دانلود مقاله مرکز تحقیقات نجوم

بخشی از مقاله

مقدمه :
اهمیت موضوع و دلایل انتخاب آن.
با نگاهی به گذشته کشور عزیزمان ایران، به این نکته می رسیم که تاهمین چند قرن پیش ایران، یکی از چند مرکز مهم تولید علم، در جهان بوده است.
در واقع با ورود اسلام به ایران، و تشویق علم آموزی و اکتشاف در چگونگی آغاز و انجام این جهان در معارف دینی، مسلمانان در قرن اولیه هجری تا به حال به طور پیوسته در کسب علم و دانش کوشیده اند حال بگذریم از این نکته که در بر هه ای از زمان بسیار پر تحرک و در برهه ای دیگر بنا بر علل سیاسی و روی کار نبودن دولت مرکزی نیرومند از این كار بازمانده اند؛ تاریخ علمی کشورمان با داشتن بزرگانی چون؛ زکریا رازی، فارابی، دکترحسابی ، ابن سینا، خیام، ابوریحان بیرونی، خواجه نصرالدین توسی، شیخ بهایی، و صدها دانشمند و پژوهشگر و ادیب و عارف دیگر، دلیل محکمی بر این ادعاست.

نجوم از جمله علومی بوده است که از همان آغاز تمدن شهرنشینی ایران یعنی تمدنهای پیش از دو هزار قبل از میلاد منجمله عیلام و سایر تمدنهای اطراف آن نضج یافته است.

در این مدت طولانی تا این زمان همواره ایرانیان بنابر دلایلی مختلفی که در ادامه خواهد آمد توجه ویژه ای به علم نجوم داشته اند. که رصدخانه مراغه در واقع نمونه مهم آن است.

برای پی بردن به اهمیت مرکز علمی رصدخانه مراغه همین بس که بدانیم پایه گذاری رصدخانه مراغه به گونه یک بنیاد عظیم پژوهشی و آموزشی از قرن هفتم هجری و نقش مهم آن در گرد آوردن گروهی بزرگ از دانشمندان و دانش پژوهان و دانشجویان از یک سوو تمرکز دادن کتابها و مدارک و اسناد علمی معتبر در آن و فراهم ساختن موجبات پژوهش در جوی آرام و بهره مند از تمامی امکانات لازم و بالاخره عرضه ساختن بررسیها و کشفیات این بنیاد علمی در جهان آن روز موجبات آن فر اهم ساخت تا شهرت این مرکز علمی به بیشتر سرزمینها بپیچد و توجه بسیاری از سرزمین ها را به خود جلب نماید تا جائیکه بیشتر حکمرانان و محققان آرزو می کردند تا بتوانند نظیر چنین چیزی مرکزی را در سرزمین خویش بر پا سازند.

با عنایت به ضرورت معرفی این گذشته پر بار به نسل جوان امروزی تشویق و ترغیب آنان به ادامه راه گذشتگان، ونیز ایجاد مرکزی برای و رصد اجرام آسمانی، تحقیق و پژوهش، برگزاری همایش ها و کنفرانسهای علمی و پژوهشی و ایجاد یک مرکز مطالعات نجوم در شهر ترانزیتی چون ابهر که در مسیر اتصال سه قطب علمی غرب و شرق و جنوب کشور است ضروری می نماید.

در طراحی این مجموعه باید تاسیسات جنبی را طراحی کرد که می تواند گذشته تاریخی پرشکوه علم نجوم ایران را به بازدید کنند گان در سطح های مختلف و با دانستنی های متفاوت اطلاعات ارز نده ای را انتقال داد. با ایجاد این واحد ها برداشتی متفاوت برای همه بازدید کنند گان در زمینه های علوم ستاره شناسی کهن ایران و سير چگونگی آن بدست خواهد آمد – محققان و پژوهشگران نیز خواهند توانست با استفاده از امکانات فراهم آمده در این مجنمع علمی به کار پژوهشهای ارزنده ای در زمینه علم ستاره شناسی و رشد تکاملی آن بپردازند و بسیاری از نکات تاریک و ناشناخته را روشن کنند همچنین با ایجاد یک تالار کوچک کنفرانس و امکان برگزاری سمینارهای علمی و تبادل نظر در زمینه ستاره شناسی و تاریخ علم نجوم در ایران فراهم خواهد آمد.

با ایجاد یک پلانتاریم نیز موجبات آن فراهم خواهد گشت تا بازدید کنند گان از مجموعه بتوانند با مشاهده آن شناختی مطلوب از آسمان بدست آورند.
باشد که این خود موجب آن گردد تا شوق تحقیق در کارهای شتاره شناسی که پس از دورانهای شکوفایی گذشته. امروز از جانها بیرون رفته است دوباره در میان جوانان این مرز و بوم زنده شود.

از طرفی ایجاد و چنین مجموعه ای می تواند در جلب توریست نیز موثر بود. و ضمن رونق بخشیدن به اقتصاد شهر با توجه به بناهای تاریخی شهر موجب رونق صنعت جهانگردی شود.
جدا از مناطق فوق باید به این نکته توجه داشت که اصولا تحقیق درباره علوم زیر بنایی چون نجوم جز و شاخص های توسعه کشورها به حساب می آید بنابراین پرداختن به مسائلي همچون علم نجوم می تواند روح تحقیق و توسعه را در ملت ها پرورش دهد.

فصل اول : مطالعات پایه

1 - 1 ) مطالعات جغرافیایی، اقلیمی، اجتماعی و فرهنگی و ...
شناخت و ارزیابی وضع موجود
معرفی اجمالی استان زنجان:

استان زنجان با وسعتی بیش از 22 هزار کیلومتر مربع در منطقه شمال بین 35 و 35 و 15 و 37 عرض شمالی از خط استوا و 10 و 47 و 28 و 49 طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. میانگین ارتفاع آن بیش از 1500 متر از سطح دریاست. پست ترین نقطه داخل آن با ارتفاع 300 متر در منطقه طارم و بلندترین قله آن با ارتفاع 2900 متر در کوههای تخت سلیمان از ارتفاعات شهرستان ماهنشان قرار دارد. استان زنجان از شمال به استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل و گیلان از شرق به استان قزوین و از جنوب به استان همدان و کردستان و از غرب به استان آذربایجان غربی محدود می باشد. براساس آخرین تقسیمات کشوری استان زنجان دارای 7 شهرستان، 15 بخش، 46 دهستان، 16 شهر باشد.

اگر اقلیم را عملکرد ویژگیهای قالب یک منطقه دراز مدت تعریف کنیم که خود تحت تاثیر عواملی از قبیل عرض جغرافیایی، دوری و نزدیک به منابع بزرگ آب، پستی و بلندی ارتفاع سطح دریاها، واقع شدن در مسیر جریانهای عظیم رطوبتی قرار می گیردفلذا در استان زنجان با توجه به متوسط سالیانه 200 تا 400 میلیمتر متوسط دمای سالیانه 9 تا 17 درجه سانتیگراد سه نوع اقلیم:

 نیمه خشک فراسرد؛
 نیمه خشک سرد؛
 مدیترانه ای سرد؛

را می توان مشخص کرد براساس اقلیم منطقه ابهر و خرمدره نیمه خشک سرد و منطقه خدابنده مدیترانه ای سرد و زنجان نیمه خشک فراسرد خواهد بود. همچنین می توان گفت که آب و هوای کوهستانی که نواحی قیدار، زنجان و ابهر را در بر می گیرد زمستانهای سرد و پربرف و تابستانهای معتدل از ویژگیهای آن است. منطقه طارم علیا دارای آب و هوای گرم و نیمه مرطوب می باشد که تابستانهای گرم و زمستانهای ملایم دارد و از درجه رطوبت و میزان بارندگی قابل توجهی برخوردار است. مناطق قشلاق افشار، انگوران، ماهنشان نواحی استان را تشکیل می دهند.
الف ) معرفی موقعیت شهرستان در استان:

شهرستان ابهر یکی از شهرستانهای هفتگانه استان زنجان است که در شرق این استان واقع شده و مرکز آن شهر ابهر است. این شهرستان شامل 4 شهر به نامهای ابهر، سلطانیه، صائین قلعه و هیدج است. شهرستان ابهر از نظر اوضاع توپرگرافی و پدیده های انسانی قابل مقایسه با شهرستان زنجان است و ارتفاعات تاریخی مشترکی دارند .

این شهرستان از سمت جنوب و مشرق به تاکستان، از غرب به قیدار، از شمال به طارم علیا و زنجان و از شمال شرقی به طارم سفلی از استان قزوین محدود است و فاصله ان تا تهران 230 کیلومتر و تا مرکز استان 90 کیلومتر است. جدول شماره (1) تقسیمات اداری، سیاسی زنجان در سال 1380 را نشان می دهد. (نقشه شماره 1 )

جدول شماره 1 ) تقسیمات اداری، سیاسی استان زنجان در سال 1380
شهرستان تعداد بخش تعداد دهستان مساحت (کیلومتر مربع) تعداد آبادی نام شهرستانهای تابعه
جمع دارای سکنه خالی از سکنه
کل استان 15 46 22164 1206 974 232

ابهر 2 8 2993 146 118 28 ابهر، صائین قلعه، هیدج، سلطانیه
ایجرود 2 4 1829 95 79 16 زرین آباد، حلب

خدابنده 4 10 5151 266 235 31 قیدار، سجاس، گرماب، زرین رود
خرمدره 1 2 407 29 18 11 خرمدره
زنجان 2 11 6763 257 289 68 زنجان

طارم 2 5 2235 154 101 53 آب بر، چورزق
ماهنشان 2 6 2786 159 134 25 ماهنشان، دندی
مأخذ : سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان زنجان، آمار نامه استان زنجان، 1380
2 ) بررسی جغرافیا و منابع طبيعي محدوده شهرستان شامل:
جمعیت، رودها، کوهها، مراتع، طول و در عرض جغرافیایی، راههای ارتباطی، پوشش گیاهی و ...
تعداد جمعیت و خانوار شهرستان ابهر: شهرستان ابهر در سال 1365 دارای 1674470 نفر جمعیت بوده است. از مجموع کل شهرستان تعداد 91134 نفر ساکن در نقاط شهری و 76336 نفر ساکن در نقاط روستایی بوده اند.

طبق سرشماری سال 1375 جمعیت شهرستان ابهر به 200305 نفر افزایش یافته است که با توجه به جمعیت 1674470 نفری سال 1365 در طی این مدت از نرخ رشدی برابر 8/1 درصد برخوردار بوده است. در سال 1375 جمعیت شهرستان ابهر در حدود 2/22 درصد جمعیت کل استان را تشکیل داده است.
از تعداد جمعیت شهرستان در سال 1375 حدود 59 درصد در نقاط شهری و 41 درصد در نقاط روستایی سکونت داشته اند. نرخ رشد جمعیت شهری شهرستان در دهه 75-65 برابر 7/2 درصد و در مناطق روستایی برابر 5/0 درصد بوده است. جدول شماره (2) تعداد جمعیت و خانوار شهرستان ابهر را در سال 1375 نشان می دهد.

جدول شماره 2 ) تعداد جمعیت و خانوار شهرستان ابهر در سال 1375
شرح جمعیت خانوار مرد زن
نقاط شهری 119999 25310 60922 59077
نقاط روستایی 80306 15317 39862 40444

جمع 200305 40627 100784 99521
مأخذ : مرکز آمار، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375، شهرستان ابهر.
ساخت جنسی و سنی :

در آبان 1375 از 200305 نفر جمعیت شهرستان، 100782 نفر مرد و 99521 نفر زن بوده اند که در نتیجه، نسبت جنسی برابر 101 به دست می آید. به عبارت دیگر در این شهرستان در مقابل هر 100 نفر زن، 101 نفر مرد وجود داشته است. از جمعیت این شهرستان 93/39 درصد در گروه سنی کمتر از 15 ساله، 98/54 درصد در گروه سنی 15-64 و 05/5 درصد در گروه در گروه سنی 65 ساله و بیشتر قرار داشته اند و سن بقیه افراد نیز نامشخص بوده است.
بعد خانوار و پراکندگی آن :

در آبان 1375؛ از کل خانوارهای معلولی ساکن شهرستان،28/64 درصد در نقاط شهری و 72/35 درصد در نقاط روستایی سکونت داشته اند.
در این شهرستان، میانگین تعداد افراد در خانوارهای معمولی، 96/4 نفر به دست آمده است. این میانگین برای خانوارهای شهری، 69/4 نفر و برای خانوار های روستایی، 23/5 بوده است.

مهاجرت:
توزیع مهاجرت بر حسب آخرین محل اقامت قبلی:
در فاصله سالهای 1365 تا 1375، 19964 نفر به شهرستان وارد و یا در داخل این شهرستان جابه جا شده اند. محل اقامت قبلی 89/24 درصد مهاجران، سایر استانها، 91/9 درصد شهرستانهای دیگر استانمحل سرشماری و 61/63 درصد شهر یا آبادی دیگیر در همین شهرستان بوده است. محل اقامت قبلی افراد، خارج تاز کشور یا اظهار نشده بوده است.

مقایسه محل اقامت قبلی مهاجران با محلی که در آن سرشماری شده اند نشان می دهد، 70/32 درصد از روستا به شهر، 53/45 درصد از شهر به شهر، 87/10 درصد از روستا به روستا و 30/9 درصد از شهر به روستا در طی 10 سال قبل از سرشماری آبان 1375 مهاجرت کرده اند.

جدول شماره (2): مهاجران وارد شده طی 10 سال قبل از سرشماری آبان 1375 بر حسب آخرین محل اقامت قبلی به تفکیک نقاط شهری و روستایی و جنس.
آخرین محل اقامت قبلی جمع ساکن در نقاط شهری ساکن در نقاط روستایی
مرد زن مرد زن
جمع 19964 8116 7590 2064 2194
شهرستان محل سرشماری 12700 5165 4614 1421 1500
شهر 5321 2167 2102 494 558

آبادی 7379 2998 2512 927 942
شهرستانهای دیگر در همین استان 1978 828 780 178 192
شهر 952 399 393 74 86
آبادی 1026 429 387 104 106

شهرستانهای سایر استانها 4969 2071 2161 347 390
شهر 4674 1963 2066 303 342
آبادی 295 108 95 44 48
خارج از کشور 241 10 8 116 107
اظهار نشده 76 42 27 2 5
دین:
در آبان 1375 ، از جمعیت شهرستان 86/99 درصد را مسلمانان تشکیل می داده اند. این نسبت در نقاط شهری 83 99 درصد و در نقاط روستایی 91/99 درصد بوده است.
سواد :
در آبان 1375 از 48316 نفر جمعیت 6 ساله و بیشتر این شهر ، 85 درصد با سواد بوده اند این نسبت در بین مردان 56/89 درصد و در بین زنان 42/80 درصد بوده است.
از جمعیت این شهر 8517 نفر در دوره ابتدایی و سواد آموزی ، 5751 نفر در دوره راهنمایی 4456 نفر در دوره نتوسطه و 1213 نفر در دوره عالی در حال تحصیل بوده اند.
آموزش:
در آبان 1357 ، از جمعیت 6- 24 ساله شهرستان ، 95/69 درصد در حال تحصیل بوده اند. این نسبت در نقاط شهری 23/76 درصد و در نقاط روستایی 90/60 درصد بوده است.
در این شهرستان ، 33/95 درصد از کودکان ، 27/90 درصد از نوجوانان و 77/39 درصد از جوانان به تحصیل اشتغال دارند.
وضع فعالیت :
در آبان 1357 ، در این شهرستان ، افراد شاغل و افراد بیکار (جویای کار) در مجموع 18/32 درصد از جمعیت دهساله و بیشتر را تشکیل می داده اند.
این نسبت در نقاط شهری 09/32 درصد را مردان و 78 / 6 درصد را زنان تشکیل می داده اند.
بیشترین میزان فعالیت مربوط به گروه سنی 30 – 34 ساله با 16 /56 درصد و کمترین میزان به گروه سنی 10 – 14 ساله با 42 / 1 درصد بوده است.
بالاترین میزان فعالیت برای مردان مربوط به کروه سنی 35 – 39 ساله با 09 /97 درصد و برای زنان مربوط به گروه سنی 30 - 34 ساله با 19 / 11 درصد بوده است.

توپوگرافی، زمین شناسی منطقه و رودخانه ها و سایر منابع آب :
(شهرستان ابهر در منطقه ای کوهستانی قرار دارد که شهرها و روستا های آن در دامنه ها و دشت های بین کوهها قرار گرفته اند، این رشته کوهها از نظر زمان پیدایش متعلق به دوران سوم زمین شناسی بوده و فرسایش دوران چهارم سبب تغییر چهره این ناهمواریها شده و بیشتر ماسه ای و دولومیتی تشکیل گردیده ، از جوانترین تشکیلات بایندر که ماسه سنگهای ارغوانی و شیتهای سیلیسی به ضخامت 150 متر و روی آن تشکیلات سلطانیه که دولومیتهای روشن بطور هم شیب روی تشکیلات بایندر قرار دارند در جنوب مشاهده می شوند که به وسیله گسلهای متعدد از هم جدا شده اند.)
زمین شناسی :
تشکیلات زمین شناسی منطقه زنجان متفاوت و متعلق به دورانهایی از پر کامبرین تا دوران سوم زمین شناسی است. در قسمت غرب ، منطقه روی تشکیلات بلوکی مشهور بنام کوههای بلوکی میانه قرار دارند که در اثر نیرو های وارده طبقات بطور افقی بالا آمده و به وضوح قابل رویت می باشد و رسوبات این تشکیلات شامل مارن ، رس ، نمک ، گچ و طبقات سبز کلریتی هستند. کوههای بلوکی تا نزدیکی های زنجان در دو طرف دشت مورد مطالعه کشیده شده اند و در اطراف زنجان وجود معادن نمک نشانه قاره ای بودن آن است. در جنوب غربی زنجان تشکیلات بیجار مشرف به دشت مورد مطالعه مربوط به دوران اینفراکامبرین که قدیمی ترین دوران زمین شناسی است وجود دارد و شامل سنگهای گرانیت دوران می باشد. در قسمت جنوب شرقی منطقه تشکیلات سلطانیه از قدیمی ترین تشکیلات دوان پر کامبرین است و شامل دولومیتهای مشهور سلطانیه می باشد که نشاندهنده پیشروی دریا در دوران فوق است. همچنین در این قسمت و نزدیکی های روستای بولاماجی دراثر فعالیتهای آتشفشانی توفهای دوره مشاهده می شود. در قسمت شمال شهرستان زنجان ، منطقه طارم شامل سنگهای گرانیت و گرانودیوریت که جزو مواد نفوذی می باشند وجود دارد و دارای مینرالهای آمفیبول ، فلسدسپات و دیوریت است و مربوط به دوران سوم (ائوسن) بوده و در بعضی مناطق سنگهای گرانیتی ، توفها را دگرگون نموده است.
رودخانه ها و سایر منابع آب :
منابع آبیاری منطقه مورد مطالعه شامل رودخانه های زنجان چای و ابهر چای و نزولات آسمانی و تعدادی چاههای عمیق و نیمه عمیق و یک رشته قنات به شرح زیر می باشند:
• ابهر چای در جنوب شرقی منطقه اراضی دشت را در اطراف خرمدره مشروب می نماید.
• زنجان رود قسمت اعظم اراضی دشت زنجان را در مرکز و شمال غربی منطقه مشروب می کند.
• یک رشته قنات در اراضی قریه دیزج جهت آبیاری مورد بهره برداری قرار می گیرد.
• علاوه بر منابع فوق و نزولات آسمانی که در مبحث آب و هوا به صورت جدولی خلاصه شده است.
• در قسمت های مختلف منطقه چاههای نیمه عمیق عمیق حفر و مورد استفاده قرار می گیرد.
که نتایج تجزیه های آزمایشگاهی آنها در جدول زیر قید و با توجه به ارقام مندرج آبهای مذکور قابل استفاده و کاملا ً مناسب آبیاری می باشند.
مراتع ، پوشش گیاهی :
از نظر درجه بندی ، مراتع موجود در منطقه ابهر جزو مراتع خوب و متوسط به حساب می آیند که در ارتفاع 2000 متر قرار دارند و مراتع ییلاقی نامیده می شوند که در حدود 25 درصد از کل مراتع استان ا تشکیل می دهند.
رویش این مراتع از اوایل خرداد ماه شروع و تا آخر شهریور ماه ادامه دارد اما به علت کمی ریزش باران و بالا بودن تبخیر تجدید حیات گونه ها مرغوب مرتعی با مشکلات مواجه است و چون شغل عمده ساکنین اطراف و روستا ها دامداری است چرای بی رویه باعث از بین رفتن گونه ها شده است.

سطح اراضی کشاورزی :
بر اساس گذارش سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان مندرج در سال نامه اماری استان زنجان (سال 1380) سطح زیر کشت محصولات سالانه دائمی شهرستان ابر به میزان 63359 هکتار می باشد . سطح زیر کشت محصولات سالانه شهرستان ابهر 53586 هکتار که از این میزان 18106 هکتار آبی و 35480 هکتار دیم می باشد.
در شهرستان ابهر 8123 هکتار زیر کشت باغات مثمر و 1650 هکتار زیر کشت باغات غیر مثمر می باشد.
در این شهرستان 5000 هکتار جنگل و 152750 هکتار مرتع وجود دارد.
خاک :
خاکهای منطقه در سه واحد فیزیوگرافی به شرح زیر قرار دارند:
1 ) فلاتهای پست و بلند
2 ) دشتهای آبرفتی دامنه ای
3 ) اراضی پست
1 ) فلاتهای پست و بلند :
این خاکها قسمت اعظم منطقه را باستثنا اراضی اطراف رودخانه ابهر چا و زنجان چای تشکیل می دهد. شیب این اراضی متفاوت و از 1 تا 12 درصد و پستی و بلندی و فرسایش آبی کم تا زیاد دیده می شود . مقدار سنگریزه در سري هاي مختلف خاك از 15 تا40 درصد متغير است.
1 - 2 ) مطالعات پیرامون نجوم
1 - 2 - 1 ) مفاهیم پایه و اطلاعاتی از دانش ستاره شناسی:
جهان :
جهان مرکب از ستارگان ، سیارات ، ستارگان دنباله دار، و اجرای آسمانی دیگر است. چشم است. چشم غیر مسلح می تواند خورشید، چند سیاره ، یک قمر چند هزار ستاره ابر های شهاب و گهگاه ستاره ای دنباله دار را روئیت کند. این اجرام آسمانی اجزایی هستند که جهان را تشکیل می دهند ، کم و بیش به جهان صورتی که خانه ها، مساجد، بیمارستانها و گرد شگاهی ، اجزاء تشکیل دهنده یک محله هستند. این اجزاء جمع آمده اند تا بقای جهان را رقم زدنند. سیارات ، سیارکها، اقمار ، ستارگان دنباله دار شهاب سنگها به دور ستاره منفردی می گردند. ستاره ای که خورشید ش می نامیم اینها همه با همه منظومه شمسی را تشکیل می دهند. خورشید و میلوینها ستاره و دیگر ، اجتماعی از ستارگان را پدید می آوردند که به کهکشان راه شیری معروفند قطر کهکشانها تقریباً صد هزار سال نوری است.
کهکشانی مجموعه ای از میلیونها ستاره است که بعضی از آنها به مراتب از خورشید بزرگتر و برخی دیگر به طور قابل ملاحظه ای کوچکترند .
ستارگان :
ستارگان گوی های بزرگی از گاز بسیار گرم هستند که به واسطه نورشان می درخشد دمای آنها در سطح هزاران درجه است در واضح دمایشان بیشتر است.
ستارگان در فضا حرکت می کنند لذا حرکت آنها به آسانی مشهور نیست. در یک سال هیچ تغییری در وضعیت نسبی آنها نمی توان رديا بي کرد. حتی در هزار سال نیز حرکت قابل ملاحظه ای در آنها قابل مشاهده نیست. بی ثباتی ظاهری ستارگان موجب شده است که نام به آنها اطلاق شود. فاصله بین ستارگان خیلی بیشتر از فواصل میان سیارات است . حتی نزدیکترین ستار ، به خورشید در فاصله 450 هزار واضح نجومی است (فاصله زمین از خورشید 150 میلیون کیلومتر است این فاصله را واحد نجومی می نامند.)
منظومه شمسی :
نام منظومه به خاطر نظم خاصی که بر این مجموعه حاکم است. انتخاب شده وصفت شمسی حاکی از آن است که در این مجموعه خورشید و فرمانروا است. در حدود 9 / 99 در صد همه ماده این منظومه در خورشید مجتمع است. حاصل این توزیع جرم این است که خورشید بی جرم تقریباً ساکن است و همه اجرام سبكتر در گرد آن می گردند.

منظومه شمسی از عناصر زیر تشکیل شده است:
خورشید ، سیارات، سیارکها، چندین ماه که به اقمار مشهور نرو دور سیارات می گردند، ستارگان دنباله دار که گهگاه ظاهر می شدند و تعداد بسیار زیادی شهاب وار.
خورشید ستاره ای است که زمین و سیارات دیگر دور آن می گردند و از آن کسب نور و حرارت می کنند. حجم خورشید چندین هزار برابر حجم زمین و فاصله اش تا زمین 129 میلیون کیلومتر است و نور آن در مدت قریب به 8 دقیقه به زمین می رسد.
سیارات :
فاصله سیارات نسبت یکدیگر ثابت نیست و مکان خود را در آسمان تغییر می دهند و دو حرکت دارند. حرکت انتقالی به دور خورشید و حرکت وضعی به دور خود سیاراتی که به دور خورشید می گردند به ترتیب فاصله از خورشید عبارتند از:
1 ) عطارد «تیر» 2 ) زهره «ناهید» 3 ) زمین 4 ) مریخ (بهرام) 5 ) مشتری 6 ) زحل (کیوان) 7 ) اورانوس 8 ) نپتون 9 ) پلوتون سیارات از خورشیدی ندارند و از خورشید کسب نور می کنند.
سیارکها :
سیارکها اجرام جامد کوچکی با شکلهای نامنظم هستند که مانند سیارات بزرگ به دور خورشید می کردند و تفاوت عمده آنها با سیارات در اندازه آنهاست.
بزرگ ترین سیارک، قطی برابر با 800 کیلومتر دارد. و برخی قطری معادل 2 کیلومتر دارند.تخمین زده می شود که با یک الکتروسکوپ بزرگ می توان از بیش از 100 هزار سیارک دارند.
1 )ا قمار :
شش سیاره از نه سیاره بزرگ (زمین، مریخ، شتری، زحل، اورانوس، نپتون) هر کدام یک یا چند ماه دارند که به دور آن ها می گردند اینها ا قمار نامیده می شوند.
این سیارات کوچک غیر از حرکت به دور خود دو حرکت دیگر هم دارند، یکی به دور سیارات و دیگری به دور خورشی. زمین فقط یک ماه دارد در حاکی که مشتری 14 ماه دارد تا به حال 34 قمر کشف شده است.