بخشی از مقاله
وسايل اندازه گيري انواع سطوح و شيب ها
موضوع : وسايل اندازه گيري انواع سطوح و شيب ها
كليات : در رابطه با وسايل اندازه گيري
در كارگاه ماشين هاي ابزار هر قطعه مي بايستي به طور دقيق و به اندازه لازم تراشيده شود و به همين جهت ، يكي از كارهاي اساسي در توليد هر قطعه ،اندازه گيري مي باشد . دقت در اندازه گيري قطعات بسيار مهم و لازم است . زيرا كه بايد مطمئن شويم قطعات بعد از عمليات تراشكاري به طور مناسب با يك ديكر مونتاژ ( يا بر هم سوار يا منطبق ) خواهند شد .
در صورتيكه هنگام اندازه گيري بي احتياطي شود و به طور صحيح عمليات اندازه يگري صورت نگيرد ،وقت و مواد مصرف شده ، هدر رفته و كار انجام شده بي ارزش تلقي مي گردد.
وسايل اندازه گيري طول را مي توان به دو دسته تقسيم كرد : مستقيم و غير مستقيم
وسايل اندازه گيري مستقيم :
وسايل اندازه گيري مستقيم داراي درجه بندي خطي هستند و با قرار دادن آنها در كنار قطعه مورد اندازه گيري ، اندازه قطعه مستقيماً از روي خطوط درجه بندي خوانده مي‌شود
مانند انواع خط كش هاي مدرج ،كوليس ها ، ميكرومترها و … كه انواع خط كشهاي مدرج را در همين فصل و كوليس و ميكرومتر را مستقلا در فصل بعدي مورد بحث قرار خواهيم داد . اين وسايل ، به وسايل اندازه گيري متغير نيز موسوم هستند.
وسايل اندازه گير غير مستقيم :
در اين وسايل اطلاعات مربوط به اندازه قطعه را به يك مقياس مدرج منتقل كرده و به اين ترتيب اندازه به صورت غير مستقيم به دست مي آيد . مانند پرگارها كه در همين فصل مورد بحث قرار خواهند گرفت .
1-2- اندازه گيري با خطكش هاي مدرج
خط كش هاي فلزي خط كش عموماً با دقت بالاتري نسبت به مترها تهيه مي‌شوند دقت خط كشهاي فلزي 5/0 يا 1 ميليمتر است جنس اين خط كشها به ضخامت آنها بستگي دارد و معمولا با ابعاد و جنس هاي مختلف ساخته مي‌شوند .
خط كشهايي نيز وجود دارند كه يك لبه آنها برحسب ميليمتر و لبه ديگر بر حسب اينچ مدرج شده است . خط كش هاي فلزي در انواع مختلف توليد مي‌شوند و در صنايع مورد استفاده قرار مي گيرند در زير به شرح نمونه هايي از آنها پرداخته مي‌شود .
خط كش هاي تخت :
اين خط كشها كه تقريباً معمولي ترين خط كش ها است در كارهاي فلزكاري براي رسم خط و يا اندازه گيري بكار گرفته مي شود جنس اين خط كشها از فولادي تهيه شده كه در مقابل ضربه و خمش مقاوم هستند .
خط كش قلاب دار :
اين خط كش كه درشكل زير مشاهده مي كنيد به دليل اينكه قلابي در انتهاي آن دارد براي اندازه گيري قسمت داخلي كاسه ساچمه ها ، فلكه ها و طول سوراخ هاي شياردار مناسب است . زيرا هنگام اندازه گيري مي توان قلاب آن را در پيشاني قطعه قرار داد . استفاده از اين ابزار دقت اندازه گيري را بالا مي برد . اين نوع خط كش ها داراي تقسيمات ميليمتري و اينچي هستند . لازم به توضيح است كه قلاب نصب شده مي تواند ثابت و يا قابل تنظيم نيز باشد .
خط كش با انتهاي مدرج :
اين خط كشها تشكيل شده اند از يك دسته آجدار كه يك طرف آن مهره محكم كننده و طرف ديگر آن حالت يك بست را دارد كه با مهره مذكور ارتباط دارد . روي اين مجموعه قطعات كوچكي مطابق شكل زير سوار مي‌شود .
اين خط كشها براي اندازه گيري جاي خارها و سوراخها و يا مكانهائيكه اندازه گيري سطوح آنان به دشواري ميسر است مي توان استفاده كرد . لازم به توضيح است هر كدام از اين قطعات داراي يك طول خاص است .
خط كش كوليسي : اين نوع خط كش ها داراي يك خط كش ثابت و يك قسمت كشوي لغزان هستند كه توسط يك پيچ مي توان كشوي را روي خط كش مدرج محكم نمود . از اين نوع خط كشها نساجها براي اندازه گيري تعداد گره هاي موجود در يك طول مشخص از فرش استفاده مي كنند .
خط كش قابل انعطاف :
اين خط كشها از فولاد فنر ساخته شده و كاملا انعطاف پذير هستند به طوري كه مي توانند كاملا فرم گرفته و روي سطوح منحني بنشينند زيرا كه طول قوسها را نمي توان با خط كشهاي معمولي اندازه گيري كرد . بنابراين توسط اين خط كشها مي‌توانند به راحتي قوسهاي قطعات را اندازه گرفت .
خط كش پايه دار : از يك خط كش فلزي كه پايه آن از چدن تشكيل شده است و زير سطح آن سنگ زده مي شود و خط كش در شيار جانبي آن قرار گرفته و به وسيله پيچ در آن محكم مي شود مورد استفاده خط كش پايه دار اندازه گيري ارتفاع و عمق قطعات است .
خط كش با انتهاي شيب دار (لب بريده) :
اين خط كش براي اندازه گيري قطعاتي كه داراي گوشه هاي گرد مي باشند در اين صورت براي اندازه گيري طول قطعه نمي توان از خط كش تخت استفاده كرد چون اگر پيشاني خط كش به پيشاني پله مماس شود ، لبه خط كش روي قطعه قرار نگرفته است اين نوع خط كش همانطور كه اسمشان معلوم است ابتداي لبه آنها بريده شده است بنابراين نوع خط كشها وسيله مناسبي براي اندازه گيري طولي هستند .
خط كش تلسكوپي :
خط كش تلسكوپي از چند قطعه استوانه اي تشكيل شده است كه قطرهاي مختلفي دارند و به راحتي مي توانند در داخل يكديگر جمع شوند . يك سر اين خط كش داراي قلابي براي اتصال سر خط كش به لبه كار است .
خط كش عمق سنج :
خط كش عمق سنج براي اندازه گيري عمق سوراخها ،خزينه ها و شيارها طراحي شده است كه داراي خط كش مدرج بوده و از طرفي چون هنگام اندازه گيري خط كش آن موازي با سوراخ قطعه كار قرار مي گيرد در نتيجه خطاي اندازه گيري نسبتاً كم خواهد بود .
اين وسيله تشكيل شده است از يك بدنه شياردار كه جنس آن از فولاد آبكاري شده مي باشد و يك خط كش از جنس فولاد سخت . معمولاً خط كش را داخل شيار ( كشويي ) پايه قرار داده و به وسيله يك پيچ سراج دار در هر فاصله كه لازم باشد بوسيله دست محكم مي كنند .
انواع مختلف عمق سنج :
عمق سنج خط كش دار : كه شكل و طرز كار آن در صفحه بالا تشريح شد .
عمق سنج ميله دار ساده : شكل و طرز كار آن مثل عمق سنج خط كش دار مي باشد ولي چون ميله و پايه هيچكدام مدرج نيستند بعد از اندازه گيري ارتفاع سوراخ و ياشيار ،
مي بايستي طول ميله را تا كف پايه به وسيله خط كش اندازه گيري كرد كه اين اندازه همان اندازه ارتفاع شيار يا سوراخ مي باشد . با توجه به اينكه طول ميله دوباره بايد اندازه گيري شود به علت خطاي اندازه گيري مجددي كه خواهد داشت ، دقت آن كمتر از عمق سنج خط كش دار
عمق سنج ميله اي فنر دار : شكل و طرز كار آن مثل عمق سنج ميله دار ساده مي باشد با اين تفاوت كه ميله آن توسط فنري كه در آن تعبيه شده ، به طورخودكار به طرف پايين هدايت مي‌شود .
به اين صورت كه با بازكردن پيچ مخصوص قفل ، ميله به طور خودكار در داخل سوراخ و يا خزينه كار فرو برده مي شود . پس از اينكه پيشاني ميله به ته كار مماس شد،پيچ قفل را دوباره محكم كرده تا ميله در محل خود محكم شود و چون ميله آن مانندعمق سنج ميله دار ساده و مدرج نيست بعد از اندازه گيري قطعات آن را از كار خارج كرده و سپس طول ميله رابه وسيله خط كش و يا وسيله ديگري مجدداً اندازه گيري مي كنند .
عميق سنج نقاله اي : اين نوع وسيله اندازه گيري شامل يك كخط كش روي نقاله سوار شده و براي اندازه گيري خزينه و مخروطها مورد اندازه گيري قرار مي گيرد . ازطرف ديگر ،خط كش مي تواند روي نقاله تحت هر زاويه اي كه لازم باشد قرار گرفته و محكم شود . البته بايد گفت كه مهره آج زده شده مانند يك نقطه اتكاء سودمند خواهد بود .
پرگارها Dividers :
پرگارها جزو وسايل نقل اندازه مي باشند كه با اين وسايل اندازه گيري طول قطعات به طور غير مستقيم امكان پذير بوده و با توجه به دقتي كه در اندازه گيري از آنها انتظار داريم ،از وسيله اندازه گيري مناسبي (خط كش يا كليس) براي ميزان كردن يا خواندن آنها كمك مي گيريم ،دقت اندازه گيري ابزارهاي اندازه گيري مانند پرگارها ،
بستگي به حساسيت دست اندازه گير دارد زيرا لمس صحيح اين نوع ابزارها با كار ، ميزان دقت اندازه گيري را تعيين مي كند و اين نياز به داشتن احساس قوي ( حساسيت دست ،حس لامسه ) و تجربه دارد .
پرگارهاي اندازه گيري :
اين ابزارها وسائلي هستند كه بعنوان وسائل كمكي اندازه گيري به كار گرفته مي شوند كه توسط آنها مي توان ابعاد داخلي، خارجي و فواصل بين خطوط و قطعات را اندازه گرفت . اساس ساختمان اين ابزار متشكل از يك جفت ساق قوسي شكل كه توسط پيچ و مهره و يا پرچ با واشرهايي در اطراف به هم وصل مي شوند .
براي كار با اين ابزار اصولا امتداد و طرف خميده ساق را با كار تماس داشته سپس توسط پيپيچ و مهره اندازه را ثابت نموده و سپس با كمك يك وسيله اندازه گيري طولي مدرج اندازه جدا شده بين دو ساق پرگار را مي خوانيم حال به شرح انواع اين نوع پرگار مي پردازيم :
در اندازه گيري قطر شيار داخلي، ابتدا پايه هاي پرگار را مطابق شكل زير در حالتي كه دهانه آن با دست جمع شده است ،داخل سوراخ قرار مي دهيم ،سپس بازوهاي پرگار را آنقدر مي بنديم كه پيشاني مهره به بازوي پرگار برسد ، در پايان بازوهاي پرگار را با دست جمع مي كنيم و پرگار را از سوراخ خارج مي كنيم و اندازه منتقل شده را به وسيله كوليس اندازه مي گيريم .
پرگار پله اي نامتقارن :
از پرگار پله اي نامتقارن مي توان براي ايجاد جاي خار روي محورها استفاده نمود . براي اين كار قطعه كار را روي صفحه صافي قرار داده و دو قطعه در دو طرف آن به عنوان نگهدارنده قرار داده و ساق خميده را به بدنه ميله مماس مي كنيم .
سپس توسط ساق نيز خط لازم را روي ميله رسم مي كنيم . و در مرحله بعدي جاي خار را توسط تيغه فرز در مي آوريم .
پرگار پيچ سنج : اين پرگارها داراي سر كروي بوده كه اندازه گيري توسط آنها مقايسه اي است به عبارت ديگر قبلاً بايستي اندازه پرگار از روي نمونه مورد نظر ميزان شده باشد . با اين پرگار اندازه واقعي قطر خارجي ، قطر داخلي ، و يا متوسط را نمي توان گرفت بلكه از طريق فوق مي توان به درستي و يا نادرستي پيچ پي برده . نوع ديگري از اين پرگار داراي سرهاي سوزني بوده كه اين سرها نسبت به هم اندازه گام پيچ اختلاف دارند اين پرگارها براي اندازه‌گيري قطر داخلي پيچ به كار مي روند .
در ورقكاري ،براي رسم دواير بزرگتر از پرگارهاي كشويي استفاده مي شود .
نوع ديگر پرگار ميله اي يا پرگار بازودار است كه براي رسم دايره روي سطوح تخت يا داراي منحني از آن استفاده مي شود اين پرگار دو بازو دارد كه فاصله آنها تا ميله مركزي قابل تنظيم به وسيله پيچ قابل تثبيت است . ارتفاع نوك تيز بازو در اين پرگار همزمان با رسم دايره تغيير مي كند .
اندازه گيري تلسكوپي tedescopic Gauge :
يكي از وسائل انتقال اندازه بسيار دقيق كه مي توان براي انتقال اندازه از روي استوانه ها ، شيارها ، شكافها ،از آن بهره گرفت اندازه گير تلسكوپي است . اين وسيله از دسته آج دار، پيچ قفل كننده ، سندانها ،سندانهاي متحرك تشكيل شده است .
منبع :
http://meinformation.blogfa.com/post-103.aspx
وسایل اندازه گیری انواع سطوح و شیب ها
موضوع : وسایل اندازه گیری انواع سطوح و شیب ها
كلیات : در رابطه با وسایل اندازه گیری
در كارگاه ماشین های ابزار هر قطعه می بایستی به طور دقیق و به اندازه لازم تراشیده شود و به همین جهت ، یكی از كارهای اساسی در تولید هر قطعه ،اندازه گیری می باشد . دقت در اندازه گیری قطعات بسیار مهم و لازم است . زیرا كه باید مطمئن شویم قطعات بعد از عملیات تراشكاری به طور مناسب با یك دیكر مونتاژ ( یا بر هم سوار یا منطبق ) خواهند شد .
در صورتیكه هنگام اندازه گیری بی احتیاطی شود و به طور صحیح عملیات اندازه یگری صورت نگیرد ،وقت و مواد مصرف شده ، هدر رفته و كار انجام شده بی ارزش تلقی می گردد.
وسایل اندازه گیری طول را می توان به دو دسته تقسیم كرد : مستقیم و غیر مستقیم
وسایل اندازه گیری مستقیم :
وسایل اندازه گیری مستقیم دارای درجه بندی خطی هستند و با قرار دادن آنها در كنار قطعه مورد اندازه گیری ، اندازه قطعه مستقیماً از روی خطوط درجه بندی خوانده می‌شود مانند انواع خط كش های مدرج ،كولیس ها ،
میكرومترها و … كه انواع خط كشهای مدرج را در همین فصل و كولیس و میكرومتر را مستقلا در فصل بعدی مورد بحث قرار خواهیم داد . این وسایل ، به وسایل اندازه گیری متغیر نیز موسوم هستند.
وسایل اندازه گیر غیر مستقیم :
در این وسایل اطلاعات مربوط به اندازه قطعه را به یك مقیاس مدرج منتقل كرده و به این ترتیب اندازه به صورت غیر مستقیم به دست می آید . مانند پرگارها كه در همین فصل مورد بحث قرار خواهند گرفت .
1-2- اندازه گیری با خطكش های مدرج
خط كش های فلزی خط كش عموماً با دقت بالاتری نسبت به مترها تهیه می‌شوند دقت خط كشهای فلزی 5/0 یا 1 میلیمتر است جنس این خط كشها به ضخامت آنها بستگی دارد و معمولا با ابعاد و جنس های مختلف ساخته می‌شوند .
خط كشهایی نیز وجود دارند كه یك لبه آنها برحسب میلیمتر و لبه دیگر بر حسب اینچ مدرج شده است . خط كش های فلزی در انواع مختلف تولید می‌شوند و در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند در زیر به شرح نمونه هایی از آنها پرداخته می‌شود .
خط كش های تخت :
این خط كشها كه تقریباً معمولی ترین خط كش ها است در كارهای فلزكاری برای رسم خط و یا اندازه گیری بكار گرفته می شود جنس این خط كشها از فولادی تهیه شده كه در مقابل ضربه و خمش مقاوم هستند .
خط كش قلاب دار :
این خط كش كه درشكل زیر مشاهده می كنید به دلیل اینكه قلابی در انتهای آن دارد برای اندازه گیری قسمت داخلی كاسه ساچمه ها ، فلكه ها و طول سوراخ های شیاردار مناسب است . زیرا هنگام اندازه گیری می توان قلاب آن را در پیشانی قطعه قرار داد .
استفاده از این ابزار دقت اندازه گیری را بالا می برد . این نوع خط كش ها دارای تقسیمات میلیمتری و اینچی هستند . لازم به توضیح است كه قلاب نصب شده می تواند ثابت و یا قابل تنظیم نیز باشد .
خط كش با انتهای مدرج :
این خط كشها تشكیل شده اند از یك دسته آجدار كه یك طرف آن مهره محكم كننده و طرف دیگر آن حالت یك بست را دارد كه با مهره مذكور ارتباط دارد . روی این مجموعه قطعات كوچكی مطابق شكل زیر سوار می‌شود .
این خط كشها برای اندازه گیری جای خارها و سوراخها و یا مكانهائیكه اندازه گیری سطوح آنان به دشواری میسر است می توان استفاده كرد . لازم به توضیح است هر كدام از این قطعات دارای یك طول خاص است .
خط كش كولیسی : این نوع خط كش ها دارای یك خط كش ثابت و یك قسمت كشوی لغزان هستند كه توسط یك پیچ می توان كشوی را روی خط كش مدرج محكم نمود . از این نوع خط كشها نساجها برای اندازه گیری تعداد گره های موجود در یك طول مشخص از فرش استفاده می كنند .
خط كش قابل انعطاف :
این خط كشها از فولاد فنر ساخته شده و كاملا انعطاف پذیر هستند به طوری كه می توانند كاملا فرم گرفته و روی سطوح منحنی بنشینند زیرا كه طول قوسها را نمی توان با خط كشهای معمولی اندازه گیری كرد . بنابراین توسط این خط كشها می‌توانند به راحتی قوسهای قطعات را اندازه گرفت .
خط كش پایه دار : از یك خط كش فلزی كه پایه آن از چدن تشكیل شده است و زیر سطح آن سنگ زده می شود و خط كش در شیار جانبی آن قرار گرفته و به وسیله پیچ در آن محكم می شود مورد استفاده خط كش پایه دار اندازه گیری ارتفاع و عمق قطعات است .
خط كش با انتهای شیب دار (لب بریده) :
این خط كش برای اندازه گیری قطعاتی كه دارای گوشه های گرد می باشند در این صورت برای اندازه گیری طول قطعه نمی توان از خط كش تخت استفاده كرد چون اگر پیشانی خط كش به پیشانی پله مماس شود ، لبه خط كش روی قطعه قرار نگرفته است این نوع خط كش همانطور كه اسمشان معلوم است ابتدای لبه آنها بریده شده است بنابراین نوع خط كشها وسیله مناسبی برای اندازه گیری طولی هستند .
خط كش تلسكوپی :
خط كش تلسكوپی از چند قطعه استوانه ای تشكیل شده است كه قطرهای مختلفی دارند و به راحتی می توانند در داخل یكدیگر جمع شوند . یك سر این خط كش دارای قلابی برای اتصال سر خط كش به لبه كار است .
خط كش عمق سنج :
خط كش عمق سنج برای اندازه گیری عمق سوراخها ،خزینه ها و شیارها طراحی شده است كه دارای خط كش مدرج بوده و از طرفی چون هنگام اندازه گیری خط كش آن موازی با سوراخ قطعه كار قرار می گیرد در نتیجه خطای اندازه گیری نسبتاً كم خواهد بود .
این وسیله تشكیل شده است از یك بدنه شیاردار كه جنس آن از فولاد آبكاری شده می باشد و یك خط كش از جنس فولاد سخت . معمولاً خط كش را داخل شیار ( كشویی ) پایه قرار داده و به وسیله یك پیچ سراج دار در هر فاصله كه لازم باشد بوسیله دست محكم می كنند .
انواع مختلف عمق سنج :
عمق سنج خط كش دار : كه شكل و طرز كار آن در صفحه بالا تشریح شد .
عمق سنج میله دار ساده : شكل و طرز كار آن مثل عمق سنج خط كش دار می باشد ولی چون میله و پایه هیچكدام مدرج نیستند بعد از اندازه گیری ارتفاع سوراخ و یاشیار ، می بایستی طول میله را تا كف پایه به وسیله خط كش اندازه گیری كرد كه این اندازه همان اندازه ارتفاع شیار یا سوراخ می باشد .
