بخشی از مقاله
بیان مساله
از آنجایی که مدیر در هر سازمانی مسئول نهایی حسن انجام امور است و در مرز ارتباط سازمان با محیط قرار دارد و نیز در خود سازمان باعث ایجاد پیوند بین اعضاء می گردد ، بایستی در ایفای نقش خود از مهارتها و فنون ارتباطات اجتماعی و مناسبات انسانی آگاهی داشته و از آنها استفاده نماید او همچنین باید در حفظ و گسترش فضای سالم و موثر ارتباطات اجتماعی بین معلمان و دانش آموزان و والدین حداکثر کوشش خود را به کار بندد ، مدیریت به دلیل اینکه در محدوده کاری خود یعنی در سازمان آموزش و پرورش با انسان سر و کار دارد از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در روند شکل گیری و حرکت یک سازمان به سمت اهداف و برنامه های تعیین شده موانع و مشکلات گوناگونی وجود دارد مدیریت در سازمان آموزش و پرورش به لحاظ اینکه با انسان سر و کار دارد و مدیریت به عنوان عامل اصلی توسعه همه جانبه می باشد دارای اهمیت ویژه ای است زیرا وی باعث انسجام کارها و نظم در امور می گردد مدیران برای اینکه بتوانند جوابگوی نیاز ها باشند به شیوه های مدیریتی سنتی قادر نخواهند بود و لذا برای مدیریت مدرسه که سنگ زیرین کلیه فعالیت های مدرسه است باید شرایط ویژه ای برای احراز این پست در نظر گرفت .
همچنین تأکید وزیر آموزش و پرورش بر انتخاب مدیران با رأی معلمان و تأیید آموزش و پرورش که این خود باعث تقویت جایگاه مدرسه در امر تعلیم و تربیت خواهد شد ، خود مدیر هم با داشتن اخلاق نیکو و رعایت اصول انسانی به تحقق اهداف تربیتی کمک می نماید .
میر کمالی در کتاب روابط انسانی در آموزشگاه ، چنین می نویسد : روابط انسانی در یک سازمان آموزشی ، فرآیند برقراری ، حفظ و گسترش رابطه هدفدار پویا و دو جانبه بین اعضای یک سیستم اجتماعی ( آموزشگاه ) است که با تأمین نیازهای منطقی ، اجتماعی و روانی فرد و گروه ، سبب تفاهم ، احساس رضایت و سودمندی متقابل و به وجود آمدن زمینه های اعتماد ، انگیزش ، رشد و تسهیل رسیدن اهداف سازمان آموزشی می شود .
به راستی که وجود روابط انسانی به عنوان یک محرک قوی و یک انگیزاننده چنان حرکتی را در جامعه فرهنگی ( کوچک یا بزرگ ) به وجود می آورد که در سایه سار آن افراد می توانند با قوایی دو صد چندان به انجام وظایف بپردازند و این همان گوهری است که می تواند وجود هر فردی را دریایی نماید یا همانند یک آهن ربا شود و افراد را به سوی خود جلب نماید و اینجاست که مفهوم رضایت شغلی نیز درخششی خاص خواهد داشت و سرانجام ما خواهیم توانست با داشتن این شاخصهای انسانی و معرفتی نیکو ، هر فصلی را به وصل تبدیل نماییم و هر بی عدالتی ، بی امنیتی و نا اطمینانی را از بین برده و مفاهیم متضادی از همه اینها فراهم آوریم .
سعی ما در این پژوهش بر این است تا با شناخت همه شاخصهای روابط انسانی و بررسی جوانب آن ، به این سوال جواب دهیم که : در منطقه آموزشی مورد مطالعه ، میزان موفقیت مدیران در برقراری روابط انسانی چقدر بوده و رابطه آن با رضایت شغلی معلمان در سال تحصیلی 86 ـ 85 چه می باشد و اینکه آیا اصولاً روابط انسانی و رضایت شغلی در یک محور به موازات هم قرار گرفته و مکمل یکدیگرند و یا عوامل مهم دیگری هم دخیل بر موضوع می باشند .
اهمیت و ضررورت پژوهش :
روابط انسانی مفهوم وسیعی دارد و هر نوع رابطه بین دو فرد و دو گروه و سازمان و غیره را در بر می گیرد . روابط انسانی در یک سازمان آموزشی فرآیند برقراری ، حفظ و گسترش رابطه هدفدار و پویا بین اعضای یک سیستم اجتماعی است که با تأمین نیازهای منطقی اجتماعی و روانی فرد و گروه سبب تفاهم احساس رضایت و سودمندی متقابل و به وجود آمدن زمینه های اعتماد انگیزش ، رشد و تسهیل رسیدن به اهداف سازمان آموزشی می شود و شامل رفتارهای برنامه ریزی شده از طرف مدیران ، معلمان و کارکنان است که با توجه به شرایط سنی ، نیازها و روند رشد دانش آموزان نیازهای آنها را تأمین می کند ، علاوه بر اینکه روابط انسانی در آموزشگاه مهمترین عامل موفقیت مدیران آموزشگاه و مربیان و کارکنان آن است .
اهداف کلی و خاص تحقیق :
اهمیت وجود روابط انسانی در آموزشگاه و تأثیر آن بر عملکرد معلم بر کسی پوشیده نیست ( در این پروژه به تفصیل بحث می گردد )
و لذا چند دلیل کوتاه از مجموعه دلایلی که وجود روابط انسانی و اهمیت آن را در آموزشگاه برای ما به اثبات می رساند از این قرارند :
1. شناخت خصوصیات فردی تک تک اعضاء معلمان یا مدیران .
2. شناخت کنش ها و واکنشها .
3. شناخت ریشه تفاوت ها و اختلافات بین مدیران و معلمان .
4. پیدا کردن راههای عملی برای جلب همکاری افراد زیر دست .
5. پیدا کردن راههای عملی تشویق و تنبیه .
6. به وجود آمدن جو مناسب .
7. تقویت وسیله و کسب رضایتمندی .
8. ارضاء و برآوردن نیاز منطقی و برقراری روابط عمومی سالم در سایه رشد و تفاهم و همکاری متقابل .
9. مطالعه و بررسی و یافتن شیوه های مدیریت و رهبری مناسب در سازمان .
فرضیه های پژوهش :
فرضیه اصلی : بین میزان موفقیت مدیران در برقراری روابط انسانی در محیط آموزشگاه و میزان رضایت شغلی دبیران و کارکنان آن رابطه ای مستقیم ( بیشتر از حد متوسط ـ زیاد و یا بسیار زیاد ) وجود دارد .
فرضیه های فرعی :
1. برقراری روابط انسانی توسط مدیر ، موجب رضایت شغلی معلمان می گردد .
2. برقراری روابط انسانی توسط مدیر موجب ایجاد محیط مناسب و امن برای همکاران می شود .
3. بین وجود روابط انسانی و میزان بازدهی و عملکرد افراد رابطه وجود دارد .
4. بین وجود روابط انسانی و میزان رفع مشکلات همکاران رابطه وجود دارد .
5. بین برقراری روابط انسانی توسط مدیر و ایجاد زمینه مساعد خود کنترلی رابطه وجود دارد .
6. بین برقراری روابط انسانی و رعایت اصول و اخلاق نیکو رابطه وجود دارد .
7. بین برقراری روابط انسانی توسط مدیر و شناخت روحیات و احساسات درونی افراد رابطه وجود دارد .
8. برقراری روابط انسانی توسط مدیر موجب رفع اختلالات شخصی و بازسازی روابط تخریب شده می شود .
9. برقراری روابط انسانی توسط مدیر موجب ایجاد محیطی سالم و شاداب برای دانش آموزان و معلمان می شود .
پیشینه تحقیق :
تحقیقات صورت گرفته در داخل کشور
« بررسی میزان موفقیت مدیران مدارس متوسطه نظام جدید شهر مشهد در ایجاد روابط انسانی ، در محیط آموزشی از دیدگاه دبیران ، مشاوران ، کارکنان در سال تحصیلی 74 ـ 73 »
محقق : حسین شیخعلی بابائی
زمان : 1374
در این تحقیق 120 دبیر ، کارکنان و مشاور 20 دبیرستان نظام جدید شهر مشهد با یک پرسشنامه 30 سؤالی بررسی گردید ، و به این نتیجه رسید که بیش از نیمی از مدیران نظام جدید متوسطه در ایجاد روابط انسانی ، در محیط آموزشی موفق بوده اند .
سؤال پژوهش : آیا از دیدگاه دبیران ، مشاوران و کارکنان و مدیران نظام جدید آموزش متوسطه در برقراری روابط انسانی در محیط آموزشی موفق بوده اند ؟
فرضیة پژوهش : میزان موفقیت مدیران مدارس متوسطه نظام جدید روابط انسانی بیشتر از حد متوسط است ، ابزار اندازه گیری پرسشنامه محقق ساخته بوده است .
جامعة آماری و جامعة نمونه : دبیران و کارکنان تمام مدارس دورة متوسطه نظام جدید شهر مشهد که 2 نفر مشاور و 655 نفر کارکنان آموزشی و غیر آموزشی انتخاب شده است .
روش های آماری : فراوانیها ، نمودارهای دایره ای ، الفبای کرانباخ .
نتایج و پیشنهادها : به نظر مشاوران و سایر کارکنان آموزشی و غیر آموزشی مدارس نمونه تحقیق ، مدیران نظام جدید آموزش متوسطه در مدیریت روابط انسانی موفق بوده اند ، در این تحقیق پیشنهاد گردیده است که به مدیران صلاحیت دار مدارس نظام جدید متوسطه اختیارات بیشتری داده شود .
« بررسی انتظارات دبیران از نقش مدیران و مقایسه آن با عملکرد مدیران دبیرستان های شهر رشت در سال تحصیلی 80 ـ 79 »
که از 1496 دبیر شاغل به تعداد 150 دبیر به عنوان نمونه انتخاب گردید فرضیات آن عبارتند از :
الف ) بین انتظارارت دبیران از نقش مدیران و عملکرد مدیران تفاوت معنادار وجود دارد که مورد تأیید قرار گرفت .
ب ) فاصله انتظارت دبیران از نقش مدیران و عملکرد مدیران در دبیرستان های دخترانه و پسرانه متفاوت است که تأیید نگردید .
ج ) « فاصله انتظارات دبیران از نقش مدیران و عملکرد مدیران ، در دبیرستان های دولتی و غیر انتفاعی متفاوت است » تأیید گردید .
تحقیقات خارجی در ارتباط با موضوع :
هوگومانستربرگ : یکی از نخستین مطالعاتی که دورة کلاسیک را به دورة نئو کلاسیک پیوند داده ، تحقیقات هوگومانستربرگ بود . او با به کار بردن آزمون های روان شناختی تلاشی کرد که به جستجوی خصوصیات درجة یک تیلور بپردازد . او توجه خود را به تفاوت های فردی و عوامل اجتماعی مثل یکنواختی و خستگی معطوف داشت و زمینه را به تحقیقات بعد که منجر به پیدایش روابط انسانی شد ، آماده کرد .
آزمایشات هاثورن :
آزمایشات هاثورن طی سال های 32 ـ 1924 در شرکت وسترن الکتریک و در ایالت ایلی نویز آمریکا با همکاری انستیتو ماساچوست و شورای پژوهش های ملی آمریکا انجام گرفت .
هدف اولیة آزمایشات ، بررسی اثرات مختلف شرایط محیط کار منجمله اثرات روشنایی بر تولید کارگران بود که به تدریج تبدیل به یکی از طولانی ترین و جامع ترین آزمایشات در تاریخ مطالعات علمی مدیریت شد .
آزمایشات اولیة او توسط استوکر و بارکر انجام پذیرفت . نتایج متضاد و شگفت انگیزی به بار آورد . زمانی که روشنایی کارگاه را بیشتر نمودند ، مشاهده کردند که سطح بازده کارگران افزایش یافت و به این نتیجه رسیدند که روشنایی باعث افزایش سطح تولید و کارایی می شود و سپس نور را کاهش دادند ، ولی با تعجب مشاهده کردند که بازده کار همچنان سیر صعودی دارد و کاهش نیافت . آنها به طور ضمنی پی به عوامل دیگری همچون روحیه و انگیزه پی بردند . لذا برای اینکه توضیحی برای این پدیده بیابند از دانشمندان علوم رفتاری و اجتماعی برای تکمیل آزمایشات مختلف دعوت کردند . بدین صورت از پروفسور التون میو و همکارانش بر گر ، وایت هد ، وال جی هندرس و دیکسن دعوت به عمل آوردند . میو و همکارانش اقدام به یک سری آزمایشات نمودند . نتایج آزمایشات نشان داد که مهمترین انگیزة ایجاد رفتار انسانی تنها جنبه های مادی نمی باشد و همچنین سازمان های انسانی از ترکیبات خاص سازمان رسمی برخوردار نمی باشند و روشن گردید که تولید بیشتر تحت تأثیر محیط و روابط اجتماعی است نه شرایط فیزیکی کار .
نتایج حاصله از تحقیقات هاثورن منجر به توسعه و تکمیل تئوری روابط انسانی گردید . ( پرهیزگار ، 1372 ، 22 ) .
شیوه و نوع تحقیق :
روش های تحقیقی یا توصیفی اند و یا تجربی .
تحقیقات توصیفی مستقیماً به تعیین خصوصیات یک موقعیت همانطور که در زمان پژوهش هستند مربوط می باشد هدف این نوع تحقیقات ، توصیف آنچه که موجود است ، با توجه به متغیرها و شرایط موقعیتی می باشد . ( جاکوبز 1985 )
تحقیق حاضر از نوع توصیفی است یعنی وضعیت فعلی پدید ها را بررسی می کند و همچنین می توان گفت از نوع مطالعات زمینه یابی ( یا پیمایشی ) است و بیشتر هدف شناخت وضع فعلی است و روابط میان متغیر ها دست کاری نشده اند ( جان بست 1371 )
جامعه آماری :
عبارت است از مجموعه ای از افراد که با توجه به موضوع پژوهش دارای ویژگی مشترکی هستند و نتایج پژوهش می بایستی به آنها تعمیم داده شود .
در این تحقیق جامعه مورد هدف تمام مدیران و دبیران آموزشگاه های راهنمایی پسرانه بخش زبرخان می باشند که از طرف ادارة آموزش و پرورش زبرخان ابلاغیه مدیریت و یا تدریس برای آنها صادر گردیده و آنها در سال تحصیلی 86 ـ 85 مشغول به کار بوده اند .
