بخشی از مقاله
چکیده:
جهت بررسی تاثیر پرتو گاما بر عوامل ضد تغذیه ای موجود در کنجاله کلزا، نمونه های کنجاله کلزا با دوزهای ۰، ۱۰، ۲۰ و ۳۰ کیلوگری پرتو گاما فرآوری شد. محتوای گلوکوزینولات کنجاله کلزا به روش اسپکتروفتومتری و محتوای اروسیک اسید کنجاله کلزا به روش گاز کروماتوگرافی اندازه گیری شد. سطوح هورمون های تیروئیدی T3 و T4 در خون جوجه های تغذیه شده با کنجاله کلزا به عنوان معیاری از تاثیر پرتو گاما بر محتوای گلوکوزینولات کنجاله کلزا اندازه گیری شد.. فرآوری کنجاله کلزا با دوزهای ۱۰، ۲۰ و ۳۰ کیلوگری پرتو گاما باعث کاهش ۴۰/۲۹، ۷۰/۱۴ و ۸۹/۶۰ درصد در میزان گلوکوزینولات های کنجاله کلزا نسبت به کنجاله کلزای فرآوری نشده شد (۰/۰۱ >P). در حالی که میزان اروسیک اسید (نسبت به کل اسیدهای چرب) برای دوزهای ذکر شده به ترتیب ۴۴/۵۰، ۵۸/۷۹ و ۴۸/۳۵ درصد افزایش یافت (۰/۰۱ >P). میزان هورمون T3 در خون جوجه های تغذیه شده با کنجاله کلزا تحت تاثیر دوز پرتو گاما برای فرآوری کنجاله کلزا قرار نگرفت (۰/۰۵ <P)، اما در مورد هورمون T4، فرآوری با دوز ۳۰ کیلوگری باعث کاهش معنی دار این هورمون در خون جوجه ها شد (۰/۰۵کP). با توجه به نتایج مشاهده شده در این تحقیق این طور به نظر می رسد که فرآوری کنجاله کلزا با پرتو گاما اثرات چشمگیری بر محتوای مواد ضد تغدیه ای آن داشته باشد.
واژه های کلیدی: پرتو گاما، کنجاله کلزا، گلوکوزینولات، اروسیک اسید، هورمون های تیروئیدی.
مقدمه:
کنجاله کلزا (بقایای پس از روغنکشی مندابی که اروسیک اسید و گلوکوزیتولات آن پایین باشد) یکی از بهترین منابع پروتئینی برای پرورش حیوانات اهلی محسوب می شود و همچنین محتوای آمینو اسیدهای گوگرد دار (متیونین و سیستئین) این ماده خوراکی در سطح بالایی قرار دارد. اما در این ماده خوراکی قابلیت هضم اسیدهای آمینه و انرژی متابولیسمی در مقایسه با کنجاله سوی پایین تر است (انجمن ملی تحقیقات، ۱۹۹۴). کنجاله کلزا دارای چند ماده ضد تغذیه ای است که مسئول قابلیت استفاده پایین این ماده خوراکی می باشند. این مواد ضد تغذیه ای عبارتند از: گلوکوزینولات ها، اروسیک اسید، فایتیک اسید و سطوح بالای الیاف خام، انرژی متابولیسمی پایین کنجاله کلزا به دلیل محتوای بالای الیاف خام این ماده خوراکی می باشد. علاوه بر این عوامل ضد تغذیه ای شرایط فرآیند روغن کشی نیز به میزان زیادی روی کیفیت محصول نهایی موثر است. به عنوان مثال حرارت بیش از ،حد در طی مراحل روغنکشی باعث کاهش قابلیت هضم اسیدهای آمینه در کنجاله تولیدی می شود (پارسونز و همکاران(
حذف ترکیبات نامناسب موجود در ترکیب این ماده خوراکی برای افزایش ارزش تغذیه ای آن ضروری می باشد. اثر روش های مختلف فرآوری خوراک تا کنون بر روی ارزش تغذیه ای این ماده خوراکی بررسی شده است، که از آن میان می توان به جوانه زدن (نانا و فیلیپس، ۱۹۹۰؛ الکایسی و همکاران، ۱۹۹۷)، خیساندن (جود و همکاران، ۱۹۸۵؛ ویدال والورد و همکاران، ۱۹۹۴)، پختن (سفا-دد و همکاران، ۱۹۷۹؛ اوربانو و همکاران، ۱۹۹۵) و تخمیر (زامورا و ویوم، ۱۹۷۹) اشاره کرد. مشخص شده است که هر یک از این روش ها تا حدودی قادر است باعث کاهش مواد ضد تغذیه ای کنجاله کلزا شود. اما اکثر این روش های فرآوری اثرات نامناسبی نیز بر ارزش تغذیه ای محصول نهایی خواهند داشت. پرتو دهی مواد خوراکی به عنوان یک روش جدید فرآوری مواد خوراکی شناخته می شود. از این روش در گذشته برای نگهداری مواد غذایی استفاده می شد، که با از بین بردن میکروارگانیسم های موجود در ماده خوراکی مدت زمان نگهداری مواد خوراکی را افزایش می داد (دیل، ۲۰۰۲(
این آزمایش برای بررسی اثر پرتو گاما بر محتوای گلوکوزینولات و اروسیک اسید موجود در کنجاله کلزا انجام شد.
مواد و روشها:
نمونه های کنجاله کلزا در مرکز تابش گامای سازمان انرژی اتمی ایران به کمک پرتو گاما فرآوری شدند. چشمه پرتو گاما از نوع کبالت-۶۰ (IR-136, Canada وNORDION) بود. دوزهای استفاده شده در این آزمایشی عبارت بودند از ۱۰، ۲۰ و ۳۰ کیلوگری (KGy). محتوای گلوکوزینولات کنجاله های خام و فرآوری شده به کمک اسپکتروفوتومتری UV-Visible (Varian, CARY 50 Scan USA) و بر طبق روش ساینی و وراتن (۱۹۸۷) اندازه گیری شد. محتوای اروسیک اسید نمونه ها به کمک روش گاز کروماتوگرافی (AGILENT, HP6890, USA) با استفاده از ستون کاپیلاری ( ,70 SGE, BPX USA) و بر طبق روش های سازمان جهانی استاندارد (سازمان جهانی استاندارد، ۱۹۹۰؛۲۰۰۰) اندازه گیری شد. ترکیب شیمیایی نمونه های کنجاله کلزا و سایر مواد خوراکی استفاده شده در این تحقیق با استفاده از روش های استاندارد .A.O.A.C (۱۹۹۰) مورد تجزیه تقریبی قرار گرفت.
سطح سرمی هورمون های تیروئیدی T3 و 14 در خون جوجه های تغذیه شده با کنجاله کلزای خام و فرآوری شده به عنوان معیاری از تاثیر پرتو گاما بر میزان گلوکوزینولات کنجاله کلزا اندازه گیری شد. بدین منظور جوجه های نر تجاری (راس ۳۰۸) یک روزه به وسیله یک جیره آغازین تجاری (جدول ۱) بر طبق توصیه شرکت راسی تغذیه شدند.
دوره پیش آزمایش ۱۰ روز بود و در روز یازدهم ۸۰ پرنده هم وزن انتخاب و به صورت کاملا تصادفی به ۵ گروه تقسیم شدند (یک گروه برای جیره شاهد که از ذرت و سویا تغذیه کردند و ۴ گروه برای جیره های آزمایش که شامل کنجاله کلزای خام و فرآوری شده بودند). در هر گروه ۴ تکرار و در هر تکرار ۴ پرنده وجود داشت. تمامی پرنده ها دسرسی آزاد به آب و غذا داشتند و همگی تحت شرایط کنترل شده محیطی پرورش یافتند. همه جیره ها از نظر انرژی و پروتئین یکسان بودند و میزان کنجاله کلزا در جیره های آزمایشی ۲۰ درصد بود (جدول ۱). تیمار های آزمایشی شامل یک جیره شاهد (ذرت - سویا) و چهار تیمار آزمایشی برای کنجاله های کلزای فرآوری شده با دوزهای ۰، ۱۰، ۲۰ و ۳۰ کیلوگری بود. جیره های آزمایشی و شاهد در دو مرحله رشدی (۱۱ تا ۲۸ روز گی) و پایانی (۲۹ تا ۴۲ روزگی) و بر طبق توصیه شرکت راس تنظیم شدند. در روز پایان آزمایش (۴۲ روزگی) از هر واحد آزمایشی ۲ پرنده به طور تصادفی انتخاب و از آن ها نمونه خون برای اندازه گیری هورمون های T3 و T گرفته شد. تری ید و تیرونین (T3) و تیروکسین (T) با کیت های RIA تجاری اندازه گیری شد.
روش های آماری:
آزمایش بیولوژیکی در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با ۵ تیمار، ۴ تکرار و ۴ پرنده در هر تکرار انجام شد. هم در آزمایش بیولوژیکی و هم در آزمایش شیمیایی داده ها با استفاده از نرم افزار اوSAS، رویه ANOVA و به کمک مدل های خطی عمومی (GLM) پردازش شد. میانگین ها به کمک آزمون چند دامنه ای دانکن (Duncan Smultiple rangeteSt) با همدیگر مقایسه شدند .
