بخشی از مقاله
ابزارهاي برشي و نگهدارندة ابزار
براي به كار گيري مؤثر از يك ماشين تراش،ماشين كار بايد معلومات كافي دربارة ابزارهاي برشي و تيز كدن آنها براي تراشكاري مواد مختلف داشته باشد.براي براده برداري از قطعه كار بايد لبة برشي ابزار در تماس با قطعه كار در حال گردش قرار داده شود.در بسياري موارد،از ابزارهاي برشي يك لبه HSS براي براده برداري استفاده مي شود.
ابزارهاي برشي HSS كوچك را معمولاً در يك ابزار گير مي بندند.اين گونه ابزارگيرها در مدلهاي صاف،راست تراش و چپ تراش ساخته مي شوند.براي تشخيص يك ابزار گير راست تراش از چپ تراش،ابزار گير را در دست گرفته و به نوك ابزار نگاه كنيد.اگر نوك ابزار به طرف راست تمايل دارد،آن را راست تراش و اگر نوك آن به طرف چپ تمايل دارد،آن را چپ تراش مي نامند.در اغلب ماشين هاي تراش از يك پايه ابزار گير چند طرفه گردان براي نصب ابزار برشي استفاده مي گردد.اين پايه،برجك يا تارت(Turret) نيز ناميده مي شود.پايه هاي ابزار گير معمولاً چهار طرفه هستند و مي توان حداكثر چهار ابزار برشي روي آن نصب كرد.با شل كردن اهرم گردان روي پايه مي توان آن را چرخاند تا لبة برشي مورد نظر در موضع براده برداري قرار گيرد.سپس بايد اهرم را مجدداً محكم نمود.
ابزارهاي خشن تراش
وقتي در تراشكاري عمق براده برداري زياد باشد و حجم براده زادي از قطعه كار برداشته شود،به اين عمل خشن تراشي مي گويند.در ابزارهاي HSS خشن تراش،لبه برشي صاف است و نوك آن كمي گرد شده است.با اين فرم لبه برشي مي توان عمق براده زيادي را با سرعت پيشروي زياد تراشكاري كرد.زاويه آزاد جانبي اندك در اين ابزار سبب مي شود كه پشت لبة برشي بخوبي تقويت شده باشد.
واضح است كه يك ابزار خشن و چپ تراش در جهت چپ به راست به خوبي براده برداري مي كند.همجنين يك ابزار راست تراش خشن در جهت مخالف،يعني راست به چپ بايد به كار گرفته شود.
ابزارهاي ظريف تراش
نوك يك ابزار ظريف تراش گردتر از نوك يك ابزار خشن تراش است.اگر لبه برشي اين ابزار پس از سنگ زدن،با سنگ پرداخت كاري دستي پرداخت شود،سطح تراشكاري شده با اين ابزار كاملاص صيقلي خواهد بود.براي ظريف تراشي با اين ابزار بايد عمق براده كم و سرعت پيشروي نيز كم باشد.همانند ابزارهاي خشن تراش،اين ابزار را نيز به صورت راست تراش و چپ تراش مي توان آماده كرد.
پيشاني تراشي قطعه اي كه بر روي گيره نظام بسته شده است.
يك ابزار برشي مناسب كه نوك آن گردي كمي داشته باشد،براي پيشاني تراشي استفاده مي گردد.ساپورت مركب به اندازة 30 درجه به طرف راست چرخانده شده و بدنه ابزار برشي را با زاويه اي كمتر از 90 درجه نسبت به پيشاني قطعه كار تنظيم كنيد.براي پيشاني تراشي،نوك ابزار بايد دقيقاً در مركز تنظيم گردد.ابزار برشي را با حركت دادن ساپورت طولي به موضع تراشكاري جابجا كرده و ساپورت طولي را در اين موضع قفل كنيد.
پيشاني تراشي را مي توان در هر دو جهت انجام داد.مي توان نوك ابزار را در مركز قطعه كار قرار داده و پيشروي را به طرف بيرون هدايت كرد و يا برعكس اين.رايج است كه ابزار را در مركز قرار داده و پيشروي ابزار را به طرف بيرون انجام داد.اگر قطر قطعه كار بيشتر از (38 mm) “2/11 باشد،مي توان از پيشروي اتوماتيك ابزار استفاده كرد.
با پيشروي ابزار پيشاني تراش از مركز به طرف بيرون،كيفيت پرداخت سطحي خوبي به دست مي آيد.اگر نوك ابزار كمي بالاتر ار مركز باشد،يك زائده كروي در مركز قطعه كار باقي خواهد ماند.اگر نوك ابزار كمي پايين تر تنظيم شود،يك زائده استوانه اي در مركز قطعه كار باقي مي ماند.اگر زائده اضافي در پيشاني تراشي به وجود آيد،بايد نوك ابزار را تنظيم كرده و كار را مجدداً انجام داد.
روتراشي ساده و پله تراشي
روتراشي و پله تراشي يك قطعه كه درون گيره نظام بسته شده،همانند قطعه اي كه بين دو مرغك مهار شده است،انجام مي شود.براي جلوگيري از خم شدن قطعه كار به هنگام روتراشي،لازم است قطعات بلند را ابتدا مته مرغك زده و سپس توسط مجموعه مرغك از طرف ديگر مهار نمود.
مخروط تراشي
قسمتي از يك قطعه كار را هنگامي مخروطي مي نامند كه قطر آن با يك نرخ ثابت در طول قطعه كار افزايش يا كاهش يابد.
مخروط تراشي با ساپورت مركب
با اين روش مي توان هم مخروط داخلي و هم مخروط خارجي تراشيد.طول مخروط تراشي در اين روش محدود است،زيرا كورس حركتي ساپورت مركب محدود است.با توجه به اينكه صفحة مدرج زير ساپورت مرکب بر حسب درجه مدرج شده دقت مخروط تراشي در اين روش در حد درجه است و بنابراين شيب مورد نظر را بايد به صورت درجه گرد كرد.يك جدول تبديل زاويه به شيب در هر فوت ارائه شده است.
ماشين هاي تراش
اساسي ترين ماشين هاي ابزار محسوب مي شود.ابزار برشي در ماشين تراش قابل كنترل است و مي توان آن را در جهت طولي بر روي بستر ماشين و در جهت عرضي توسط ساپورت عرضي و يا تحت زاويه خاص به حركت درآورد.
اندازه يك ماشين تراش
اندازه يك ماشين تراش بر اساس قطر كارگير و طبق بستر ماشين تعيين مي گردد.قطر كارگير عبارت است از حداكثر قطر قطعه كار كه مي تواند بر روي بستر ماشين بچرخد.طول بستر يك ماشين تراش،به صورت كلي و از ابتدا تا انتهاي آن در نظر گرفته مي شود.
طول بستر يك ماشين تراش را نبايد با طول كارگير (حداكثر طول قطعه كار كه بين مردمك و سه نظام قرار مي گيرد) اشتباه گرفت.طول كارگير عبارت است از طول بستر ماشين منهاي طولهايي كه توسط مجموعه مرغك و سه نظام اشغال مي شود.
قسمت هاي اصلي ماشين تراش
وظيفه اصلي هر ماشين تراش،صرف نظر از ميزان پيچيدگي آن،به گردش درآوردن قطعه كار در برابر لبه برشي يك ابزار مي باشد.هر قطعه اي از ماشين تراش را مي توان جزو يكي از مجموعه هاي زير به حساب آورد:
• مجموعه محركه ماشين ابزار،
• مجموعه نگهدارنده و گردش قطعه كار و
• مجموعه نگهدارنده،محركه و هدايت ابزار برشي.
سيستم محركه يك ماشين تراش
در ماشين هاي تراش،قدرت موتور توسط يك گيربكس يا با استفاده از تسمه به مكانيزم محركه ماشين منتقل مي شود.سرعت گردش اسپيندل به روشهاي زير قابل تغيير است:
• جا به جايي چرخ دنده ها در گيربكس.
• تنظيم پوليهاي تنظيم شونده به يك وضعيت جديد.
• جا به جا كردن تسمه بر روي پوليهاي مختلف.
• كنترل سرعت به صورت هيدروليكي
مهار قطعه كار و به گردش درآوردن آن
مجموعه سه نظام،يك اسپيندل مركزي دارد كه تجهيزات نگهدارنده قطعه كار بر روي آن نصب مي شوند.
پولي قابل تنظيم در اين ماشين،با استفاده از اهرم كنترل سرعت در بالاي ماشين و به صورت هيدروليكي باز و بسته مي شود.در بسياري از ماشين هاي تراش كوچك كنترل سرعت گردش اسپيندل،به كمك پولي هاي قابل تنظيم كنترل مي شود.
اسپيندل توسط بيرنگهاي قوي ياتاقان بندي شده و از طريق تسمه يا چرخ دنده يا تركيبي از اينها به گردش درمي آيد.اسپيندل توخالي است و دهانه جلويي آن به صورت مخروط مورس سنگ زده شده است تا بتوان ابزارها و تجهيزات نگهدارنده دنباله مخروطي را در داخل آن نصب كرد.
در سيستم محركه اسپيندل اين ماشين تراش از يك گيربكس كاهنده اضافي استفاده شده است.قبل از جا به جا كردن چرخ دنده ها بايد موتور ماشين خاموش گردد.
با توجه به سوراخ سرتاسري داخل اسپيندل مي توان ميلگردهاي بلند را نيز تراشكاري كرد بدون آنكه دنباله ملگرد رها باشد و ايجاد خطر كند.همچنين از طريق اين سوراخ سرتاسري مي توان ابزارهاي دنباله مخروطي را كه درون اسپيندل قرار گرفته اند،آزاد كرد.
انتهاي جلويي اسپيندل ممكن است به صورت رزوه شده و يا به صورت مخروطي كوتاه يا بلند ساخته شود تا سه نظام يا ديگر تجهيزات نگهدارنده قطعه كار را بتوان به آن متصل كرد.در ماشين هاي تراش مدل بندرت از اسپيندل رزوه دار استفاده مي شود.تجهيزات نگهدارنده را بر روي قسمت رزوه شده اسپيندل مي پيچند تا محكم شود.
اسپيندل با دنباله مخروطي كوتاه با استفاده از بادامك قفل مي شود.قسمت فرو رفته پشت سه نظام كه ديواره اي مخروطي دارد،بر روي دنباله مخروطي اسپيندل،بدون لقي قرار مي گيرد.يك سري پين قفل كن در پشت سه نظام قرار دارد كه داخل سوراخ هاي دنبالة اسپيندل جاي مي گيرد.با سفت كردن بادامكهايي كه پيرامون اسپيندل نصب شده اند مي توان سه نظام را بر روي اسپيندل قفل نمود.
بر روي دنباله اسپيندلهاي با مخروط بلند،يك خار طولي نصب شده است.اين دماغه مخروطي و خار روي آن در داخل حفرة پشت سه نظام كه معكوس شكل آنها را دارد،بدون لقي جاي مي گيرد.
براي نصب كردن يك وسيله نگهدارنده قطعه كار بر روي اسپيندل خاردار(مثلاً يك سه نظام يا صفحه نظام)،بايد اسپيندل را آن قدر چرخاند تا خار طولي آن در بالا قرار گيرد.سپس بايد جاي خار داخل سوراخ پشت سه نظام را بر روي خار طولي لغزاند تا جايي كه لبة رزوه شدة پشت سه نظام با حلقة رزوه شدة انتهاي اسپيندل ماشين درگير شوند.در اين وضعيت با چرخاندن حلقه رزوه شده ميتوان سه نظام را به اسپيندل محكم كرد.
اسپيندل ماشين تراش. اسپيندل را توخالي مي سازند تا بتوان قطعات طويل را بدون اينكه دنباله آن به صورت خطرناكي رها باشد،ماشين كاري كرد.براي جلوگيري كردن از حادثه و ايجاد جراحات احتمالي،لازم است اگر انتهاي قطعه كار از پشت ماشين تراش بيرون زده است،به دنباله آن يك تكه پارچه بسته شود تا وجود دنباله قطعه كار براي ديگران آشكار شود.براي آزاد كردن تجهيزات با دنباله مخروطي مورس،كه داخل سوراخ اسپيندل نصب شده اند مي توان از يك ميله بلند براي ضربه زدن استفاده كرد.
همچنين مي توان قطعه كار را بين دو مسله مرغك نيز مهار كرد.درباره اين تجهيزات در قسمت هاي مختلف همين فصل توضيح بيشتر ارائه خواهد شد.
يکی طرف از قطعه كار به مجموعه سه نظام بسته مي شود.طرف ديگر قطعه كار را نيز معمولاً به مجموعه مرغك تكيه مي دهند.مجموعه مرغك را مي توان بر روي كشوييهاي بستر ماشين تراش جا به جا كرده و براي قطعات با طولهاي مختلف تنظيم كرد.
مجموعه مرغك را مي توان براي نصب ميله مرغك ثابت يامتحرك و يا ابزارهاي سوراخكاري نظير مته،برقو يا قلاويز استفاده كرد.مجموعه مرغك را مي توان كمي در جهت عرضي جا به جا كرده و قطعات مخروطي طويل با زاويه كم را تراشكاري نمود.
مجموعه مرغك را پس از جابه جا كردن بر روي بستر ماشين تراش،مي توان با سفت كردن مهره و يا اهرم قفل كن بر روي بستر محكم نمود.علاوه بر جا به جا كردن كل مجموعه مرغك،مي توان ميله مرغك يا مته را با چرخاندن فلكه مرغك به عقب و جلو حركت داد.پس از قرارگيري ميله مرغك در نقطة مورد نظر مي توان با اهرم مربوطه آن را در جاي خود قفل كرد.
نگهداشتن و هدايت كردن ابزار برشي در ماشين تراش
بستر طولي،پاية يك ماشين تراش است.اغلب قطعات و مجموعه هاي ماشين بر روي بستر قرار مي گيرند.روي قسمت فوقاني بستر،سطوح راهنما و تكيه گاهي بستر بدقت ماشين كاري شده اند.اين سطوح به صورت دو ريل موازي با هم ساخته مي شوند.ريل V شكل براي ايجاد هم محوري دقيق مجموعه مرغك و سه نظام و همچنين هدايت دقيق حركت ساپورتطولي در نظر گرفته شده است.
ساپورت طولي براي كنترل و هدايت دقيق ابزار برشي نسبت به قطعه كار مورد استفاده قرار مي گيرد و از قطعات مختلف ساخته شده است.
• زين يا پايه ساپورت طولي كه بر روي بستر ماشين قرار گرفته و مي لغزد.
• جعبه ساپورت كه در آن مكانيزم محركه طولي و عرض ساپورتها قرار دارد.حركت ساپورتها هاي طولي و عرضي به دو صورت دستي و مكانيزه امكان پذير است.
• ساپورت عرضي،كه براي حركت عرضي ابزار برشي (حركت به طرف اپراتور يا در جهت دور شدن از او) در راستاي عمود بر بستر ماشين مورد استفاده قرار مي گيرد.
• ساپورتمركب كه امكان حركت زاويه اي ابزار برشي را فراهم مي آورد.
• پايه ابزار گير كه براي نصب ابزارهاي برشي به كار مي رود.توان مورد نياز براي به حركت درآوردن مكانيزم محركه ساپورتها از طريق مكانيزم پيشروي كه در قسمت پايين مجموعه سه نظام قرار دارد،تأمين مي گردد.
قبل از شروع كار بايد اين موارد را در نظر داشته باشيم:
• ماشين را تميز كرده و روانكاري كنيد.براي اين كار از يك روانكار مناسب كه سازنده ماشين آن را توصيه كرده ،استفاده كنيد.
• مطمئن شويد كه تمام حفاظهاي ماشين در جاي خود قرار گرفته و محكم شده اند.
• اسپيندل را با دست بچرخانيد تا اطمينان يابيد قفل نباشد.اگر گيربكس كاهنده با اسپيندل درگير شده باشند ممكن است نتوان با دست اسپيندل را چرخاند.
• ساپورت طولي را بر روي بستر ماشين با فلكه هاي دستي به حركت درآوريد.در انجام اين كار هيچ گيري نبايد احساس شود.
• حركت ساپورت عرضي را نيز به صورت دستي كنترل كنيد.اگر لقي زيادي در گردش فلكه اين ساپورت ملاحظه شد،تيغه گوه اي را تنظيم كنيد تا لقي آن گرفته شود.
• تجهيزات نگهدارنده قطعه كار مناسب با كار خودتان را بر روي ماشين نصب كنيد.قبل از نصب،دهانه جلويي اسپيندل را با يك برس نرم تميز كنيد.اگر دهانه اسپيندل رزوه شده است،چند قطره روغن بر روي رزوه ها بچكانيد و سپس سه نظام،سفحه نظام يا ديگر تجهيزات نگهدارنده را روي آن نصب نماييد.
• مكانيزم محركه اسپيندل را بر اساس سرعت برشي و پيشروي مورد نياز (به عبارت بهتر دور سه نظام و سرعت پيشروي ابزار) را تنظيم نماييد.
• اگر قرار است از مجموعه مرغك نيز در تراشكاري استفاده نمائيد،هم محوري آن با اسپيندل را كنترل كنيد.
• ابزار برشي را بر روي پايه نگهدارنده ابزار نصب كنيد.ابزار برشي را بر روي پايه حتي المصدور كوتاه ببنديد تابه هنگام تراشكاري،احتمال لرزش ابزار و در نتيجه ايجاد سطح ناصاف بر روي قطعه كار،به حداقل برسد.
• قطعه كار را بر روي ماشين ببندي.در اين كار دقت كنيد كه فاصله كافي بين قطعه كار و قسمت هاي مختلف ماشين وجود داشته باشد.
قبل از شروع مخروط تراشي بايد دقت كرد كه در نقشه قطعه كار،زاويه مخروط به صورت زاويه كلي مخروط و يا به صورت زاوية يك طرفه(زاويه شيب مخروط نسبت به محور مركزي) اندازه گذاري شده است.تفاوت اين دو روش اندازه گذاري مشخص شده است.اگر زاويه مخروط به صورت زاويه كلي داده شده باشد بايد آن را بر دو تقسيم كرد تا زاويه نسبت به خط محور به دست آيد.
محور طولي ماشين تراش،زاوية 00 درجه مخروط به حساب مي آيد.براي مخروط تراشي بايد ساپورت مركب را به اندازة زاويه يك طرفه مخروط منحرف كرده و آن را قفل كرد.معمول است كه مخروطها را از طرف قطر كوچك به طرف قطر بزرگ تراشكاري مي كنند.
نوك ابزار در مخروط تراشي بايد دقيقاً در مركز قطعه كار تنظيم گردد.بدنه ابزار و فرم نوك تيز بايد به گونه اي انتخاب شوند كه فاصله كافي بين سطوح بدنه ابزار با قطعه كار وجود داشته باشد.
براي شروع مخروط تراشي ابتدا ابزار را توسط ساپورت طولي به موضع شروع براده برداري منتقل كرده و سپس ساپورت طولي را قفل كنيد تا به هنگام براده برداري جا به جا نشود.
با توجه به اينكه حركت ساپورت مركب به صورت اتوماتيك امكان ندارد،براي مخروط تراشي در اين روش بايد با استفاده از هر دو دست،يك پيشروي يكنواخت در ابزار ايجاد كرد تا كيفيت پرداخت سطحي مطلوبي به دست آيد.ترجيحاً تمام طول مخروط را بايد بدون توقف تراشيد.پس از پايان پاس اول بايد ابزار را به نقطه شروع بازگردانده و پس از تنظيم عمق براده برداري توسط فلكه ساپورت عرضي پاس بعدي را تراشكاري كرد.
