کارورزی زراعت و اصلاح نباتات - ایستگاه تحقیقات و اصلاح نهال و بذر استان گلستان - گرگان

بخشی از مقاله

كارورزي زراعت و اصلاح نباتات -ايستگاه تحقيقات و اصلاح نهال و بذر استان گلستان -گرگان

فصل اول
معرفي سازمان:
مركز تحقيقات اصلاح نهال و بذر، همان‌طور كه از اسم آن پيداست، اصلاح رقم‌هاي مختلف است، يعني مقايسه ارقام مختلف و رسيدن به يك نتيجه‌اي كه كدام رقم بهتر است كه اين مقايسه هم در طرح‌هاي بهزراعي، مثل مقايسه فاصله رديف‌ها، فاصله بوته‌ها، عمق كاشت و ... و معرفي يك رقم برتر به كشاورز و يا وارد كردن ارقام مختلف از مراكز تحقيقاتي بين‌المللي و آزمايش كردن آنها در مناطق مختلف تا ببينند آيا اين رقم براي كشت در منطقه موردنظر مناسب است يا نه؟
فعاليت دوم آن، اصلاح بذر و يا همان بهنژادي، يعني اينكه يك رقم كه مقاومت خوبي دارد، ولي عملكرد خوبي ندارد، را با يك رقم كه عملكرد خوبي دارد، تلاقي دهند و هيبريد بدست مي‌آورند تا رقم را اصلاح كنند و آن رقم را بعد از سال‌ها تلاش به كشاورز معرفي كنند.
مختصات مركز تحقيقات گرگان:
مركز تحقيقات گرگان كه محل اصلي آن در داخل شهر گرگان است، بعد از فلكه پمپ بنزين (ميدان معلم) واقع است. داراي ايستگاهي است كه اين ايستگاه، ايستگاه تحقيقات اصلاح نهال و بذر است و در سال 1337 تاسيس شده است و وسعت آن حدود 37 هكتار و در 6 كيلومتري شمال گرگان واقع است.
موقعيت ايستگاه در 54 درجه و 20 دقيقه طول شرقي، در 46 درجه با 55 دقيقه عرض شمالي است كه با 6 متر ارتفاع از سطح دريا، با متوسط بارندگي سالانه حدود 400-450 ميليمتر، بسياري از تحقيقات بهنژادي و بهزراعي غلات، دانه‌هاي روغني، ذرت، حبوبات،‌ گياهان علوفه‌اي، مبارزه با آفات و بيماري‌ها، تغيير عناصر غذايي در خاك و گياه و آماده‌سازي بستر بذر و كنترل گواهي بذر و ... انجام مي‌شود.
همچنين داراي تعدادي ماشين‌آلات از جمله كمباين، تراكتور، گاوآهن، ديسك، دستگاه بوجار و ... و همچنين داراي 2 چاه آب و سيستم آبياري ويل‌مو مي‌باشد؛ داراي چندين انبار ژرم‌پلاسم است كه مواد ژنتيكي در آنجا نگهداري مي‌شود.

فصل دوم

گندم
گندم متعلق به تيره Poacea و زيرتيره Pooidea و جنس Triticum و گونه زراعي T.aestivum مي‌باشد.
مرحل نمو گندم:

1. مرحله‌ جوانه‌زني
2. ظهور گياهك
3. مرحله پنجه‌زني
4. طويل شدن ساقه
5. مرحله آبستني
6. مرحله ظهور خوشه
7. مرحله گرده‌افشاني
8. مرحله شيري شدن دانه
9. مرحله خميري شدن دانه
10. مرحله رسيدن كامل دانه گندم

تقسيم‌بندي گندم:
الف) تقسم‌بندي ژنتيكي:
1. گندم‌هاي ديپلوئيد
2. گندم‌هاي تتراپلوئيد
3. گندم‌هاي هگزاپلوئيد
ب) تقسيم‌بندي تجاري:

1. گندم قرمز سخت زمستانه
2. گندم قرمز سخت بهاره
3. گندم قرمز نرم زمستانه
4. گندم سفيد
5. گندم دوروم
6. گندم قرمز دوروم

ج) تقسيم‌بندي زراعي:
1. گندم‌هاي بومي
2. گندم‌هاي اصلاح‌شده
گندم‌هاي اصلاح شده، دو دسته‌اند:
1. گندم‌هاي داخلي
2. گندم‌هاي هيبريد
برخي از مهمترين گندم‌هاي هيبريد كه در استان گلستان كشت مي‌گردند، عبارتند از:
پاستور، اترك، تجن، زاگرس
مصرف كود:
ازت: 120-70 كيلوگرم در هكتار ازت خالص
فسفره: 120-70 كيلوگرم در هكتار (p2o5)
پتاسيم: 70-50 كيلوگرم در هكتار (k2o)
زمان كاشت:
گندم آبي پاييزه در مناطق معتدله، از مهرماه تا آبان‌ماه
گندم آبي پاييزه در مناطق نيمه گرمسير،‌ از اواسط آبان تا اواسط آذر
گندم ديم پاييزه در مناطق معتدله،‌ از اواسط اسفند تا اواسط فروردين
گندم ديم پاييزه در مناطق نيمه گرمسير،‌ از اواسط بهمن تا اواسط اسفند
ميزان مصرف بذر:

ارقامي كه بيش از 5 پنجه توليد مي‌كنند: 120-110 كيلوگرم در هكتار
ارقامي كه كمتر از 2 پنجه توليد مي‌كنند: 180-150 كيلوگرم در هكتار
در زراعت ديم: 90-65 كيلوگرم در هكتار
با استفاده از رديف‌كار: 140-130 كيلوگرم در هكتار
روش سنتي: 220-180 كيلوگرم در هكتار
روش كاشت گندم:
1. كرتي (سنتي)
2. خطي (مكانيزه)
آبياري گندم:
گندم از زمان كاشت تا برداشت، به 4 تا 8 هزار مترمكعب رطوبت نيازمند است. در روش كشت كرتي، آبياري به صورت غرقابي و در روش خطي، آبياري به صورت نشتي انجام مي‌شود.

علف‌هاي هرز:
يولاف وحشي، چاودار كوهي، جوموشي، علف خوني، گندمك، شلمي، خارشتر، خرفه و ... .
برداشت گندم:
گندم را معمولاً 1 تا 2 هفته بعد از رسيدگي فيزيولوژيكي و زماني كه رطوبت دانه آن به 15-14 درصد رسيده باشد، برداشت مي‌نمايند.
در برداشت سنتي، معمولاً گندم با رطوبت بيش از 20% برداشت مي‌شود.
اصلاح گندم
براي اصلاح گندم از روش‌هاي مختلف اينتروداكشن، هيبريداسيون، موتاسيون و سلكسيون استفاده مي‌شود.
خزانه كراسينگ بلوك:

پدر و مادرهاي داراي صفات مطلوب در اين خزانه موجود است.
هيبريداسيون:

گرده يكي را به ماده ديگري انتقال دادن.
2 خط را پاييز و 2 خط را اواخر آذرماه مي‌كارند. علت اين امر، آماده‌پذيري براي گرده مي‌باشد، به خاطر اينكه ممكن است از دست ما دربرود.
انتخاب لاين:

يكسري از لاين‌ها وجود دارند كه مقاوم هستند و عملكرد خوبي نداشته، آنها را در خزانه كشت با لاين‌هاي پرمحصول و كم‌مقاومت دو رگ مي‌زنند. هدف از اين كار، ايجاد لاين‌هايي كه به بيماري مقاوم و عملكرد بالا داشته باشند، مي‌باشد كه اين كار 12 سال بطور مي‌انجامد.
براي اصلاح گندم، هر لاين روي دو پشته و در 2 تاريخ كاشت مي‌كارند. چون والدين را بتوان با هم هيبريد نمود كه هدف از اين كار، دنبال كردن عملكرد بالا و مقاومت به بيماري است. بعد بر روي آنها، پاكت مي‌زنيم. پس از برداشت، دانه‌ها را جدا و در نسل F1 ارزيابي مي‌كنيم.

نسل F1:
از تلاقي دو والد بذر هيبريد در سال بعد بوته، نسل F1كشت مي‌شود كه داراي 50درصد خصوصيات پدري و 50 درصد خصوصيات مادري است. در اين نسل، بوته‌ها هم شكل (uniform) هستند.

در نسل اولِ دو ژن، مقاومت و عملكرد را با هم تلاقي داديم BA ، اگر نياز به يك ژن ديگر داشته باشيم، مثلاً براي سپتوريوز، اين را كراس سوم مي‌گويند، يعني تري‌وي‌كراس و اگر دو نسل F1 را با هم تلاقي دهيم، يعني F1 F1، ABCD كه آن را دابل‌كراس مي‌گويند. F1 كه نفر سوم به آن وارد مي‌شود، والد پدري است.
Interodaction
در اين روش، يكسري از لاين‌ها مورد بررسي قرار مي‌گيرد. تعداد زيادي لاين از كشورهاي مكزيك به صورت دوخطي با شاهد منطقه (تجن) مورد بررسي قرار مي‌دهند و آن لاين‌هاي ارزيابي شده در آزمايشات پيشرفته‌تر مي‌رود.
xxx هتروزيس در گندم خيلي كم است.
نسل F2:
تفرق صفات است و داراي تنوع است، يعني بعضي كوتاه و بعضي بلند هستند. هرچه از اين نسل به طرف جلو پيش مي‌رويم، تنوع كمتر مي‌شود. در F2، بوته‌هايي را انتخاب مي‌كنيم كه پنجه خوب، خوشه يكنواخت و محكم و بوته‌هاي كوتاه‌تري داشته باشند. بيشترين تنوع ژنتيكي در نسل دوم است و تا نسل F6 به يكنواختي مي‌رسند. پس از اين‌كه يكنواختي در نسل مشاهده شد، آنها را به عنوان لاين انتخاب و در آزمايش مقايسه عملكرد مقدماتي قرار مي‌دهيم.
نسل F7: در آزمايشات سازگاري، ناحيه‌اي، عملكرد و ... مورد بررسي قرار مي‌گيرد (تا 12 سال).
لاين:
بيشترين خلوص رادارد، يعني خصوصيات آن تثبيت مي‌شود. روش اصلاح در ايستگاه گرگان، روش بالك تغيير يافته مي‌باشد كه در نسل F2 بوته انتخاب مي‌شود و پس از كوبيدن بوته‌ها، بذور مربوطه به هر شماره با هم با لك مي‌شود، از نسل F3 تا نسل F5، از هر شماره در مزرعه تعداد 20-15 خوشه به صورت بالك با هم برداشت مي‌شود و در نسل F6، از بين هر شماره، تعداد 10 خوشه به صورت جداگانه برداشت مي‌شود.
جو (Hordeum volgarel):
جو متعلق به جنس Hordeum L. با تعداد كروموز

وم 2n=14 است. بهترين اراضي براي كشت جو، خاك‌هاي لومي و رسي با زهكشي مناسب مي‌باشد. pH مناسب براي آن، 8-8/6 مي‌باشد.
تقسيم‌بندي‌هاي جو:
1. از نظر فصل كاشت
الف) جوهاي پاييزه ب) جوهاي بهاره
2. آرايش گل‌آذين:
الف) جوهاي شش رديفه ب) جوهاي دورديفه د) جوهاي نامنظم
3. خصوصيات دانه:
الف) جوهاي پوشش‌دار ب) جوهاي لخت
كود:
كودهاي ازته، براي جوهاي پاييزه، 120-20 كيلوگرم در هكتار و براي جوهاي بهاره كه به مصرف صنايع تخميري مي‌رسند، 80-0 كيلوگرم در هكتار توصيه مي‌شود. ميزان مصرف فسفر 60-50 كيلوگرم (p2o5) و ميزان مصرف پتاس بين 120-80 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد.
مقدار بذر:
در جوهاي آبي و در ارقام پاييزه بين 220-180 كيلوگرم در هكتار و در ارقام بهاره، بين 180-160 كيلوگرم در هكتار است. در جوهاي ديم، ميزان مصرف بذر، 80-65 كيلوگرم در هكتار مي‌باشد.

زمان برداشت:
زمان برداشت جو، معمولاً يك هفته قبل از برداشت گندم است. در زمان برداشت، معمولاً رطوبت دانه به حدود 15% مي‌رسد.
جو در استان گلستان:

استان گلستان، به عنوان يكي از مهمترين و مستعدترين استان‌هاي كشور در توليد محصول جو معرفي و از جايگاه ويژه‌اي برخوردار مي‌باشد.
بررسي اوليه منابع و امكانات، نه تنها معرف استعداد استان در تهيه تامين جو مورد نياز سطح استان بوده، بلكه فراتر از آن، در سايه يك برنامه‌ريزي اصولي مي‌توان انتظار داشت كه نقش قابل توجهي را در تامين جو مورد نياز ساير استان‌ها را ايفا نمايد. از كل اراضي استان، ساليانه به‌طور متوسط، 70-65 هزار هكتار به كشت جو اختصاص مي‌يابد.
در طول برنامه، عملكرد هكتار با جايگزيني ارقام اصلاح و انجام عمليات بهزراعي شده از متوسط عملكرد 1370 كيلوگرم درسال زراعي 80-79، به 1930 كيلوگرم در سال زراعي 83-82 رسيده است كه سطح كاشت جو در سال 84-83، برابر با 65000 هكتار و توليد آن، برابر با 130000 تن مي‌باشد.
زراعت ذرت شيرين

ذرت شيرين تحت نام علمي zea mays var.sacharata شناخته مي‌شود كه يك تغيير يافته ژنتيكي از ذرت معمولي است كه با انجام جهش در كروموزوم شماره 4 بوجود مي‌آيد. اين تغيير باعث تجمع قندها و پلي‌ساكاريدهاي محلول در آندوسپرم دانه است. مهم‌ترين توليدكنندگان آن آمريكا، ژاپن، كانادا، فرانسه و تايوان است. از نظر ارزش غذايي براي صنايع تبديلي كنسروسازي و منجمدكردن بعد از گوجه‌فرنگي، مقام دوم و براي مصرف تازه‌خواري، مقام ششم را در كشورهاي صنعتي دارد. ارزش اقتصادي آن در آمريكا، سالانه حدود 146118000 دلار برآورد شده است با متوسط 2393 دلار در هكتار. از ذرت شيرين به صورت كباب‌پز، آب‌پز، كنسروشده و فريزشده استفاده مي‌شود. طول دوره رشد در بهاره، 85-80 روز و در تابستانه، 77-73 روز مي‌باشد.
نوع رقم:
KSC 403
ميزان بذر مصرفي:
20 كيلوگرم در هكتار
الگوي كاشت:
فاصله بين خطوط كاشت، 75 سانتيمتر، فاصله بوته روي رديف 20 سانتيمتر و عمق كاشت، 5-3 سانتيمتر.
عمليات آماده‌سازي زمين:
شخم نيمه‌عمق يا عميق، ديسك و تسطيح زمين با مكاله.
عملكرد:

در كشت بهاره، 14-12 تن در هكتار و در كشت تابستانه، 10-8 تن در هكتار.
آبياري:
آبياري ذرت شيرين در سال‌هاي معمولي، 4-3 نوبت آبياري است. به غير از آبياري، تهيه بستر و در سال‌هاي خشك، تا 6 نوبت آبياري است. همان‌طور كه در مورد تمام ذرت‌ها گفته مي‌شود، آبياري ذرت در مرحله جوانه‌زني، مرحله طويل‌شدن ساقه، پيدايش گل نر، پيدايش گل ماده، تشكيل دانه و مرحله شيري شدن دانه ادامه يابد و از يك هفته قبل از برداشت، قطع شود.
كود مورد نياز:
300 كيلوگرم فسفات آمونيوم، 400 كيلوگرم اوره در 3 مرحله به صورت سرك قبل از كاشت، 6-5 برگي و قبل از تاسل‌دهي و 100 كيلوگرم پتاس.
علف‌هاي هرز و نحوه كنترل آن:

سوروف، قياق، تاج خروس، چاير، گاوپنبه و اوياسلام. نحوه مبارزه با علف‌هاي هرز ذرت شيرين به اين صورت است:
لاسو: 3-5/1 پيش رويشي براي پهن برگان و گراس‌هاي يكساله؛
بلادكس: پيش رويشي 4 كيلوگرم در هكتار براي پهن برگان و گراس‌هاي يكساله؛
اراديكان: پيش‌ كشتي 7-5 كيلوگرم و با خاك مخلوط شود؛
آفات مهم ذرت شيرين و نحوه مبارزه با آنها:
اگروتيس، سزاميا، پروانه ساقه‌خوار ذرت، شته و پرندگان.
مبارزه زراعي:
از بين بردن بقاياي علف‌هاي هرز و يخ آب زمستانه.
مبارزه شيميايي:

سموم آوانت و دانتيل و لاروين + نواكرون، براي سزاميا، پيروستا و براي اگروتيس، از طعمه مسموم (1 كيلوگرم سوين در 50 ليتر آب روي مقدار 100 كيلوگرم سبوس) و براي شته از سم پريمور 5/0 در هزار.
بيماري‌هاي مهم ذرت شيرين و نحوه مبارزه با آنها:
سياهك معمولي ذرت Ustilago Maydis در مورد اين بيماري، كنترل بيماري به اين صورت است كه در خاك‌هاي آلوده نبايد دو سال ذرت كشت شوند. جمع‌آوري گياهان آلوده قبل از تركيدن گال‌ها و سوزاندن آنها، عدم استفاده از كودهاي دامي و گياهي آلوده، مصرف نكردن كودهاي حيواني و كود مايع قبل از كاشت و ضدعفوني بذر.
زراعت ذرت دانه‌اي:
نوع رقم:
هيبريد سينگل‌كراس 704 كه اين نوع رقم ديررس مي‌باشد كه طول دوره رشد آن 135-125 روز است و متوسط عملكرد آن در هر هكتار، 10-8 تن است. صفر فيزيولوژيك حداقل 15 درجه سانتيگراد است.
تاريخ كاشت:

بهاره، نيمه اول ارديبهشت (دهم) و تابستانه، نيمه اول تيرماه (دهم تا بيستم تيرماه).
مقدار بذر:
20 كيلوگرم در هكتار.
تراكم مناسب:
75000 بوته در هكتار (20-18×75cm).
روش كشت:

با دستگاه رديف‌كار ذرت، فاصله خطوط 75 سانتيمتر فاصله بين بوته‌ها روي خط 20 سانتيمتر، عمق كاشت 5 سانتيمتر است، به دليل اين كه مطمئن‌‌تر است و در 3 سانتيمتر ممكن است رطوبت كم شود.
عمليات آماده‌سازي زمين:

شامل شخم‌زدن، ديسك، كودپاشي و بعد يك ديسك ديگر روي آن مي‌زنيم تا خوب با خاك مخلوط شود.
نحوه و ميزان مصرف كود:
بر اساس تجزيه خاك به گياه، 400 كيلوگرم اوره، 300 كيلوگرم فسفات آمونيوم مي‌دهيم كه فسفر قبل از كاشت به زمين داده مي‌شود. كود ازت قبل از كاشت و بقيه را در سه مرحله به صورت سرك به زمين داده مي‌شود و عناصر ميكرو را هم به صورت محلول‌پاشي بعد از كاشت به محصول مي‌دهيم.
علف‌هاي هرز و كنترل آنها:

از جمله علف‌هاي هرز مهم ذرت، شامل اوياسلام، تاج خروس، هفت‌بند، قياق، چاير، مرغ و ... است كه قياق از همه مهم‌تر است و نحوه كنترل آنها به اين صورت است كه از علف‌كش اراديكان قبل از كاشت سپس توسط ديسك با خاك مخلوط مي‌شود. ميزان مصرف آن، 6-4 ليتر در هكتار است و زمان مصرف آن، يك هفته قبل از كاشت است و بيشتر بر روي علف‌هاي هرز و پهن‌برگ و نازك‌برگ و يكساله موثر مي‌باشد و از آترازين 1 كيلوگرم به همراه لاسو 5-3 ليتر با هم مخلوط و قبل از سبز شدن، مصرف مي‌شود.

آفات و كنترل آنها:
آفات مهم آن، اگروتيس، سزاميا، پروانه ساقه‌خوار ذرت (پيروستا)، شته، پرندگان، مبارزه زراعي با آنها از بين بردن بقاياي علف‌هاي هرز و يخ آب زمستانه مي‌باشد. براي مبارزه شيميايي با آنها مي‌توان از سموم آوانت و دانتيل براي سزاميا و پيروستا و براي اگروتيس از طعمه مسموم (1 كيلوگرم سوين در 50 ليتر آب روي 100 كيلو سبوس) و براي شته، سم پريمور، 5/0 در هزار.
بيماري‌ها

ي ذرت دانه‌اي و نحوه كنترل آنها:
سياهك معمولي ذرت (ustilago moydis) در مورد بيماري اولي، كنترل بيماري به اين صورت است كه در خاك‌هاي آلوده نبايد دو سال ذرت كشت نمود. جمع‌آوري گياهان آلوده قبل از تركيدن گال‌ها و سوزاندن آنها، عدم استفاده از كود دامي و گياهي آلوده، مصرف نكردن كودهاي حيواني و كود مايع قبل از كاشت و ضدعفوني بذر.
در مورد بيماري دوم هم توصيه مي‌شود حداقل دو سال ذرت كشت نمود و ضدعفوني بذر با قارچ‌كش‌هاي مناسب كاربوكسين تيرام، كاپتان و ... ضدعفوني بذر را براي جلوگيري از انتاقال بيماري به مزارع جديد انجام شود.
آبياري در ذرت دانه‌اي:

1. يك آبياري قبل از كاشت جهت تامين رطوبت ناحيه ريشه؛
2. آبياري بعد از سبز شدن گياه به ارتفاع 70-60 سانتيمتر؛
3. بعد از 14 روز از آبياري دوم به مقدار 80-60 ميليمتر و آبياري بعدي، 14-10 روز بعد به مقدار 110-100 ميليمتر در حد ظرفيت مزرعه؛
4. آبياري چهارم بعد از سبز شدن، بعد از اينكه گياه به حدود 70-65 روزه باشد كه به مقدار 100-80 ميليمتر است. اين آبياري جهت تامين رطوبت در مرحله گلدهي مي‌باشد.
5. پنجمين آبياري، زماني صورت مي‌گيرد كه گياه تقريباً 80 روزه است و دانه‌ها در مرحله شيري هستند.