دانلود مقاله آشنایی به وسایل اندازه گیری

بخشی از مقاله

آزمايش شماره (1) :
 آشنايي به وسايل اندازه گيري
هدف : آشنايي با مولتي متر عقربه اي ( آنالوگ ) و طريقه اندازه گيري چند كميت با آن , همچنين آشنايي با گالوانومتر و چگونگي كاربرد آن .
زمينه نظري : دستگاه اندازه گيري عقربه اي يا آنالوگ از يك قاب متحرك تشكيل شده كه در داخل يك ميدان مغناطيسي دائمي قرار گرفته و ميزان چرخش آن را عقربه نشان       مي دهد . وقتي جريان معيني از قاب متحرك حركت مي كند,  قاب و عقربه متصل به آن منحرف شده و عقريه مقدار جريان را نشان مي دهد . براي اندازه گيري پارامترهاي مختلف مانند شدت جريان , ولتاژ , مقاومت و ... روي صفحه را طوري درجه بندي         مي كنند كه ميزان انحراف عقربه متناسب با جريان عبور كرده از قاب متحرك و در نتيجه متناسب با پرامتر مورد اندازه گيري باشد . و بتوان مقدار پارامتر مورد اندازه گيزي را مستقيما روي صفحه خواند .
مولتي متر عقربه اي ( آنالوگ )  Sanwa   مدل  yx360 TRE  :
مولتي متر ( Multi meter   )  يا آوومتر دستگاهي است كه به وسيله آن مي توان چند كميت مختلف را اندازه گيري كرد . و نام آن از حروف اول كلمات Amper , Volt , Ohm  گرفته شده است . تمام مولتي مترها با جزيي اختلاف مانند يكديگر هستند . در اينجا جهت آشنايي با طرز كار و نحوه قرار دادن آن در مدارهاي الكتريكي , به شرح يكي از مدل هاي مولتي متر مي  پردازيم . در روي مولتي متر قسمت هاي زير قابل مشاهده است :
1- صفحه نمايش شامل عقربه و قوس هاي مدرج
2- كليد انتخاب يا سلكتور ( دكمه انتخاب )
3- دكمه تنظيم كننده مكان عقربه
4- پيچ تنظيم عقربه
5- فيش هاي مثبت و منفي به رنگ هاي قرمز و سياه
در مولتي متر مورد نظر در صفحه , براي كميت هاي مختلف 9 رديف قوس هاي مدرج ديده مي شود كه هر رديف به درجات مختلف تقسيم شده است .
روي صفحه و در كنار سلكتور علائم V براي اختلاف پتانسيل , A براي شدت جريان ,       براي مقاومت , Ac  براي جريان متناوب و Dc  براي جريان مستقيم به كار رفته است . بر روي صفحه منحني شماره ( 1 ) براي اندازه گيري مقاومت به كار مي رود . منحني دوم در زير آينه براي اندازه گيري ( با سه سري ( 2 ) , ( 3 ) و ( 4 ) ) ولتاژ و شدت جريان مستقيم به كار مي رود . منحني شماره ( 5 ) براي اندازه گيري ولتاژ متناوب تا حداكثر 10v به كار مي رود . منحني شماره ( 6 ) براي اندازه گيري ظرفيت خازن به كار مي رود .
منحني پنج با شماره گدذاري هاي ( 7 ) و ( 8 ) نيز براي اندازه گيري ولتاژ مستقيم به ترتيب تا حداكثر+25v  ,+5v   به كار مي رود . با اين تفاوت مه چون صفر منحني در وسط قرار دارد , نحوه اتصال دستگاه در مدار يعني فيش مثبت دستگاه به قطب مثبت منبع يا قطب منفي منبع تغذيه متصل شود مي توان اندازه گيري را انجام داد . البته براي تغييرات ولتاژ از مثبت به منفي و بالعكس نيز قابل استفاده است .
منحني هاي نشان داده شده با شماره هاي ( 9 ) و ( 10 ) , (11 ) و (12) براي اندازه گيري هاي پارامترهاي ** و ترانفريستور به كار مي رود كه از ذكر آن صرف نظر مي كنيم.
معمولا درجه بندي مربوط به مقاومت الكتريكي از راست به چپ و بقيه درجه بندي ها از چپ به راست مي باشد .
سلكتور ( دكمه انتخاب ) كليدي است كه مي تواند روي صفحه دايره شكل حول خود حركت كند . در محيط دايره درجاتي است كه حوزه كار دستگاه را نشان مي دهد . اعدادي كه كليه سلكتور  مقابل آن قرارداده مي شود ممكن است كوچكتر يا بزرگتر از درجات قوس هاي مدرج باشند . حاصل تقسم را كه ضزيب قرائت ناميده مي شود در عدد متقابل به عقربه ضرب مي نماييم , به اين ترتيب مقدار كميت به دست مي آيد . هنگام كار با دستگاه توجه به نكات زير ضروري است .
1- براي اندازه گيري شدت جريان دستگاه را به طور سري و هنگام اندازه گيري اختلاف پتانسيل بايد دستگاه را به طور موازي در مدار قرار داد .
2- هنگام اندازه گيري مقاومت لازم است جريام برق را قطع كنيد در غير اين صورت به دستگاه آسيب مي رسد .
3- هميشه هنگام اندازه گيري كميت ها كليد سلكتور را روي بيشترين درجه قرار دهيد و در صورت لزوم به تدريج آن را كاهش دهيد تا به دستگاه لطمه اي وارد نشود .
4- اگر كليد سلكتور مقابل بيشترين درجه قرار داده شود و عقربه بيش از حد مجاز منحرف گردد , بايد بلافاصله مدار را قطع كنيد . زيرا دستگاه براي اندازه گيري آن مقدار از كميت مناسب نيست و بايد دستگاه ديگري با ظرفيت بيشتر استفاده كنيم .
5-اگر چرخش عقربه در جهت معكوس باشد يا بايد جاي فيش هاي ورودي را جابجا كرده , با اينكه عمل تعويض دو قطب را در منبع تغذيه انجام داد .
6- در صفحه اي مدرج آينه اي موازي صفحه وجود دارد كه به كمك آن مي توان خطاي اندازه گيري را كاهش داد . زيرا براي قرائت صحيح بايد يه طور عمودي به صفحه نگاه كنيم . طوري كه عقربه با تصوير آن در آينه منطبق شود .
الف ) طرز اندازه گيري ولتاژ مستقيم :
 ابتدا سلكتور را در وضعيت اندازه گيري ولتاژ مستقيم (DC=)  بر روي بيشترين ولتاژ قرار دهيد . (گستره 1000 V )  فيش هاي مولتي متر را به دو سر منبع يا قسمتي از مدار كه مي خواهيد اختلاف پتانسيل آن را اندازه گيري كنيد . به طرز صحيح متصل كنيد .
در صورتي كه ميزان عقربه ناچيز است , سلكتور را به ترتيب روي گستره هاي 2.5 V , 10 V , 50 V , 250 V  -0.1 V , 0.25 V  قرار دهيد تا ميزان انحراف عقربه بهترين حالت را نشان دهد ( عقربه نه به قسمت ابتدا و نه به انتهاي منحني نزديك باشد ) . براي قرائت ولتاژ مجهول بايد از منحني دوم صفحه نمايش ( زير آينه ) استفاده كنيد . اين منحني براي ولتاژ در جريان مستقيم و متناوب قابل استفاده است . در زير اين منحني سه رديف عدد نوشته شده است . رديف اول از (0 تا 250) رديف دوم از (0 تا 50 ) و رديف سوم از (0 تا 10 ) . اگر سلكتور را روي 250 V  قرار داده ايد عدد را از (0 تا 250 ) قرائت كنيد . اگر سلكتور را روي 50 V يا 10 V  قرار داده ايد .به ترتيب از رديف هاي (0 تا 50 ) يا (0 تا 10 ) قرائت كنيد . در صورتي كه سلكتور را در وضعيت 2.5 V  يا 0.25  قرار مي دهيد , بهتر است عدد را از رديف (0 تا 250 ) قرائت كرد ه و عدد قرائت شده را به ترتيب در 100/1 و 1000/1 ضرب كنيد تا وبتاژ مجهول به دست آيد . اما اگر سلكتور را در حالت 1000 V  يا 0.1 V  قرار داده ايد , بهتر است عدد را از رديف (0 تا 10 ) قرائت نموده و عدد قرائت شده را به ترتيب در 100 و 100/1 ضرب كنيد تا ولتاژ مجهول به دست آيد .
 تذكر : براي اندازه گيري ولتاژهاي بين 1 تا 25 ولت مستقيم از منحني پنجم مي توان استفاده كرد .
 توجه : وقتي دستگاه را براي اندازه گيري ولتاژ به كار مي بريد به هيچ نبايد سلكتور در وضعيت هاي غير ولتاژ قرار داشته باشد .
 ب ) طرز اندازه گيري ولتاژ متناوب :
 اندازه گيري ولتاژ متناوب شبيه حالت مستقيم است , با اين تفاوت كه گستره هاي انتخاب حالت ( AC V    )
فقط 10 V , 50 V , 250 V ,750 V   است و براي وضعيتي كه سلكتور به حالت 750 V  است و بهتر است عدد را از رديف (0 تا 50 ) در زير منحني دوم قرائت نموده و در 3/1 ضرب كنيد تا ولتاژ مجهول به دست آيد .
 تذكر : مي تو.انيد ولتاژ متناوب را از روي منحني دوم (در زير أينه) قرائت كنيد . اما براي حالت سلكتور روي وضعيت 10V  است مي توانيد ولتاژ را از روي منحني سوم از بالاي صفحه نمايش (AC 10 V  ) نيز قرائت كنيد .
 توجه : ولتاژي كه توسط مولتي متر و كلا ولت سنج ها در وضعيت جريان متناوب قابل اندازه گيري است . ولتاژ موثر مي باشد ...
 طرز اندازه گيري شدت جريان مستقيم :
ابتدا سلكتور را در بالاترين گستره وضعيت (DCA=) (O.25A) قراردهيد . سپس در سر فيش هاي مولتي متر را در شاخه اي از مدار كه مي خواهيد شدت جريان آن را مشاهده كنيد قرار دهيد . ساير مراحل اندازه گيري مانند اندازه گيري ولتاژ مستقيم است با اين تفاوت كه گستره هاي قابل انتخاب براي اندازه گيري شدت جريان , 0.25 A , 2.5 MA , 50 MA  مي باشد . اگر سلكتور در وضعيت 50 A   باشد مي توان از رديف (0 تا 50 ) استفاده كنيد جهت قرائت شدت جريان بر حسب ميكرو آمپر براي وضعيت هايي كه سلكتور روبه روي 0.25 A ,  و 2.5 MA  بهتر است از اين عدد از (0 تا 250 ) قرائت نموده و به ترتيب در 1, 10, 100 ضرب نماييد تا شدت جريان را بر حسب ميلي آمپر به دست آوريد .
توجه : به دليل اينكه دستگاه براي شدت جريان هاي تا 250 ميلي آمپر طراحي شده از اعمال شدت جريان هاي بيشتر به آن اجتناب كنيد .
در مورد اندازه گيري مقاومت الكتريكي و ظرفيت خازن با استفاده از مولتي متر در جاي خود بحث خواهد شد .
البته با اين دستگاه مي توان كميت هاي ديگري از قبيل كلتوراميتر در ترانزيستور ICEO  (جريان نشتي ) بهره جريان ترانزيستور hfe  , ولتاژ در باياس مستقيم ديود  lv  و جريان در باياس مستقيم ويود LI  و نيز ضريب تقويت وتاژ بر حسب دسي بل dB  را نيز اندازه گيري نموده صرف نظر مي كنيم .
گالوانومتر :
گالوانومتر يا ميكروآمپر ابزاري است كه با آن مي توان شدت جريان هاي ضعيف در حد چند ميكرو آمپر را اندازه گيري نمود . از آنجا اين ابزار بسيار دقيق مي باشد بايد سعي شود از وارد كردن ضربه و اعمال جريان هاي بالا از ظرفيت مجاز به دستگاه خودداري نمود .
گالوانومتر موجود در آزمايشگاه با دقت  10 است , بنابراين عدد نمايش داده شده بر حسب صدم ميلي آمپر يا صد هزارم آمپر دقت دارد . از آنجا كه صفر دستگاه در وسط قرار دارد نحوه اتصال آن به مدار از جهت قطب هاي مثبت و منفي تاثيري در اندازه گيري نخواهد داشت . بر روي دستگاه حداكثر تا عدد +30 نشان داده شده كه منظور +30 صدم ميلي آمپر يا +300 ميكرو آمپر است .
براي اندازه گيري شدت جريان يك آمپر بايد از ورودي و خروجي هاي كه در طرفين قرار دارد استفاده كرد چرا كه در حال يك مقاومت 4/2 كيلو اهمي با دستگاه سري شده و باعث حفاظت دستگاه از اعمال جريان هاي زياد مي شود .
اما وقتي شدت جريان را مطمئنا كاهش داده ايد مي توانيد از خروجي وسط كه فقط يك مقاومت 100 اهمي را شامل مي شود استفاده كنيد تا دقت آزمايش افزايش يابد .
وسايل افزايش :
منبع تغذيه DC  و AC  - صفحه مدار - سيم رابط - مقاومت الكتريكي - مولتي متر - گالوانومتر - رئوستا
روش آزمايش :
مداد ساده اي مطابق شكل متصل كنيد و با استفاده از مولتي متر كه يك بار به عنوان ولت سنج و بار ديگر به عنوان آمپر سنج به كار بريد اختلاف پتانسيل و شدت جريان مدار را اندازه گيري كنيد . با به كار بردن مقاومت زياد يا كاهش دادن ولتاژ با رئوستا شدت جريان را كاهش دهيد و شدت جريان را با استفاده از گالوانومتر اندازه گيري كنيد .

آزمايش شماره (2) :
  مقاومت ها
هدف : آشنايي با مقاومت الكتريكي , انواع مقاومت و اندازه گيري آن با استفاده از اهم سنج و تشخيص مقدار مقاومت از روي نوارهاي رنگي
زمينه نظري : همه اجسام در مقابل عبور جريان الكتريسيته مقاومت مي كند (چرا ؟) .
و اين مقاومت به صورت ايجاد ولتاژ (اختلاف پتانسل) و همچنين از بين رفتن مقداري انرژي به صورت حرارت تجلي مي نمايد . بنابراين اغلب سعي مي كنند در مسيرهاي انتقال جريان الكتريسيته , مقدار مقاومت را به حداقل ممكن برسانند . براي يك مسير جريان الكتريسيته (ماننديك سيم) مقدار مقاومت به عواملي همچون ضريب رسانندگي , مساحت سطح مقطع و طول مسير بستگي دارد .
- واحد مقاومت الكتريكي اهم كه با نماد  نشان مي دهند كه گاه با ضرايبي همچون ميلي اهم m , كيلو اهم k- مگا اهم m نيز بيان مي شود كه به ترتيب عبارتند از يك هزارم اهم , يك هزارم اهم و يك ميليون اهم و ...
بنا به تعريف يك اهم مقاومت سيمي است كه وقتي جريان يك آمپر در يك ثانيه از آن عبور كند يك ژول انرژي از دست داده مي شود و يا به عبارت ديگر , اگر اختلاف پتانسيل دو سرسيمي يك ولت باشد و جريان يك أمپر از أن عبور كند , مقاومت اين سيم يك اهم است . از نظر علمي 3/106 سانتيمتر طل از يك ستون جيوه به سطح مقطع يك ميليمتر مربع در دماي صفر درجه سانتيگراد يك اهم مقاومت دارد .
جعبه مقاومت الكتريكي يك عامل هر اهم به حساب نمي آيد چرا كه در الكترونيك از اين  خاصيت استفاده شده قطعه اي به نام مقاومت (Resistor  ) به معني مقاومت كننده ساخته شده است كه جهت محدود كردن جريان و با ايجاد ولتاژ مناسب در مدارها استفده       مي شود . قطعه مقاومت كه از اين پس به اختصار آن را مقاومت مي ناميم , در الكترونيك مورد استفاده زيادي دارد . تا آمجا كه كمتر وسيله الكترونيكي را مي توان يافت كه در آن از مقاومت استفاده نشده باشد . لذا اشكال و انواع گوناگوني ساخته شده و هر يك دامنه كاربردي خاص خود را دارند . در زير به مهمترين انواع مقاومت اشاره مي كنيم .
1- مقاومت هاي ثابت : 1- مخلوط كربن 2- لايه اي : لايه كربن - لايه فلز - لايه اكسيد فلز  3- سيمي : ** - لوله اي - مقاومت دقيق
مقاومت هاي قابل تنظيم : 1- صنعتي : ولوم - پتانسيومتر 2- آزمايشگاهي : رئوستا - جعبه مقاومت
3- مقاومت هاي متغير ي( وابسته ) : 1- وابسته به حركت : pte- Ntc 2- وابسته به نور LRD  3- وابسته به ولتاژ VDR  
در زير در مورد ساختار دروني بعضي از انواع رايج ترين انواع مقاومت شرح مختصر ارائه مي كنيم :
الف ) مقاومت هاي ثابت :
1- مقاومت مخلوط كربن : در ساخت اين نوع مقاومت پودر كربن (گرافيت) , صمغ (رزين) و مواد مقاوم در برابر حرارت در اثر فشار و حرارت به شكل دلخواه ساخته      مي شود . مقدار مقاومت را نسبت گرافيت به ديگر مواد تعيين مي كند .
2- مقاومت هاي لايه اي : اين نوع مقاومت از رسوب دادن يك لايه نازك كربن , فلز و يا اكسيد فلز بر روي ميله اي از جنس سراميك ساخته شده كه بر حسب جنس لايه مذكور به سه دسته لايه كربن , لايه فلز و لايه اكسد فلز تقسيم بندي مي شود . مقدار دقيق اين نوع مقاومت ها با توجه به ضخامت لايه رسانا ( كه از حدود 001/0 تا 10 ميكرون قابل تغيير است  ) و نيز به وسيله ايجاد شيار حلزوني بر روي بدنه مقاومت ايجاد مي شود . به اين ترتيب كه شيار مزبور طول موثر مقاومت را افزايش داده و بنابراين با ايجاد طول معيني شيار , مقدار دلخواه مقاومت , به دست مي آيد . اين مقاومت به دليل قيمت ارزان شايع ترين نوع مقاومت در مدارهاي گسترده مي باشد .
3- مقاومت هاي سيمي : مقاومت سيمي از پيچيدن طول معيني سيم مقاومت دار از جنس آلياژهاي مختلف ( نيكل , كروم - نيكل مس و يا نيكل كروم آلومينييم ) بر روي استوانه اي از جنس سراميك ساخته مي شود اين نوع مقاومت براي توان هاي بالا ( 2 تا 250 وات ) قابل ساخت است . انواع خاصي از مقاومت سيمي براي مصارف , تلرانس پايين به عنوان مقاومت دقيق ساخته مي شود . اما اغلب مقاومت سيمي در يك بلوك سيماني يا مقطع مربع - مستطيل شكل ساخته مي شود كه به آن مقاومت آجري مي گويند .
ب- مقاومت هاي قابل تنظيم :
1- صنعتي : در مقاومت هاي قابل تنظيم صنعتي از يك مقاومت با پوشش كربن يا مقاومت سيمي كه به صورت نعلي شكل ساخته مي شود . و دو ورودي مقاومت به دو انتهاي آن متصل است . خروجي مقاومت به يك بازوي متحرك كه در وسط مقاومت قرار دارد متصل است . مقدار مقاومت بين دو سر كناري ( يا دو سر وردي ) مقداري ثابت بوده كه در واقع حداكثر مقدار مقاومت است . منتهي مقدار مقاومت بين سر وسط و هر يك سرهاي كناري بسته به موقعيت بازوي متحرك بين حداقل صفر و حداكثر مقاومت قابل تغيير است . مقاومت هاي قابل تغيير صنعتي عمدتا در دو نوع ساخته مي شود . در يك نوع تغيير مقاومت به وسيله يك دسته متحرك انجام مي شود در ايران آن را ولوم مي نامند و اگر اين كار با پيچ گوشتي انجام شود آن را پتانسيومتر مي نامند . هر چند در واقع هر دو پتانسيومترند . البته گاه ولوم به صورت كشويي نيز ساخته مي شود كه ساختاري تقريبا شبيه رئوستا دارد .
2- آزمايشگاهي : در آزمايشگاه ها معمولا از دو نوع مقاومت متغير استفاده مي شود يكي رئوستا و ديگري جعبه مقاومت . رئوستاها ساختاري مشابه مقاومت هاي سيمي دارند با اين تفاوت كه يك خروجي آن به يك اهرم لغزنده متصل بوده و تغيير مكان اهرم باعث تغيير طول موثر سيم و در نتيجه متغير مقاومت مي شود .
در جعبه مقاومت گاه از تعدادي مقاومت ثابت استفاده مي شود كه از اتصال سري تعداد  مشخص از آنها تعدادي مقاومت كه اينجا از ذكر آنها صرف نظر مي كنيم .
ج) مقاومت هاي متغيروابسته  
گاه مقدار موثر مقاومت وابسته به پارامتر ديگري مانند حرارت ، نور يا ولتاژ است .
در اين نوع مقاومت ها با متغير پارامتري كه مقدار مقاومت به آن وابسته است مقدار مقاومت نيز كمتر يا زيادتر از مقدار اوليه آن مي شود . براي مثال در مقايسه هاي وابسته به حرارت (ترميستورها ) ساختار دروني مقاومت طوري طراحي مي شود كه گاه با افزايش دما مقدار مقاومت افزوده شده PTC و گاه نيز با كاهش دما مقدار موثر مقاومت افزايش يابد (NTC) .
مقاومت هاي وابسته به نور يا سلول نوري (photo cill) اغلب از جنس سولفيد كادمينيم ساخته مي شوند . مقدار اين نوع مقاومت در تاريكي خيلي زياد (بزرگتر از يك مگا اهم ) است . اما در روشنائي بسته به ميزان نور مقدار مقاومت آن به حدود صد اهم تا يك كيلو اهم مي رسد .
همچنين مقاومت هايي ساخته مي شود كه با افزايش ولتاژ مقدار آن نيز افزوده مي شود و محافظتي در قبال اضافه ولتاژ محسوب مي گردد .
از مقاومت هاي متغير وابسته در وسايل هشدار دهنده و نيز سيستم هاي كنترل شرايط محيط استفاده مي شود .
البته انواع ديگري از مقاومت نيز ساخته مي شوند همچون مقاومت هاي درون مدارهاي يك پارچه (Ic) كه در اينجا از ذكر آنها صرف نظر مي كنيم .
تشخيص مقدار  مقاومت به وسيله نوارهاي رنگي :
از آنجايي كه مقاومت هاي توان پايين داراي ابعاد كوچكي هستند , معمولا مقدار مقاومت و حداكثر خطاي ممكن ( تلرانس) آن را به وسيله نوارهاي رنگي نشان مي دهند .
اندازه مقاومت بر حسب اهم بوده در معمولترين روش به وسيله چهار عدد نوار رنگي مشخص مي شود . كه به صورت يك عدد دو رقمي و تعدادي صفر كه در سمت راست قرار مي گيرند و همين طور ميزان خطاي مربوط تعيين مي شود . اما مجموعه علائم داراي فاصله هاي مساوي از دو سر مقاومت نيستند و طوري در مقابل خود بگيريم كه مجموعه نوارهاي رنگي در طرف چپ قرار بگيرند . يا به عبارتي مقاومت را بايد طوري مقابل خود بگيريم كه نوار تلرانس كه معمولا طلايي يا نقره ايست در طرف دست راست ما باشد .


حلقه هاي رنگي استاندارد هستند و هر رنگي نماينده و عددي به شرح زير است :
سياه - 0        نارنجي - 3            آبي - 6
قهوه اي - 1    زرد - 4            بنفش - 7       سفيد - 9
قرمز - 2        سبز - 5            خاكستري - 8
در رديف چهارم از طرف چپ نوار نقره اي نشان دهنده %10 و نوار طلايي نشان گر %5 خطاي ممكن است .
اولين نوار رنگي از سمت چپ رقم اول , دومين نوار رقم دوم و سومين نوار ضزيب يا تعداد صفرهاي سمت راست اين دو رقم را نشان مي دهد . نوار چهارم نشان دهنده ميزان خطا است كه به صورت درصد % + نوشته مي شود .
مثال : اگر روي مقاومتي از سمت چپ به راست نوارهاي رنگي زير باشد , مقدار مقاومت چقدر است ؟
                                  ( طلايي , نارنجي , بنفش , زرد )
تذكر: اگر نوار سوم سياه باشد اندازه مقاومت بر حسب اهم عددي دو رقمي است و نوار سياه به آن معني است كه صفر جلوي عدد دو رقمي گذاشته نمي شوند .
اگر نوار سوم به رنگ طلايي و يا نقره اي باشد به ترتيب نشانگر ضريب 10/1 و 100/1
بوده و براي مقاومت هاي كمتر از 10 اهم و يا يك اهم به كار مي رود .
خلاصه مطالب فوق در جدول زير آمده است .
رنگ    سياه    قهوه اي    قرمز    نارنجي    زرد    سبز    آبي     بنفش    خاكستري    سفيد    طلائي    نقره اي
نوار اول
عدد اول    -    1    2    3    4    5    6    7    8    9    -    -
نوار دوم
عدد دوم    0    1    2    3    4    5    6    7    8    9    -    -
نوار سوم
ضريب    1    10    10    10    10    10    10    -    -    -    1/0    01/0
نوار چهارم
تولرانس    -    1%    2%    -    -    5/0%    25/%    1/%    05/%    -    5%    10%
- چنانچه مقاومتي نوار چهارم نداشته باشد تولرانس آن 20% است .
البته گاه مقدار مقاومت را با بيشتر از چهار نوار يا با علائمي همچون حروف و اعداد مشخص مي كنند كه در اينجا ذكري از آن به ميان نمي آوريم .
وسايل براي آزمايش : مولتي متر يا اهم سنج - صفحه مدار - مقاومت الكتريكي
اندازه گيري مقاومت الكتريكي با استفاده از مولتي متر :
سلكتور ( دكمه انتخاب ) را روي وضعيت xlk در قسمت اندازه گيري مقاومت   قرار دهيد سپس دو سر فيش هاي مولتي متر را به هم وصل كنيد , خواهيد ديد كه عقربه از سمت چپ صفحه به سمت راست حركت خواهد كرد با استفاده از دكمه تنظيم عقربه كه در زير صفحه مدرج در سمت راست قرار دارد مكان عقربه را روي صفر اهم D تنظيم كنيد .
دو سر فيش هاي مولتي متر را به پايه هاي مقاومت متصل كنيد و مقدار مقاومت كه تغييرات آن بر روي منحني اول از سمت بالا (بالاي آينه) ز راست به چپ زياد مي شود , بخوانيد . توجه داشته باشيد كه تغييرات مقاومت به صورت خطي نبوده بنابراين با دقت مقدار واقعي را تشخيص دهيد . در صورتي كه انحراف عقربه از صفر اهم مقدار كمي بود سلكتور را به ترتيب روي وضعيت هاي x100,x10,xl قرار دهيد .