دانلود مقاله گزارش کار آموزی زراعت و اصلاح ذرت

بخشی از مقاله

منابع مورد استفاده :
1- زراعت و اصلاح ذرت- دكتر مهدي تاجبخش- احرار تبريز
2- غلات دكتر ناصر خدابنده- دانشگاه تهران
3- اصلاح گياهان علوفه‌اي- دكترهادي كريمي- دانشگاه تهران
4- جزوة كلاسي و مهندس غفاري
اصلاح نباتات زراعي- مهندس امير اتابك هاشمي- مهندس سعيد صادقزادة حمايتي

فهرست مطالب:
فصل اول: تاريخچه و مبداء ذرت 7
فصل دوم: ويژگيهاي قسمتهاي مختلف گياه و انواع ذرت 12
(1-2) ويژگيهاي گل وساق 13
(2-2) ويژگيهاي ريشه 16
(3-2) ساختمان دانه ذرت 16
(4-2) انوع ذرت 18
فصل سوم: اصلاح ذرت 21
(1-3) وضع ژنيتيكي ذرت 22
(2-3) روشهاي اصلاح ذرت 22
(3-3) هدفهاي اصلاح ذرت 28
فصل چهارم: آفات و بيماريهاي ذرت 30

(1-4) آفت ذرت 31
(2-4) بيماريهاي مهم ذرت 32
فصل پنجم: كاشت و برداشت ذرت 35
(1-5) كاشت 36
- انتخاب بذر 36
- مقدار بذر 36
- فواصل خطوط كاشت 37
- عمق كاشت 39
- طرق كاشت 39
(2-5) برداشت 40
- انواع ماشينهاي برداشت 40
- زمان نحوه برداشت 40

فهرست اشكال:
- شكل شمارة (1) 14
مقطع نمودار ساختمان گل مونث ذرت
- شكل شماره (2) 14
A- گل آذين نر پابساكهاي خارج شده – B- بلال با كاكلهاي خارج
- شكل شماره (9) 15
گل نر و ماده - تنوع ژنتيكي - رديف كشت
- شكل شماره (3) 16
گل‌هاي پايه‌دار و بدون پايه گل مذكر ذرت
- شكل شماره (4) 18
مقطع نمودار دانه ذرت
- شكل شماره (5) 20
انواع مختلف ذرت
- شكل شماره (6) 41
ذرت چين خودرو با بستر پوست كن و دماغه ذرت چهار رديفه
- شكل شماره (7) 41
چاپر
- شكل شماره (8) 42
دستگاه برداشت بلال ذرت

فهرست جداول
جدول شماره (1): 11
سطح زيركشت و مقدار محصول و عملكرد ذرت در كشورهاي مختلف (از Hoffmann 1970)
جدول شماره (2): 38
رابطه تعداد بوته در هكتار فاصله رديف‌ها و فاصله دو بوته در زراعت ذرت

چكيده مطالب:
ذرت گياه زارعتي از تيرة غلات يكساله بوده و بومي نيمكره جنوبي است كه براي اولين بار توسط كريستف كلمب كشف شد.
گياهي تك پايه كه گل نر بصورت خوشه در رأس و گل ماده (بلال) مخروطي و در پايين قرار دارد هر گل از 3 عدد پرچم تشكيل شده است و تعداد برگها بين 8 تا 48 بود و بطور متوسط 13 تا 18 عدد است.
از واريته‌هاي مهم آن مي‌توان به ذرت داندان اسبي- ذرت بلوري- ذرت آردي- ذرت شيرين قندي- ذرت غلاف دار اشاره كرد.
ذرت به دليل توليد بذر زياد و صفات ژنتيكي ساده و خود گشن بودن كه باعث دو رگ گيري ساده‌تر مي‌شود از اهيمت ژنتيكي بالايي برخوردار است و اين ويژگيها باعث شده كه اصلاح كنندگان بر روي اين گياه بيشتر كار كنند.

از جمله روشهاي اصلاحي آن مي‌توان به سلكيون- تهيه و واريته‌هاي هيبريد و واريته مصنوعي اشاره كرد كه مي‌توان با اين روشها به اهدافي مانند بالا برردن عملكرد – مقاومت در برابر خشكي و گرما مقاومت در برابر خوابيدگي، آفات و بيماريها دست يافت.
ذرت نيز مانند ديگر گياهان زراعي داراي آفتهايي مي‌باشد مانند كرم ذرت، كرم ساقه خوار شب پره زمستاني يا كرم طوقه نام برد و بيماريها مانند بيماريها سياهك ذرت،‌ بيماري سوختگي برگ، بيماري زنگ، بيماري موزائيك اشاره كرد.
عمقي كه بايد در كاشت ذرت در نظر گرفت بين 3 تا 10 سانتي متر است كه البته بسته به شرايط آب و هوايي منطقه، درجه حرارت محيط به هنگام كاشت- درصد رطوبت خاك و زمان كاشت بستگي دارد. و به دو صورت دستي و مكانيزه مي‌توان اقدام به كاشت آن كرد كه كاشت مكانيزه از عملكرد بالاتري برخوردار است.
از مشاينهاي مورد استفاده براي برداشت مي‌توان به ذرت كن‌ها، ذرت چين پوست كن، ذرت چين دانه كن- كمباين‌هاي غلات- و چاپرها اشاره كرد.
البته برداشت ذرت بر خلاف ساير غلات چندان تابع زمان و فصل معين نبوده و تحت شرايط زمان كاشت، طول روز- حرارت- دفعات آبياري قرار مي‌گيرد.
 

فصل اول:

(تاريخچه و مبداء ذرت)


فصل اول:
(تاريخچه و مبداء ذرت)
ذرت zea mays گياه زراعتي يكسالة بومي نيمكره غربي است ذرت در بيش از 120 ميليون هكتار از اراضي دنيا كشت مي‌شود وبه عنوان كالاي مهمي در تجارت محسوب مي‌گردد. منبع (1)
ذرت تا قبل از سال 1492 ميلادي در قاره آسيا، اروپا،‌آفريقا به عنوان يك گياه زارعتي شناخته نشده بود. اين گياه را از قرنها پيش در آمريكاي مركزي مي‌شناختند و توسط مردم ايندياناي آمريكا كشت مي‌شد و بهمين سبب بنام لاتين آن از يكي از طوايف اينديانا بنام mahig يا marisi گرفته شده است. (Ho Ffmann and Aufhamer) منبع (2)
ذرتي كه مورد توجه خاص سفيد پوستان قرار گرفته است ذرت دندان اسبي بوده كه داراي قدرت تطابق بيشتري با شرايط مختلف آب و هوا مي‌باشد.

منبع (1)
كريستف كلمب كاشف آمريكا براي اولين دفعه دانه ذرت را از آمريكا به اورپا برد و نام mais را به آن داد. سپس طي ساليان دراز بذر ذرت از طريق پرتقال به شمال آفريقا و جنوب اروپا هندوستان و چين برده شد. حدس زده مي‌شود كه دانه‌ اين گياه مانند غلات داراي پوشينه‌هايي بوده و بر جسب جهش بصورت بلال امروزي در آمده است.
بعد از گندم برزگترين سطح زيرگشت را ذرت به خود اختصاص داده در حاليكه توليد محصول آن بعد از گندم و برنج قرار دارد. اهميت محصول و بالا بودن سطح زيركشت زياد اين نبات بعلت قدرت تطابق آن با شرايط گوناگون اقليمي مي‌باشد بدين جهت جزو عمده‌ترين محصولات مناطق معتدله،‌ معتدله گرم نيمه گرمسير و مرطوب بشمار مي‌رود.

منبع (2)
در حدود 75 درصد ذرت به تغذيه حيوانات رسيده بنابراين مصرف غير مستقيم آن پيش از مصرف مستقيم است. ذرت اساساً به عنوان يك محصول انرژي زا توليد مي‌گردد.
در صورتي كه انواع زراعي از آن كه براي توليد پروتئين روغن، موم، ذرت شيرين،‌ پاپ‌كورن اختصاص يافته ‌اند موجود است. منبع (1)
فرآوردهاي فرعي و متعددي از ذرت بدست مي‌آيد حدود 500 رقم گزارش شده است. منبع (2)
اين گياه به علت ارزش غذايي خاص كه دارد مورد توجه كشورهاي مكزيك- پرو- آمريكاي مزكزي و اغلب كشورهاي آمريكايي جنوبي قرار گرفته است. منبع (1)
در سالهاي اخير دامداران و كشاورزان به اهميت اين گياه و تهيه علوفه از طريق سيلو كردن ذرت و تعليف آن بصورت سبز پي برده و بكشت آن مبادرت مي‌نمايند به نظر مي‌رسد كه ارزش غذايي ذرت تا حدي شناخته شده باشد.

طبق گزارش Zscheichler (1971) ميزان عملكرد دانه ذرت هيبريد در هكتار در سال 1951 – 1950 حدود 2140 كيلوگرم در سال 1970 حدود 5060 كيلوگرم در هكتار در آلمان غربي بوده است. در حاليكه در ايران متوسط عملكرد با استفاده از هيبريدهاي ساده يا مضاعف 6 تن در هكتار بوده است.
ذرت به علت داشت مواد قندي و نشاسته زياد و عملكرد محصول علوفه‌اي بيش از 80 تن در هكتار يكي از مهمترين نباتات جهت توليد علوفه سبز، سيلو و دانه محسوب مي‌شود. عمده‌ترين موارد مواد مصرف ذرت عبارتند از: غذايي اصلي انسان علوفه جهت تغذيه دام و مصارف صنعتي. بطور متوسط تركيبات شيميايي دانه خشك ذرت به شرح زير است:
نشاسته 77% روغن 5%
قند 2% نپتوزان 5%
پروتيئن 9% خاكستر 2%
منبع (2)
در جدول صفحه بعد سطح زيرگشت مقدار محصول و عملكرد ذرت در كشورهاي مختلف از سال 1970 را مشاهده مي‌كنيد.

جدول شماره : 1

فصل دوم:

ويژگيهاي قسمت هاي مختلف گياه ذرت - و انواع ذرت

فصل دوم:
ويژگيهاي قسمتهاي مختلف گياه ذرت- و انوع ذرت
(2-2) ويژگيهاي گل و ساقه:
هر گل داراي سه عدد پرچم مي‌باشد. گل نر آرايش خوشه‌اي دارد و در بالاي ساقه و گل ماده در پايين ساقه قرار دارد. (منبع 3)
(ذرت گياهي است يك پايه Manaique- Manaeciaus) بدين معني كه گلهاي نر و ماده جدا از هم ولي بر روي يك پايه قرار دارند- گلهاي ماده ذرت از جوانه‌‌اي كه در قاعده غلاف برگ وجود دارد توليد مي شود. محور سنبلچه هاي ذرت بعد از تكامل تبديل به مغز بلال (چوب و محور بلال) شده كه روي محور بلال سنبلچه هاي متعددي طولا محاسبه شده است.

گياه ذرت براي گلهاي ماده حدود 25000 دانه گرده توليد مي‌كند. منبع (2)
با درجه حرارت خنك تر و رطوبت بالاتر، پراكندگي دانه گرده امكان دارد تا نصف روز به تاخير افتاده و تا پايان بعداز ظهر ادامه يابد به محض اينكه گرده در هوا پخش شد به خاطر خشكي زياد هوا فقط چند دقيقه زنده و فعال خواهند ماند) منبع (1)
گرده افشاني غير مستقيم ذرت بيشتر وسيله باد صورت مي‌گيرد و باد مي‌تواند تا چندين كيلومتر گرده‌ها را منتقل نمايد.)منبع (2)
البته بايد در خصوص ذرت اين توجه را داشت كه رديفهاي مجاور كاشت بيش از ساير رديف‌ها عمل گرده افشاني را انجام مي‌ذهند. گرده‌هاي منتقل شده در روي كلاله بلافاصله شروع به جونه زدن نموده ولي فقط يك ميله گرده بعد از 20 دقيقه به تخمدان مي‌رسد.

ذرت داراي ساقه‌هاي راست و مستقيم بوده و ممكن است طول آن در مناطق خشك به 8 متر برسد. برگهاي ذرت شبيه ساير غلات شامل پهنك برگ و غلاف است. غلاف برگ ذرت ساقه رادر آغوش مي‌گيرد و طول برگ به 80-30 و حتي 150 سانتي متر و عرض آن در حدود 10 سانتي متر و ضخامت آن در حدود 2 ميلي متر است.
ذرت قدرت پنچه زدن ندارد و داراي ريشه‌هاي قوي و انبوه ولي سطحي است كه اختلاف عمق ريشه مي‌تواند به استقامت يا خوابيدگي آن كمك نمايد. بايد ارتفاع بوته‌هاي ذرت را به گونه يا زود رسي آن نسبت داد مثلاً ارقام زود رس 90 سانتي متر و پاپ كورن يا نقل پيرزن Zea mays var everta 30 تا 50 سانتي ‌متر ارتفاع دارد.
ضخامت ساقه ذرت در حدود 3 سانتي‌متر و حدود 8 تا12 و گاهي 14 ميان گره دارد.
تعداد برگهاي ذرت بين 8 تا 48 بوده كه بطور متوسط 12 تا 18 عدد است.
وارتيه زودرس تعداد برگ كمتر و ارقام ديررس برگ بيشتري دارد.منبع (2)

شكل 1 : مقطع نمودار ساختمان گل مؤنث ذرت

شكل 2 : مرحلة گرده افشاني ذرت، A) گل آذين با بساكهاي خارج شده، B) بلال با كلاكهاي خارج

 
شكل 3 : گل هاي پايه دار و بدون پايه گل مذكر ذرت. (عكس از : Cobley)

(2-2) ويژگيهاي ريشه
(ريشه اوليه ذرت seminal- roob) كه بعد از جوانه زدن توليد مي‌شود5-3 عدد است و ريشه ثانوي كه از گره‌هاي در عمق 5-3 سانتي متر زير خاك خارج مي شوند 15-20 برابر بيشتر از ريشه‌هاي اوليه ذرت است. ريشه‌هاي ديگري از ساقه ذرت كه خارج از خاك است توليد مي‌گردد و اين ريشه‌ها از گر‌ه‌هايي كه در سطح خاك قرار دارند خارج مي‌شوند و با تماس مجدد وارد خاك مي گردند. بعضي مواقع ديده شده است كه ريشه هاي ذرت به 3-2 متري هم نفوذ كرده است. ريشه‌هاي ذرت بعد از كاشت هم بطرف پايين و هم به اطراف پراكنده شده و طول آنها بعد از كاشت پس از گذشت چهار هفته به 60 cm مي‌رسد، رنگ دانه ذرت بسته به واريته‌هاي مختلف متفاوت است. و از سفيد، زرد ، قرمز، ارغواني تا سياه تغيير مي‌كند. بعضي از دانه‌هاي ذرت داراي اندوسپرم سخت بوده كه مشخصاً پروتيئن زيادتر است. بعضي از دانه‌هاي ذرت داراي آندوسپرم نشاسته هستند كه نرم و آردي مي‌باشند.

منبع (2)
(3-2) ساختمان دانه ذرت
دانه ذرت داراي فرمهاي مختلف است ولي بطور كلي شامل قسمتهاي زير است:
1- پوسته ميوه pericarp: بيروني ترين دانه پوسته ميوه با پريگارپ مي‌باشد. پوسته ميوه معمولاً قرمز رنگ يا بي رنگ است.
2- طبقه يا لايه آلورن (Aleurone): لايه آلورن طبقه منفردي از سلولهاست كه زير پوست ميوه قرار گرفته‌اند. طبقه آلورن معمولاً بي‌رنگ ولي گاهي رنگ زرد، قهوه‌اي و يا آبي دارد.
3- قسمت اندوسپرم يا آردينه (Endos Perm): اندوسپرم مشتمل بر سلولهاي بين لايه آلورن و جنين مي‌باشد. اندوسپرم بر حسب بافت (Texture) تشكيل دهنده آن به دو قسمت اندوسپرم شاخي يا سخت و اندوسپرم نشاسته اي يا آردي تقسيم مي گردد. اندوسپرم شاخي يا شيشه‌اي داراي بافت سخت و نيم شفاف ومعمولاً زرد رنگ يا بدون رنگ مي‌باشد. اندوسپرم نشاسته‌اي اندوسپرمي است كه بافت آن نرم، آردينه‌اي و مات بوده و رنگ آن هميشه سفيد است.
4- جنين دانه (Germ- Embryo): جنين بخشي از دانه ذرت را كه محتواي چربي و نزديك رأس دانه و مجاور طرف معقر دانه مي‌باشد تشكيل مي‌دهد. جنين شامل لپه
(cotyledon- scuttllum) و جوانه (plumule – shoot) و ريشچه (Radicle) مي‌باشد.
در موقعي كه دان ذرت تحت شرايط مناسب كشت قرار گرفت به سرعت شروع به جذب آب مي‌نمايد. پس از جذب آب سلولهاي لپه (scutellum) تركيده و سبب آزاد نمودن آنزيم مي‌گردد. آنزيم فوق بتدرج موجب حل نمودن مواد غذايي داخل اندوسپرم نمي‌شود. مواد غذايي قابل حل با خاصيت فشار اسمزي از آنجا به ريشچه و جوانه‌هايي كه درابتدا رشد و نمو مي‌باشند نفوذ مي‌نمايد.
اين ريشه و جوانه نخست با فشار زياد از طريق پاره كردن پوسته ميوه سبب توليد ريشه‌هاي اوليه و سپس باعث جوانه اوليه گياه ذرت مي‌گردد. منبع (2)
 
شكل 4
4-2- انواع ذرت
(ذرت گونه‌اي بي‌نهايت تغيير پذير است و از تيره غلات محسوب مي‌گردد. ذرت و هفت جنس ديگر بطور مشترك از تيره maydeae شمرده مي‌شوند كه سه جنس Euchlaena, Zea , Tripsacum بومي آمريكا بوده و پنج جنس scherachhe , polytola , coix , chionachne , Trioba chne بومي استراليا و جنوب شرقي آسيا مي‌باشند. برخي از گياهشناسان Euchlana mexicana Teosinte را همان جنس ذرت Zea محسوب مي‌كنند. جنسهاي Euchlana و Tripsacum نزديكترين خويشاوندان ذرت بيشمار مي‌روند. جنسهاي متعلق به استراليا و جنوب شرقي آسيا، بطور جامع مطالعه نگرديده و بطور رسمي به عنوان خويشاوندان ذرت مورد بررسي واقع نشده‌اند.) (1)
(اصولاً ذرت داراي يك گونه مي‌باشد ولي راقام و واريته‌هاي بيشماري از آن وجود دارد. گاهي چندين هزار واريته را بر حسب ساختمان دانه به گروههاي مختلف زير طبقه بندي مي‌نمايند.

(1)- ذرت دندان اسبي Zea mays var . indentata:
اندوسپرم اين نوع ذرت را از دو قسمت نشاسته‌اي تشكيل شده است يك قسمت سخت و شاخي كه در جوانب و اطراف دانه قرار گرفته و قسمت ديگر در وسط دانه از نشاسته نرم مقدار زيادي آب تبخير مي‌نمايد و در نتيجه موجب پلاسموليز شدن و ايجاد زائده در رأس دانه مي‌كند كه مشخص فرم ظاهري اين نوع ذرت است.
اين نوع ذرت دانه‌هاي درشت و شاخ و برگ زيادي توليد مي‌كند و بيشتر اوقات براي سيلو وعلوفه سبز مصرفي مي شود. اين رقم بيشتر در ايالات متحده آمريكا كشت مي‌گردد.
(2)- ذرت بلوري Zea mays var . indentata:
اندوسپرم اين نوع ذرت مانند واريته فوق الذكر داراي دو طبقه اندوسپرم نشاسته‌اي نرم و سخت مي‌باشد. طبقه سخت نشاسته‌اي اين واريته اطراف دانه را كاملاً مي‌پوشاند و در ضمن خشك شده چون اين طبقه در طرف خارج قرار دارد ومانع ايجاد فرورفتگي يا زادئده مي‌شود لذا ذرت شكل كروي بخود مي‌گيرد. اين رقم بيشتر دراروپا كشت مي‌گردد.
(3)- ذرت آردي Zea mays var . amylacea:
كليه اندوسپرم اين نوع ذرت حاوي نشاسته نرم مي‌باشد و اندازة دانه‌هاي خيلي كوچك است و معمولاً شكل كروي دارند. رنگ دانه سفيد يا آبي است.
(4)- ذرت شيرن قندي Zea mays var . tunicata:
اندوسپرم اين وايته داراي مقدار زيادي مواد قندي و مقدار جزئي نشاسته‌ است. دانه‌هاي اين واريته كوچك و چروكيده است.
(5)- ذرت غلاف دار Zea mays var . tunicata:
تيپ اين ذرت تا حدودي با مقايسه با ساير انواع ذرت غير عادي است زيرا هر دانه در خاكهاي سنگين مرطوب و سرد قابل سله بستن و حداكثر را در خاكهاي خشك، گرم و سبك انتخاب كرد.
(6)- Zea mays var . everta:
اندوسپرم اين نوع ذرت حاوي نشاسته سخت بوده و دانه‌ها بصورت خيلي سختي درآمده‌اند با حرارت دادن منجر به منفجر شدن دانه و ازدياد حجم مي‌شود.