفن نباید منابه آب زیر زمینی داراي شرایط زیر را تهدیـد بـه آلـودگی در مناطقی که سطح آب بالا ا-+ست بایستی یک لایه به عمق
کند: 2 متر و از جنس سیلت با رس وبا حداکثر نفوذ پذیري تعبیه
• ایجاد آلودگی در آب چاه ها شود و کف سلول تـا سـطح آبهـاي زیرزمینـی 5 متـر فاصـله
داشته باشد.
آب هاي زیر زمینی • عدم قرارگیري در مناطقی که آب زیرزمینی توسـط چینـه آب نامناسب
آب شرب بند مورد حفاظت قرار نگرفته است
• تهدید منابع آب زیر زمینی که لایه هاي آبـدار دیگـر را تغذیـه
می کنند
• تهدید منابع آب زیرزمینی غیرقابل نمونه برداري
• ایجاد آلودگی در آب چاه هایی که در آینده بـا دبـی 4متـر بـر
ثانیه مورد استفاده قرار می گیرد

آب شرب محل دفن نباید منابع آب مورد استفاده عموم را تهدید به آلودگی کند - نامناسب

مشخصـــــــــــات - بزرگی و حداقل مساحت لازم براي حداقل 10 سال مناسب
جغرافیایی
دسترسی و فاصله از فاصله حداقل 305 متر از جاده هاي اصلی و بزرگراه ها،پارك هـاي عمـومی و فاصله 3-5 کیلومتري از جاده اصلی نامناسب
جاده منازل مسکونی
فاصــله تــا منــاطق فاصله حداقل 305 متر از جاده هاي اصلی و بزرگراه ها، پارك هاي عمـومی و در فاصله 10-15 کیلومتري از شهر قرار گیرد مناسب
مسکونی منازل مسکونی
زمین شناسی - عدم قرارگیري در گسل ها، معادن زیرزمینی، فرونشست هـا و مناسب
حفره هاي حاصل از انحلال
آب و هوا - عدم استقرار محل دفن در جهت جریان هاي باد غالب نامناسب
اکولـــوژي آبـــی و - محل دفن نباید در مناطق تالابی و زیستگاه هاي منحصـر بـه مناسب
خشکی فرد استقرار یابد
کاربري زمین - محل دفن نباید در مناطق پر جمعیت باشد یا با کاربري هـاي مناسب
دیگر در تضاد باشد
شـرایط اجتمــاعی و - فاصله مناسب از آثار باسـتانی فرهنگی،تاریخی،تفرجگـاه هـا و نامناسب
فرهنگی گورستان ها
فاصله از فرودگاه محل دفن نباید خطر پرندگان را براي فرودگاه محلی ایجاد کند حداقل 8 کیلومتر مناسب
غارهاي آهکی عدم قرارگیري در غارهاي آهکی - مناسب
منـــاطق فرســـایش عدم قرارگیري در مناطق فرسایش پذیر و زهکشی - مناسب
پذیر و زهکشی