تحقیق در مورد زبان برنامه نویسی دلفی

بخشی از مقاله

زبان برنامه نويسي دلفي

(فصل اول)
مقدمه
در اينجا لازم به ذكر است برخي ويژگي هاي نرم افزار را بررسي كنيم . مدتها پيش برنامه نويسان از زبانهاي ساده مثل بيسيك يا پيچيده چون اسمبل استفاده مي كردند . اما turbo pascal با داشتن كامپايلر قوي توانست جاي خود را در برنامه ها تثبيت كند و به خوبي جلوه گر شود . با وجود Win3.1 و Windows95 محدوده برنامه نويسان گسترده تر شد . اينك آنها از برنامه‌هاي پيچيده اي چون C++ و يا ويژوال بيسيك استفاده كنند . ظهور Visul Basic تحول عظيمي در برنامه نويسي ايجاد كرد چون قبل از آن برنامه نويس فقط از طريق كدنويس صورت مي گرفت و شيوة جديدي از برنامه نويسي ويژوال (Visual programming) يا برنامه نويس بصري را بوجود آورد .

زبانهاي برنامه نويس علاوه بر كد نويسي از امكانات بصري استفاده مي كنند و از كد نويس از قسمتهاي مهم برنامه استفاده مي شود .
مثلاً براي ساختن يك دكمة كوچك با استفاده از پاسكال بايد دستورات زير را اجرا مي كرديد :

Window[20,10,30,13] ;
Textbackground[1] ;
Text color[14] button 1
Clrscr ;
Write [‘button’]

اما ويژوال فقط كافي است مؤلفه بصري آن را با موس انتخاب كرده و روي فرم قرار دهيد . زبان ويژوال سادگي ، سرعت و امكانات فراوان دارد .
يكي ديگر از زبانهاي ويژوال دلفي است . دلفي از يك كامپايلر اصيل برخوردار است يعني مي تواند برنامه اي با فايل اجرايي مستقل ايجاد نمايد . سرعت برنامه هاي دلفي بالا مي باشد و علت آن اين است كه دلفي از پاسكال شي گرا (object pascal) استفاده مي كند . دلفي بانكهاي اطلاعاتي ، برنامه هاي كاربردي ، برنامه هاي گرافيكي و چند رسانه اي را در بر مي گيرد . در دلفي دسترسي به Data Access سريع صورت مي گيرد . در دلفي نه تنها از جداول اطلاعاتي استفاده مي كنيد بلكه از جداول ديگر چون paradox و غيره نيز مي‌توانيد استفاده كنيد .

پنجره هاي موجود در دلفي
در دلفي با چهار اساس روبرو هستيد . پنجره اصلي يا Main Window ، پنجره طراح فرم يا Form Designer ، پنجره ناظر اشياء يا object Inspector و پنجره ويرايشگر كد يا Code Editor پنجره اصلي شامل نوار منو كه در رديف بالا قرار دارد ، نوار ابزارها كه در زير نوار منو و لوح مؤلفه ها كه در سمت راست نوار ابزارها مي باشد . با كليك برروي هر منو كادر كركره آن باز مي‌شود . Component panel (لوح مولفه ها) از برگنشان هاي متعددي تشكيل يافته است و هر كدام حاوي مؤلفه هايي مي باشند .

پنجره طراح فرم (form Designer)
با استفاده از اين پنجره مي توان خصوصيات هر شي را تغيير داد . در روي فرم خطوطي وجود دارد كه مي توان با استفاده از آنها جاي اشياء را دقيق تنظيم كرد . با استفاده از اين پنجره مي توان فرمها را ايجاد و يا ويرايش كرد.

پنجره ناظر اشياء (object Inspector)
هر چيزي را كه داخل فرم قرار دهيم يك شي حساب مي شود . با استفاده از اين پنجره مي توانيد خصوصيات (Properties) و همچنين عكس‌العكل هاي شي در برابر رويدادها را تنظيم نماييد . در قسمت بالاي پنجره ناظر اشياء شي فعال (شيئي كه در حال انتخاب است) نشان داده مي شود . اين پنجره داراي دو جدول properties و Event مي باشد . در properties خصوصيات شي انتخاب شده نشان داده مي شود . به فرض خاصيت Caption كه عنوان مي‌باشد را تغيير مي دهيم و نام آن شي را نيز همزمان تغيير مي كند . كليك كردن بر روي يك دكمه يك رويداد به حساب مي آيد . (onclick)

پنجره ويرايشگر كد (Code Editor)
برنامه نويسي حقيقي در اين قسمت صورت مي گيرد . در اينجا كدهاي موردنظر را درج ، ويرايش و يا مشاهده مي كنيد . اگر شي به فرم اضافه كنيد دلفي به طور خودكار كدهاي آن را اضافه مي كند . استفاده از الگوهاي كد‌نويس مي تواند كار شما را سريع انجام دهد . اين كار را مي توانيد با فشردن Ctrl+j در محل موردنظر الگوها را ملاحظه كنيد .

حركت در پنجره
براي سرعت بيشتر كار مي توان با حركت در پنجره ها به روشهاي بهتر عمل كرد . با فشردن F12 پنجره ويرايشگر كد ظاهر مي شود حال اگر دوباره اين كار راانجام دهيد (F12) ، پنجره طراح فرم ظاهر مي شود . كليد F11 پنجره ناظر اشياء را فعال مي كند و حال با كليدهاي جهت بالا و پايين مي شود در اين پنجره بالا و پايين رفت .

(فصل دوم)
انواع فايلها در دلفي
يك پروژه از فايلهاي مختلفي ايجاد مي شود . يكسري در هنگام ايجاد و يك سري در هنگام كامپايل و اجرا بوجود مي آيند .
فايل پروژه (project File)
فايل واحد (unit File)
فايل فرم (Form File)
فايل منبع (Resource File)
فايل اختيارات پروژه (Project option File)
فايل پشتيبان (Backup File)
فايل اجرايي (Executable File)
1-فايل پروژه (Project File) به هنگام طراحي ايجاد مي شود و داراي پسوند dpr مي باشد و اصلي ترين فايل برنامه كاربردي مي باشد . يك فايل پروژه را به ندرت ويرايش خواهيد كرد .
2-فايل واحد (unit File) فايلهاي منبع پاسكال هستند و پسوند pas دارند و محل ذخيره كدهاي برنامه مي باشند .
3-فايل فرم (Form File) تصوير دودويي از فرم مي باشند . هنگامي كه يك فرم جديد ايجاد مي كنيد دلفي يك فايل فرم با پسوند dfm و يك واحد پاسكال براي فرم شما ايجاد مي كند . در واقع فايل فرم محل ذخيره اطلاعات مربوط به فرمها مي باشد .
4-فايل منبع (Resource File) حاوي داده دودويي هستند كه معمولاً منبع ناميده مي شوند و داراي پسوند res مي باشند . اين فايلها خودكار توسط دلفي ايجاد مي شوند و حاوي نشان هاي پروژه و اطلاعاتي درباره نگارش برنامه ، اطلاعات مربوط به نوع مكان نماها و همچنين اطلاعات مربوط به تصاويري كه در برنامه استفاده شده اند مي باشد .
5-فايل اختيارات پروژه (project option file)در واقع مكان ذخيره انتخابهاي شما در كادر محاوره اي Project option يا اختيارات پروژه است . اين فايل زماني ايجاد مي شود كه پروژه خود را ذخيره كنيد و داراي پسوند dof مي‌باشد . هر تغييري در كادر محاوره اي project options در اين فايل ذخيره مي شود .
6-فايل پشتيبان (Backup File) هنگامي كه يك پروژه را ذخيره مي كنيد فايلهاي پروژه و واحد با پسوند dpr و pas ذخيره مي شوند . در هنگام كار با پروژه فايل با همان نام ولي با پسوند ~dp براي فايل پروژه و پسوند ~pa براي فايل واحد ذخيره مي شود . براي فرم نيز فايل پشتيبان با پسوند ~df ايجاد مي شود .
7-فايل اجرايي (Executable File) مهم ترين نوع فايلها مي باشد . در هنگام اجرا اين پروژه كامپايل مي شود و در همان زمان فايل اجرايي با همان نام پروژه و با پسوند exc ايجاد مي شود .

مديريت فايلهاي يك پروژه
هنگام ايجاد يك برنامه جديد (New Application) در واقع يك پروژه جديد آغاز مي شود و اين پروژه مديريت فايلهاي مختلف و قسمتهاي مختلف برنامه را بر عهده دارد . يك پروژه مي تواند داراي چندين فايل اجرايي و dll باشد . يك گروه پروژه (project group) را براي كنترل بيشتر روي برنامه و سازماندهي برنامه در نظر مي گيريم . از منوي View مدير پروژه (Project Manager) را احضار مي كنند . در آن پنجره پروژه و واحد موردنظر آن ديده مي شود . ما در اينجا مي توانيم فايلهاي خود را در مسير دلخواه ذخيره كنيم.

نحوه استفاده از مؤلفه ها
در دلفي راههاي مختلفي براي اضافه كردن مؤلفه به فرم وجود دارد . يك پراه كليك روي مؤلفه و بعد كليك روي فرم مي باشد . راه دوم كليك كردن روي مؤلفه و كليك روي فرم و نگه داشتن دكمه موس تا اينكه اندازه دلخواه خود را ايجاد نماييم . سومين راه دوبل كليك كردن روي آن مولفه مي باشد كه خودكار به روي فرم انتقال مي يابد . با Shift و كليك روي مؤلفه نيز مي توان مولفه را در حالت قفل در آورد و روي فرم كليك كرده تا به تعداد دلخواه از مؤلفه روي فرم ايجاد شود .

براي انتخاب مؤلفه هاي روي فرم نيز مي توان با كليك روي صفحه و كشيدن به سمت دلخواه مؤلفه هاي دلخواه خود را انتخاب كرد و بازدن كليد delete آنها را پاك كرد و يا با گرفتن Shift و كليك كردن روي مؤلفه هاي دلخواه ، آنها را انتخاب كرد . براي تغيير مكان مؤلفه ها نيز مي توان روي آنها كليك كرده و دكمه موس را نگه داشت و به جاي دلخواه ببريم . و يا اينكه با گرفتن كليد Ctrl و زدن كليد جهت آن را پيكسل به پيكسل جا به جا كرد . از طريق پنجره ناظر نيز مي توان مكان و اندازه مؤلفه را تغيير داد . با كليد Shift و جهت نيز اندازه تغيير مي كند .

ويژگي هاي محتوايي مؤلفه ها
شامل موقعيت ، مشاهده و خاصيت توارثي مي باشد . به فرض يك panel روي فرم ايجاد كرده و سه Button نيز روي آن ايجاد مي كنم . اگر panel جابجا شود دكمه هاي روي آن نيز جا به جا مي شود كه اين نشان از خاصيت توارثي (پدر فرزندي) مي باشد . اگر خاصيت Visible (مرئي) مؤلفه panel را به false تبديل كنيم در موقع اجرا برنامه هيچ يك از مؤلفه ها ديده نمي شود . حال اگر خاصيت font مؤلفه را عوض كنيم ، مي بينيم كه font دكمه ها نيز تغيير

مي كند . پس همه اينها نشان از خاصيت توارثي مي باشد .
براي اينكه خاصيت تثبيت را تغيير دهيم بايد مؤلفه هاي روي فرم را انتخاب كنيم و در object Inspector خاصيت Anchors را انتختاب كرده و همة چهار طرف را به حالت true در آوريم و يا به حالت دلخواه خود درآوريم .

خصوصيات پنجره ناظر اشياء
شامل خواص ساده ، شمارشي ، داراي كادر ويرايشگر و مجموعه اي مي‌باشد.
خواص ساده مثل Caption (عنوان) است . خواص شمارش (گزينه‌اي) مثل Align (ترازبندي) خاصيت سوم مثل font و خاصيت مجموعه اي مثل +Anchors مي باشد . اگر چند مؤلفه مثلاً يك panel و يك Button داخل فرم قرار داده باشيم وهمه را انتخاب كنيم ، خواهيم ديد كه فقط خصوصيات مشترك بين آنها نمايش داده مي شود و يكسري حذف مي شوند .

كتابخانه مؤلفه هاي تصويري (VCL)
از مؤلفه ها (Components) براي طراحي نماي كاربر استفاده مي شود . در دلفي مؤلفه ها در كتابخانه اي به شكل جداگانه ذخيره مي شوند . اين كتابخانه را كتابخانه مؤلفه هاي تصويري (Visual Component Library) پاية اختصار (VCL) مي گويند . مؤلفه هاي VCL از ويژگي موروثي برخوردارند .

معرفي مختصر برگنشان ها
Standard : مؤلفه هايي وجود دارد كه اكثر برنامه ها كاربرد دارند .

Win 32 : با هجده مؤلفه روبرو هستيم كه كنترل هاي ويژه ويندوز 32 بيتي را در اختيار ما قرار مي دهند .
System : حاوي مؤلفه ها مهمي است كه مي توانيم بوسيله آنها از امكانات ويندوز بهتر استفاده كنيم . مثل timer و Mediaplayer .
Data Access : از برگنشانهاي مهم مي باشد . در اين برگنشان با مؤلفه هاي براي دسترسي به جداول بانك اطلاعاتي روبرو هستيم .
Data Control : براي كنترل وضعيت داده هايي استفاده مي كنيم كه توسط مؤلفه هاي برگنشان Data Access به آن دست يافته بوديم . در واقع همان مؤلفه هاي Standard مي باشد ولي مخصوص بانكهاي اطلاعاتي است .

Addditional : بوسيله اين مؤلفه ها مي توانيم ويژگي هاي خاصي را به رابط كاربرمان اضافه كنيم .

(فصل سوم)
آشنايي با مقاهيم بانكهاي اطلاعاتي
بانك اطلاعاتي مجموعه اي سازمان يافته از داده هاي اطلاعاتي است كه در چند فايل ذخيره مي شود . فلسفه يك بانك اطلاعاتي انجام عمل ذخيره و بازيابي اطلاعات است .

فيلد (Field) : به هر مشخصه يك فيلد گفته مي شود . مثل نام ، نام خانوادگي و ...
روكورد (Record) : به مجموعه اي از اين فيلدها كه يك شي را به صورت كامل معرفي كند ركورد گويند .
جدول (table) : به مجموعه اي از ركوردها كه به طور سازمان يافته باشند جدول گويند . هر جدول در غالب يك فايل ذخيره مي شود . BOF به آغاز فايل كه همان ركوردها مي باشد ، گويند و EOF به انتها گويند .

فيلد كليدي : فيلدي است كه ركورد را به صورت يگانه تعريف مي كند . به فرض شماره دانشجويي مي تواند فيلد كليدي باشد . از فيلد كليدي براي ارتباط بين جداول استفاده مي شود . مثلاً با شماره دانشجويي مي توان به يك ركورد خاص دست پيدا كرد . مي توان از چند فيلد به عنوان يك فيلد كليدي استفاده كرد .
Index (شاخص گذاري) : با اين مي توان اطلاعات را بر اساس يك فيلد مرتب كرد . مثلاً اگر بخواهيم اطلاعات يك جدول بر حسب نام خانوادگي مرتب شود، نام خانوادگي را به عنوان Index معرفي مي كنيم .

ساختار بانك اطلاعاتي در دلفي :
در دلفي با دو نوع مؤلفه روبرو هستيم :
مؤلفه هاي بصري (Visual Componet)
- مؤلفه نمايش تصوير (Image)
- مؤلفه نمايش داد ها (DBGrid)
- مؤلفه كادر نمايش متن (Text Box)
مؤلفه هاي غيربصري (Nonvisual Component)
به هنگام اجرا ديده نمي شوند و تنها اثر آنها ديده مي شود .
- جدول ها (table)
- گزينه هاي پرس و جو (Query)
منبع داده ها (Data Source) : مؤلفه‌اي غيربصري است كه بعنوان ميانجي ميان مجموعه داده ها و مؤلفه هاي بصري عمل مي كند و هدف اصلي آن اين است كه تغييرات در برنامه را به سادگي امكان پذير مي سازد .
نام مستعار (Alias) : يك نام متسعار براي پوشه خاصي است كه در مسير ويژه اي قرار گرفته است . در يك بانك اطلاعاتي مجموعه اي از مؤلفه هاي بصري و غيربصري ديده مي شود .

ايجاد يك بانك اطلاعاتي Data Set (مجموعه داده ها) : آخرين پل ارتباطي بين سطح فيزيكي ذخيره سازي اطلاعات با منبع داده ها مي باشد كه معمولاً شامل جداول و روالهاي ذخيره شده است . هميشه بياد داشته باشيد كه در خواص Data Source بايد Data Set را به جدول مربوطه آن پيوند دهيد و در خو.اص table بايد Data base Name را نيز انتخاب كنيم و table Name آنرا همان جدولي را كه ساخته ايم ، انتخاب مي كنيم .
DBGrid (شبكه نمايش داده ها) : براي نمايش داده ها استفاده مي شود .

DBNavigator (پيمايش داده ها) : براي مرور و بررسي كردن روي داده ها و ايجاد تغييرات در آنها استفاده مي شود. DBGrid و DBNavigator بايد به منبع داده اتصال پيدا كند تا بتوانند اطلاعات را بررسي كرده و نمايش دهند . براي اينكار Data Source آنها را در جدول ناظر اشياء به Data Source مربوطه الحاق نماييم . حالت Active ، جدول موردنظر نيز بايد true باشد .