تحقیق در مورد مشکلات کشت کلزا و دلیل عدم استقبال زارعین از توسعه کشت کلزا

بخشی از مقاله

مشكلات داشت
مشكلات داشت كلزا را نيز به سه دسته مبارزه با علف هاي هرز، آفات و بيماري هاي كلزا دسته بندي كرده كه جداگانه هر يك را مورد بررسي قرار مي دهيم.
1- مبارزه با علف هاي هرز

يكي از عوامل محدودكننده كشت كلزا در تمامي نقاط دنيا وجود علف هاي هرز است. اين گياهان كه اغلب با كلزا هم خانواده اند در طول دوره ي رشد با گياه كلزا رقابت تنگاتنگي انجام داده و به صورت معني داري بر عملكرد كلزا موثرند. همچنين در زمان برداشت مشكل جدي ايجاد مي كنند زيرا در زمان رسيدن بذور كلزا، علف هاي هرز به صورت خيس و نارس در سطح مزرعه پراكنده اند و ادوات برداشت را با مشكل مواجه مي كنند و اغلب راننده ي كمباين مجبور به پياده

شدن و رفع گرفتگي چرخ دنده هاي قسمت جلوي كمباين مي گردد. ضمن اينكه بذور علف هاي هرز وارد مخزن شده و موجب ناخالصي بخصوصي در توليد مي گردند. يكي از بهترين روش هاي مبارزه با علف هاي هرز نيز انتخاب بذر مناسب و عاري از بذور علف هاي هرز بخصوص بذور تيره ي شب بو مثل خردل وحشي، شلمي و غيره مي باشد. علف كش مورد استفاده كلزا قبل از كاشت ترفلان است كه بر روي اكثر علف هاي باريك برگ و تعدادي از پهن برگ ها موثر است.

بعد از كاشت نيز مي توان از علف كش هاي گالانت، فوكوس و نابواس استفاده كرد. يكي از روش هايي كه كارشناسان امر توصيه مي كنند اين است كه كلزا در زميني كشت شود كه سال قبل يكي از غلات كشت شده و به نحو موثر با علف هاي هرز آن بخصوص علف هاي پهن برگ مبارزه شده است. در اين خصوص، علف كش مناسب جهت مبارزه با علف هاي هرز پهن برگ تاكنون در دسترس زارعين قرار نگرفته و اين يك مشكل جهاني است.
2- آفات كلزا

از عوامل محدودكننده كشت گياه كلزا، آفات گياهي مي باشد. با توجه به جديد بودن اين گياه در كشور، آفات خاص اختصاصي بر روي اين گياه مشاهده نشده است ولي آفات مهم ديده شده در دنيا بر روي اين گياه شامل آفات زير است: سوسك گرده خوار، شته مومي كلم، سفيده كلم، آگروتيس، شب پره گاما، راب و حلزون.
3- بيماري هاي كلزا

در رابطه با بيماري هاي كلزا در جهان عوامل بسياري قابل طرح مي باشد، ولي در ايران با توجه به اينكه اين گياه داراي سابقه كشت طولاني نيست، گسترش و ميزان بيماري هاي آن نيز به همان نسبت كم است. لازم به ذكر است اكثر اين بيماري ها بسيار محدود و فقط در نقاطي خاص با شرايط خاص ديده شده اند. رايج ترين بيماري هاي كلزا در جهان عبارتند از: آلترناريا، اسكروتينيا، سفيدك دروغي، زنگ سفيد، ساق سياه فيلودي، نماتد كلزا.
ج) مشكلات برداشت كلزا

برداشت كلزا به دو روش مستقيم و غير مستقيم صورت مي گيرد. در برداشت غير مستقيم ابتدا بوته بريده مي شود و سپس خرمن كوبي مي گردد.
برداشت غيرمستقيم معمولا براي كلزاي زمستانه توصيه نمي شود زيرا برداشت زود هنگام باعث كاهش ميزان روغن، رطوبت زايد در بذر و وجود مقدار زيادي بذر سبز مي شود. دروي دير هنگام كلزا نيز باعث اتلاف بذر ناشي از ريزش خواهد شد. برداشت غير مستقيم نيز همواره با مقداري ريزش بذر همراه است.
يك مشكل اساسي در برداشت كلزا اين است كه بذور با هم نمي رسند و همواره ميوه هاي موجود در ساقه اصلي زودتر از ميوه هاي روي ساقه فرعي مي رسند، ضمن اين كه شكل گل نيز به گونه اي است كه گل هاي پايين گل آذين زودتر از گل هاي بالاي گل آذين مي رسند. بنابراين در بهترين حالت هاي برداشت نيز بايد حداقل از 10 درصد محصول صرف نظر كرد و وقتي 90 درصد گل ها مي رسند برداشت را انجام داد. دو روش براي كاهش ريزش در دنيا رايج است كه شامل خشك سازي و استفاده از مواد نگهدارنده غلاف مي باشد.
خشك سازي (Pesication): اين روش در مناطق و كشورهايي با آب و هواي مرطوب به كار گرفته مي شود. در اين روش با به كارگيري سمومي نظير دي كوآت و گليفوزيت، شرايط مرگ سريع و خشك كردن گياه را فراهم كرده و در نهايت كلزا 7-5 روز بعد از به كارگيري سم مي تواند برداشت شود.
استفاده از مواد نگهدارنده غلاف (Podsealant): در اين روش با استفاده از تركيباتي نظير سيكلوهگزات موجب جلوگيري از ريزش در گياهان يا غلاف هاي شكوفا مي گردند. اين روش ها با توجه به افزايش هزينه و ساير مشكلات مشابه در كشور ما رايج نبوده و توسط كارشناسان توصيه نمي شود.
در برداشت با كمباين توجه به اين نكته ضروري است كه بذر كلزا از بذور ساير غلات ريزتر است و اين موضوع مستلزم تنظيم دقيق تر دستگاه است. همچنين بايد از دستگاه هاي نو براي برداشت استفاده كرد. بعضا مشاهده شده است كه در برداشت غلات تا 20 درصد محصول ريزش دارد كه اين درصد درخصوص كلزا به مراتب بيشتر خواهد بود. بالتبع استفاده از اين كمباين ها موجب خسارت فراوان و غير اقتصادي بودن توليد محصول خواهد بود.
مشكلات خريد كلزا
قيمت خريد كلزا در سال جاري 370 تومان تعيين شده است كه رشد چشمگيري نسبت به سال هاي قبل داشته و از قيمت جهاني آن به طور قابل توجهي بالاتر است. در اين خصوص دولت سوبسيد لازم را در اختيار كارخانجات توليد روغن قرار داده است. طي سال هاي گذشته با توجه به پايين بودن قيمت كلزا، كارخانجات توليد روغن ترجيح دادند از محصول خارجي خريداري نمايند كه اين موضوع زارعين را با مشكلات جدي مواجه كرده بود.
اين موضوع قابل توجه و تامل است كه كشورهاي عمده توليدكننده محصولات زراعي به منظور به دست گرفتن بازار مصرف و گسترش سيطره اقتصادي خود به كشورهاي در حال توسعه و مصرف كننده اقدام به پرداخت سوبسيد توليد و بيزانس صادرات مي نمايند و خودكفايي در توليد محصولات غذايي مستلزم صرف هزينه جهت رقابت با آنهاست.
پژوهشگران گروه بيوتكنولوژي دانشكده كشاورزي موفق به انتقال ژن آنتي بادي VHH به گياه
دكتر مختار جلالي جواران عضو هيات علمي دانشكده كشاورزي به همراه سبا ديمياد دانشجوي مقطع كارشناسي ارشد رشته بيوتكنولوژي كشاورزي، موفق به ارائه اولين گزارش از انتقال ژن آنتي بادي نو تركيب به گياه كلزا شدند.
ديمياد محقق اين طرح در گفتگويي با خبرنگار نشريه به بيان جزئيات اين گزارش پرداخت. وي اظهار داشت: با توجه به طيف وسيع كاربردهاي آنتي بادي هاي مونوكلونال در تشخيص و درمان بيماري ها، توليد آنها از منابع ايمن، دائمي و ارزان از اهميت بسياري برخوردار مي باشد.
ديمياد با اشاره به شباهتهای برخی از عناصر انسان و شتر گفت: آنتي بادي تك دومني با منشاء شتري (VHH) كه توسط Harmer در خانواده Camelideae كشف گرديد، داراي ويژگي هايي مانند: شباهت به قطعات VH انساني، حلاليت زياد، تمايل بسيار و اختصاصي به آنتي ژن مي باشد، بنابراين به ساير مشتقات آنتي بادي ترجيح داده مي شود.

دانش آموخته دانشگاه در ادامه افزود: در اين گزارش آمتي بايد نو تركيب تك دومني عليه موسين (VHH) MUC1، در گياه كلزا كه انتخاب مناسبي به عنوان يك سيستم بياني اقتصادي مي باشد، توليد گرديد. بيان اين آنتي بادي تحت كنترل پيش برنده CaMV 35DS و خاتمه دهنده nos صورت پذيرفت.

وی با بیان اینکه ژن VHH به روش انتقال با اگروباكتريوم، به داخل ژنوم گياه منتقل گرديده است،تصریح کرد: گياهان تراريخت به كمك آنتي بادي كانامايسين با غلظت mgl-1 25 انتخاب و بذور نسل T0 برداشت شدند. حضور و بيان ژن منتقل شده به گياهان تراريخت به كمك تكنيك PCR و SDS-PAGE تاييد گرديد. بنا به اظهارات این پژوهشگر، تحقيق حاضرنخستین گزارش از انتقال ژن آنتي بادي نو تركيب به گياه كلزا و ايجاد زمينه مناسب براي توليد ديگر پروتئينهاي نو تركيب در اين گياه مي باشد.

توليد گياه كلزاي مقاوم به علف كش گلا يفوسيت توسط پژوهشكده بيوتكنولوژي گياهي پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك وزيست فناوري
گياه كلزا به عنوان يكي از مهمترين منابع روغن گياهي در جهان به شمارمي رود. از آنجا كه اين گياه خاص مناطق معتدله است و نيازبه آبياري چنداني ندارد ، سطح زير كشت آن به خصوص درنواحي شمالي كشور بالا و رويكرد به سمت استفاده از روغن آن با توجه به واردات 90% روغن كشور در حال گسترش است

.
رشد موازي علف هاي هرز در مزارع زير كشت كلزا مهمترين مشكل در زراعت اين دانه روغني به شمار مي رود و استفاده ازعلف كش ها براي رهايي ازاين مشكل گياه را نيز از بين خواهد برد. به اين منظور و با هدف بالا بردن كميت و كيفيت محصول كلزا با روش هاي دست ورزي ژنتيكي گياه كلزا را در برابر مناسب ترين و ايمن ترين علف كش موجود با نام گلايفوسيت يا رانداپ به نحوي تغيير داديم تا ضمن از دست نرفتن ويژگي هاي زراعي و مفيدگياه در برابر اين علف كش مقاوم شود.

در حال حاضرصفت ايجاد مقاومت به علف كش در نسل اول و دوم گياه به اثبات رسيده است و در مراحل بعدي پس از انجام آزمون هاي فيزيولوژيكي و زراعي آماده كشت در مزارع محصور خواهد بود.

مراحل نهايي طرح توليد گياه كلزا با صفت مقاومت به علف‌كش گلايفوسيت به همت محققان پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك و زيست فناوري با موفقيت در حال اجراست.

معاون پژوهشی پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك و زيست‌فناوري و مجري اين طرح با اشاره به اهميت كشت گياه كلزا در كشور اظهار داشت: با توجه به نياز ايران به تامين منابع لازم براي توليد روغن خوراكي كه در حال حاضر بيش از 90 درصد آن وارداتي است، فعاليت در زمينه گسترش كشت دانه‌هاي روغني به ويژه دانه‌هايي كه در شرايط مختلف آب و هوايي در ايران سازگار بوده و روغن با كيفيت بالا توليد مي‌كنند از اهميت خاصي برخوردار است و وزارت جهاد كشاورزي نيز توجه ويژه‌اي به مساله دانه‌هاي روغني و گسترش آن دارد.

وي در زمينه ويژگي‌هاي گياه كلزا اظهار داشت: گياه كلزا داراي دو تيپ‌ بهاره و پاييزه بوده و مي‌تـوان در شرايط مختلف آب و هوايي به كشت آن اقدام كرد. اين گياه همچنين به عنوان كشت دوم پس از بسياري از محصولات زراعي نيز قابل كشت است.
دكتر سلمانيان در عين حال خاطرنشان كرد: گياه كلزا خويشاوندان طبيعي زيادي دارد كه به راحتي در كنار كلزا در مزارع رشد مي‌كنند. براي كنترل رشد اين گياهان كه در واقع علف‌هاي هرز به شمار مي‌روند، معمولا از سم پاشي با مواد شيميايي استفاده مي‌شود كه به علت خصوصيات گياه كلزا نمي‌توان هر علف كشي را عليه آنها استفاده كرد.

وي افزود: به عنوان نمونه علف كش‌ بسيار قوي و وسيع‌الطيف Round up كه در عين داشتن تركيب شيميايي ساده، عملكرد بسيار مؤثري دارد، علاوه بر از بين بردن كامل علف‌هاي هرز، بر روي گياهان زراعي مفيد نيز اثرات سوء دارد؛ لذا در سال‌هاي اوليه كشف آن، كاربرد اين علف‌كش بسيار موثر تنها به پاكسازي حاشيه جاده‌ها، خطوط آهن و ... به ويژه در مناطق حاره‌يي محدود شده بود تا اين كه دانشمندان به تكنيك‌هايي دست يافتند كه با بهره‌گيري از آن مي‌توان با

دستكاري‌هاي ژنتيكي، تحمل گياهان زراعي را نسبت به اين علف‌كش افزايش داده و در نتيجه امكان استفاده ايمن از اين قبيل علف‌كش‌ها فراهم شد.
عضو هيات علمي پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك و زيست فناوري خاطرنشان كرد: ژني كه باعث ايجاد مقاومت نسبت به علف‌كش مي‌شود ژن‌ خاصي است كه به واسطه عملكرد طبيعي آن در نهايت گياهان قادر به توليد اسيدهاي آمينه‌هاي خاصي مي‌شوند. علف‌كش مورد استفاده قادر است با جلوگيري از توليد اين آنزيم خاص از ساخته شدن اسيدهاي امينه حلقوي در گياه جلوگيري كرده و در نهايت سبب مرگ گياه شود.

دكتر سلمانيان تصريح كرد: در روش مورد استفاده براي ايجاد مقاومت به اين علف‌كش، در ژن مربوط به آنزيم مورد نظر تغييراتي ايجاد مي‌كنند كه در نتيجه آن، تمايل اتصال تركيبات علف‌كش را با اين آنزيم كاهش مي‌دهند، در نتيجه بدون بروز هرگونه اشكال در عملكرد طبيعي آنزيم، حساسيت آن نسبت به علف‌كش كاهش يافته و در نهايت گياه مورد نظر نسبت به علف‌كش مصونيت مي‌يابد.

وي در ادامه به طرح چندين ساله محققان پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك و زيست‌فناوري در زمينه مقاوم‌سازي گونه كلزا در برابر علف‌كش اشاره كرد و اظهار داشت: در سال 1379 پروژه‌اي هشت تا 10 ساله با شش مرحله كاري در پژوهشگاه تعريف شد كه هدف آن دستيابي به گياهاني بود كه بتوانند ويژگي مقاومت به علف‌كش را در خود بروز دهند؛ اين طرح براي جلب منابع مالي به وزارت جهاد كشاورزي پيشنهاد شد كه متاسفانه در آن مقطع زماني حمايتي از آن صورت نگرفت، با اين حال اجراي اين طرح بزرگ بنيادي - كاربردي، همان سال با بودجه اوليه 110 ميليون ريال آغاز شد و فاز اول طرح (مرحله صفر) كه جداسازي ژن‌هاي مورد نظر از گياهان و باكتري‌ها بود در مدت يك و نيم سال اجرا شد.

دكتر سلمانيان افزود: در سال 1381 مراحل بعدي اجراي پروژه آغاز شد كه براي تامين منابع مالي آن تاكنون 300 ميليون ريال از محل اعتبارات وزارت علوم، تحقيقات و فناوری و سازمان مديريت و برنامه‌ريزي جذب شده است. يك مرحله از اين تحقيقات، دست‌ورزي ژنتيكي گياه كلزا بود كه با همكاري چند نفر از اعضاي هيات علمي پژوهشگاه و دو دانشجوي تحصيلات تكميلي طي دو سال انجام شد.

در اين بخش از پروژه، ژن طبيعي را مورد دست‌ورزي قرار داده و با روش‌هاي مولكولي، جهش‌هايي را در ژن ايجاد كرديم كه در اثر آن، تمايل علف‌كش براي اتصال به آنزيم مربوطه در گياه كاهش يافت و ژن جهش يافته به صورت آماده در دسترس قرار گرفت. همزمان با اين فعاليت‌ها، دست‌ورزي ژنتيكي گياه كلزا و باززايي آن در شرايط آزمايشگاهي طي يك پروژه دوره دكتري و با هدايت دكتر موسوي كه از همكاران همين پروژه هستند، انجام شد.

وي افزود: در مرحله بعدي طرح كه يكي از دانشجويان دانشگاه تربيت مدرس - دكتر دانيال كهريزي - نيز در قالب رساله دكتري خود با ما همكاري داشت، توانستيم اين ژن جهش يافته را به گياه كلزا منتقل كنيم و به اين ترتيب در خرداد ماه سال جاري توانستيم نسل اول گياهان كلزا را با مقاومت نسبتا بالا در برابر علف‌كش گلايفوسيت در پژوهشگاه ملي مهندسي ژنتيك و زيست فناوري توليد كنيم.

دكتر سلمانيان در عين حال تاكيد كرد: در حال حاضر تحقيقات بر روي اين طرح هنوز به اتمام نرسيده و براي اين كه بتوان بذر اين گياه را در اختيار مصرف‌كنندگان نهايي قرار داد نياز به بررسي‌هاي بيشتري داريم به عنوان مثال بايد در خصوص انتقال صفت مورد نظر به نسل‌هاي بعدي اطمينان حاصل كنيم(پايداري صفت). علاوه بر آن، لحاظ كردن مسائل زيست محيطي و اعمال قوانيني كه از نظر ايمني زيستي وجود دارد بايد در نظر گرفته شود.

وي در پايان اعلام كرد: پيش‌بيني ما اين است كه تكميل اين پروژه حداقل نيازمند چهار سال زمان و منابع مالي در حدود 400 ميليون ريال است.
بقایای حاصل از کلزا اغلب از ساقه می باشد که حدود 3% پروتئین خام و 6/38% الیاف خام و 10 تا 15 درصد خاکستر دارد(3). با توجه به اینکه تولید این محصول در ایران رو به رشد می باشد و فقر مراتع را داریم می توانیم از کنجاله کلزا بعد از روغن گیری دانه که دارای حدود 35% پروتئین و 5 تا 6 درصد چربی و 2/1% فسفر قابل جذب می باشد و نسبت به سویا از برتری بالایی برخوردار است جهت تغذیه دام استفاده کنیم(3). در یک طرح مربع لاتین 4×4 بر روی گاوهای

شیری نژاد ایر شایر که در شیردان کانولا گذاری شده بودند آزمایشی با استفاده از کنجاله کلزا ، جو و شبر قرمز سیلوشده انجام شد. در این آزمایش جریان ازت میکربی و غیر میکربی به کمک ازت نشاندار(N15) اندازه گیری شد و مشخص گردید جریان ازت غیر میکربی داخل شیردان وتجزیه پذیری ظاهری ازت افزایش یافته است(7). در طرح دیگری میزان قابلیت هضم دیواره سلولی (NDF) گیاه کلزا(نابالغ) با گلو کو زینولات زیاد سیلو شده و استفاده از آن تا 50% ماده خشک جیره در 5 رأس از گوساله های نر کانولاگذاری شده در شکمبه و سرعت رشد روزانه در 77 روز مدت آزمایش بر روی60 رأس گوساله گوشتی افزایش یافت ولی اثری روی سرعت عبور ذرات نسبت به 100% ماده خشک جیره از سیلوی کلزا نداشت

در طرحی با استفاده از سطوح مختلف کنجاله کلزا (صفر،10.،15 و 20) درصد و مکمل کلسیم در سه سطح (120،100 و 135 گرم در کیلوگرم خوراک بر عملکرد جوجه های گوشتی نژاد آرین باعث افزایش معنی داری در مقدار خوراک مصرفی گردید و باعث افزایش اندازه غده تیروئید در مرحله آغازین و افزایش وزن دستگاه گوارش در مراحل پایانی بدون تاثیر نامطلوب بر کبد و توان تولید جوجه ها گردید. بهترین عملکرد را در سطح 15% کنجاله کلزا و 100 گرم در کیلوگرم خوراک از کلسیم داشت

ارقام کلزا(4):1- درکلزا سنتی به نام HEAR نیز حاوی 22 تا 60 درصد اسید اروسیک در روغن و 100 تا 205 میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله اند و در روغن موتور نیز مصرف دارد.

2- در کلزای صنعتی اسید اروسیک کمتر از 5% ( اسید چرب با زنجیر بلند) بوده و بنام LEAR نیز نامیده می شود . گلوکوزینولات نیز باعث طعم تند و بد گزنده اندامهای گیاهان می شود.

بذر کلزا از سال 78-1377 به صورت انبوه وارد ایران شده است . در سال 1974 رقم Tower به عنوان اولین رقم دو صفر کلزا هم اسید اروسیک و هم گلوکوز ینولات آن کاهش یافته است معرفی شد. تناوب زراعی کلزا با غلات و حتی اراضی شالیزار سبب افزایش عملکرد و کنترل بیماریها و علفهای هرز آن می شود. اگر در تناوب زراعی خصوصاً با گندم و جو استفاده شود از تراکم بیماریها و آفات و علفهای هرز کاسته می شود و باعث افزایش عملکرد کلزا بر اساس نوع واریته ، روش روغن گیری و اقلیم شده و کنجاله آن دارای 32 تا 42 درصد پروتئین خام می باشد. این مقدار با بکارگیری کپسول چین نئوماتیک کمباین کلزا( جزایری ، 1385) افزایش نیز خواهد یافت.

ارقام کلزا از نظر مواد ضد تغذیه ای (Anti nutrient)(3):
1-ارقام یک صفر (LEAR) : کمتر از 5% اسید اروسیک در روغن و 100 تا 205 میکرو فول گلوکوزینولات در گرم کنجاله اند .
2-ارقام دو صفر = رقم کانادایی(Canola , 1979): نوع اصلاح شده ارقام یک صفر بوده و کمتر از 2% اسید اروسیک در روغن و 18 تا 30 میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله است.

3- ارقام سه صفر(Candle): نوع اصلاح شده ارقام شلغم روغنی بوده و اصطلاحاً کاندل نامیده می شود که دارای
حداقل میزان اسید اروسیک و گلوکوزینولات بوده و نیز نسبت پوسته به مغز دانه ( درصد فیبر) کاهش یافته است.
تحقیقات بر روی ارقام آزاد گرده افشانOP(Open pollination) و هیبریدهای تجارتی با حذف لاین های نر در استانهای مختلف کشور در حال انجام و بررسی می باشند. رقم اوکاپی از ارقام مقاوم به سرما و سازگار با مناطق سرد ومعتدل بوده و از عملکرد مناسبی برخوردار است. میزان تولید بذر کلزا 2/1 تا 5/1 تن در هکتار و حدود 5/2-2 برابر وزن آن نیز بقایای کلزا پس از برداشت توسط کمباین در مزرعه بر جای می ماند که قابل جمع آوری می باشد. کنجاله کلزا (واریته

(SLMشامل ماده خشک، خاکستر، پروتئین خام، چرببی، NDF وADF مطابق با توصیه های AOAC(1990)مورد آنالیز قرار گرفت. در مرحله دوم فراسنجه ¬های تجزیه¬پذیری ومقادیرناپدید شدن شکمبه¬ای وروده¬ای ماده¬ خشک و پروتئین¬خام¬کنجاله-کلزا با استفاده از تکنیک کیسه ¬های نایلونی تعیین شد. ضرایب a ،b وc برای ماده¬ خشک کنجاله-کلزا به ترتیب 32/0، 49/0و 092/0ومقادیرحاصل ¬برای ¬پروتئین خام ¬عبارت بود از:33/0 ،58/0و 12/0. ناپدید شدن

شکمبه¬ا¬ی وروده¬ا¬ی ماده خشک کنجاله کلزا بعد از 12ساعت انکوباسیون ¬شکمبه¬ا¬ی ¬به ¬ترتیب 68/0و 52/0 وناپدیدشدن شکمبه¬ا¬ی وروده¬ا¬ی ¬پروتئین¬-خام¬کنجاله کلزا بعداز 12ساعت¬ انکوباسیون شکمبه¬ای به ترتیب 71/ 0و 66/0حاصل شد.


اهمیت استفاده از پس مانده های کلزا :
با توجه به کمبود علوفه دامی و وجود مواد مغذی مناسب در پس مانده های کلزا که حدود 5/2 تا 3 برابر محصول اصلی ( دانه ) تولید می گردد شایسته است از آن به عنوان یک ماده غنی از پروتئین جهت تغذیه دام ها استفاده گردد.

با اجرای طرحهای تحقیقاتی و روشهای بیوتکنولوژی نسبت به اصلاح ارقام کلزا جهت سازگاری با محیط و کم نمودن مواد ضد تغذیه ای در آن می توان نتیجه گرفت که این گیاه می تواند جانشین منابع پروتئینی خوراک دامی شود و به جای وارد نمودن میلیونها تن کنجاله سویا از خارج آن را با کنجاله کلزا جایگزین نمود و قیمت تمام شده جیره های غذایی دام و طیور را کاهش داد.

کنجاله کلزا از لحاظ اسیدهای آمینه گوگردی(اولین اسید آمینه محدود کننده و ضروری برای تولید شیر در دامها و رشد بدن در طیور و پرواربندی دامها) از کنجاله سویا غنی تر است(NRC,1989) ولی از نظر آرژنین و فنیل آلانین ، والین و لوسین کمتر می باشد که این امر از راه روشهای بیوتکنولوژی :
الف) خاموش کردن Knock – out

ب) افزایش میزان بیان ژن و اصلاح ارقام مختلف کلزا جهت افزایش ارزش غذایی بقایای کلزا برای ( برگ ، ساقه، پوشینه بذر و کنجاله)برای مصرف در خوراک دامها و طیور در کنار ارقام مقاوم به خشکسالی و بیماریها قابل تحقیق و بررسی بیشتری می باشد.
عمل آوری بقایای کلزا به دلیل میزان فیبر زیاد و عدم خوشخوراکی توسط دامها و طیور و آبزیان می تواند در افزایش مصرف و میزان قابلیت هضم آنها موثر واقع شود.

از جمله ساقه های بسته بندی شده(بیل شده) و غلاف بذرها را می توان به صورت مستقیم به تغذیه دامها رساند یا اینکه بسته های ساقه کلزا(12 تا 22 کیلوگرمی) را به صورت یک یا دو لایه در کف سیلوهای ذرت در دامداری ها جهت جمع آوری شیرابه سیلوی ذرت و غنی سازی آن استفاده نمود که از این طریق افزایش ارزش غذایی آن را نیز می توان انتظار داشت.