بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مقدمه
تاريخچه زندگي و قدمت زندگي زنبور عسل روي كره زمين ، زندگي اجتماعي زنبور عسل در يك كلني ، نظم اجتماعي حاكم در كندو ، قدرت خارق العاده زنبور عسل در معماري و ساختن حجره هاي مومي شان ، موروثي بودن عموم اطلاعات كاربردي ، ويژگي هاي خاص زيست شناسي ، قدرت منحصر به فرد زنبور عسل در تبديل شهد گياهان يا شربت شكر به عسل به عنوان يك غذاي پر انرژي و دارويي شفا بخش، قدرت اين حشره در ساختن موم و موم بافي ، جمع آوري بره موم و كاربرد آن ، ساختن شاه انگبين و چگونگي استفاده از آن و ساختن زهر به منظور استفاده از آن در هنگام دفاع و به عنوان يك داروي مهم و از همه اين شگفتي ها مهم تر ، قابليت منحصر به فرد زنبور عسل در جمع آوري گرده گياهان و گرده افشاني بسياري از گياهان گلدار كه با اين ويژگي، بطور مستقيم و غير مستقيم حدود 50% غذاي بشر تامين مي شود و بسياري از گياهان و حيوانات امكان ادامه حيات مي يابند.
ميزان توليد محصول عسل به آب و هوا، نژاد زنبور و مديريت زنبوردار بستگي دارد. در نقاط خوش آب و هوا، گياهان و رستني هاي فراوان مي رويند و در فصل گلدهي، محصول عسل خوبي از آن نقاط برداشت مي شود.همچنين نژاد هاي فعال زنبور عسل عمل گرده افشاني گياهان را نيز بهتر انجام مي دهند.
عامل مديريت در زنبورداري همچون ساير امور از اهميت ويژه اي برخوردار است، زيرا يك زنبوردار ناآگاه نه تنها قادر به عسل گيري از زنبورهاي عسل نخواهد بود، بلكه به راحتي كلني هاي خود را به كشتن مي دهد. بنابراين آشنايي به فنئن زنبورداري و داشتن اطلاعات علمي و تجارب عملي از مهم ترين واجبات كار با زنبور عسل است.
اسلاید 2 :
ميانگين توليد عسل شهد هر كندوي جعبه اي در ايران و ساير كشورهاي آسيايي 7 كيلوگرم ، در كشورهاي اروپايي و روسيه 10 كيلوگرم، در آمريكا 21كيلوگرم، در نيوزلند 30كيلوگرم، در استراليا 36كيلوگرم، دركانادا 40كيلوگرم و در نقاط پرگل كانادا گاهي به 80 كيلو گرم مي رسد. بدهي است مقدار توليد عسل شهد در نقاط مختلف كشور و حتي نقاط مختلف هر شهر متفاوت است و به طور عمده به فراواني منابع شهد،شرايط آب و هوايي و مديريت زنبوردار بستگي دارد.بايد توجه داشت كه علي رغم اعلام آمار ميانگين 7كيلوگرم توليد عسل شهد به ازاي هركندو درسال، در برخي نقاط خوش آب وهوا سرسبز كشور، زنبورداران آگاه، باتجربه و فعال در امر كوچ دهي به موقع زنبورستان خود، توانايي توليد عسل شهد به ميزان بيش از 50كيلوگرم به ازاي هر كندو را دارند.
به نظر مي رسد كه در كشور ما، باتوجه به عدم استفاده يا استفاده نا صحيح از ظرفيت شهد دهي بسياري از باغ هاو مزارع و نيز برخي نقاط مرتعي و جنگلي كه مورد استفاده زنبورداران قرار نمي گيرد ، تا كنون از بخش فابل توجه اي از ظرفيت واقعي توليد عسل استفاده نشده است. در اين سهل انگاري،زنبورداران از توليد كمتر عسل شهد خسارت مي بينند. اما خسارتي كه در قالب كاهش محصول و نا مرغوبيت محصول به كشاورزان و باغداران و در آمد ملي وارد مي شود، بسيار قابل توجه تر است. تاكنون در ايران،ازظرفيت هاي توليد عسل به خوبي استفاده نشده است; يعني ، در برخي نقاط تراكم استقرار زنبورستان ها را داشته باشيم و در برخي نقاط،زنبورستان هاي كافي مستقر نشده است.حال آنكه براي بدست آوردن بيشترين مقدار عسل و بالاترين بازده زنبور عسل در گرده افشاني ، بايد اولا هرجا كه گياهان شهدزا و نيازمند زنبور عسل مي رويند، تعداد مناسب كندو مستقر كنيم و ثانيا تعداد كندوهايي كه در يك منطقه يا در هر هكتار از يك باغ يا مزرعه مستقر مي كنيم كمتر يا بيشتر از شمار مناسب نباشد. چنانچه شمار كندو ها دريك باغ،مزرعه يامنطقه،بيشتر يا كمتر از حد مناسب باشد؛ هم زنبوردار و هم باغ دار يا مزرعه دار به نوعي خسارت مي بينند.
اسلاید 3 :
مسائل مربوط به زنبورداري؛ از جمله،ظرفيت توليد عسل توسط هر كندو،عسل شهد يا مخلوط شهد و شربت، قيمت عسل،درآمد زنبوردار و از همه مهمتر « نقش زنبورعسل در افزايش توليد و مرغوبيت محصولات زراعي و باغي» بايد مورد مورد توجه مسئولين قرار گيرد و شرايط مناسب براي توسعه منطقي زنبورداري در ايران فراهم شود. اين مورد حساس بايد جدي گرفته شود تا مبادا آن كه از برخورد سليقه خريدار عسل و ميزان درآمد زنبوردار،پرورش زنبورعسل و در نتيجه ميزان توليد در كشاورزي و باغداري و قابليت حفظ مراتع و جنگل ها در معرض خطر جدي قرار گيرد.
اگر به زنبورداري فقط به عنوان حرفهاي كه در آن عده اي مشغول توليد عسل هستند نگريسته شود،فقط به اندازه ميزان توليد عسل بايد براي آن اهميت قائل شويم؛ اما بايد يدانيم كه ما براي افزايش توليد و مرغوبيت بسياري از محصولات گياهي زنبورداري كنيم كه در آن محصول عسل يك عايدي جانبي است. لذا اهميت پرورش زنبورعسل، صدها برابر بيشتر از ايجاد شغل و توليد عسل است، زيرا حدود 80% كل توليد بسياري از درختان ميوه و محصولات بذري به گرده افشاني شدن توسط زنبور عسل بستگي دارد كه در غياب اين حشره، ساير حشرات گرده افشان نيز قادر به انجام وظايف زنبور عسل نخواهند بود. مازماني مي توانيم يك مقايسه منطقي و صحيح از ارزش فرآورده هاي زنبورعسل در مقابل ارزش عمل گرده افشاني اين حشره داشته باشيم كه بتوانيم طبيعت بدون زنبورعسل رابررسي كنيم. چراكه در طبيعت بدون زنبورعسل،نه نتها عسل توليد نمي شود و ميزان محصولات زراعي، باغي،مرتعي و جنگلي به شدت كاهش مي يابد،بلكه قسمت اعظم رستني هاي موجود در طبيعت منقرض خواهد شد.
اسلاید 4 :
اسلاید 5 :
توصيف پروژه:
اين پروژه در رابطه با پرورش زنبور عسل به عنوان يك كار توليدي و مولد ميباشد.طرحي كه اگر تمامي مسائل مربوط به اين رشته اعم از امكانات و مشكلات آن به ديد مثبت بنگريم مطمئنا طرحي قابل توجيه هم ازلحاظ اقتصادي و هم از لحاظ ايجاد فرصت شغلي ميباشد.البته بايد متذكر شد كه مشكلات و موانعي هم در اجراي اين طرح وجود دارد كه در ادامه در مورد آن بحث خواهيم كرد.
اين طرح در اولين گام نياز به داشتن اطلاعات مقدمات در مورد بيولوژي و اناتومي زنبور عسل ،نحوه زندگي در كلنب ،نحوه ارتباط جمعيت داخل كلني بايكديگر و غيره است كه مطمئنا تا اطلاعات ،آگاهي لازم در اين مورد كسب نشود طرح با مشكل و در نهايت با شكست همراه خواهد بود.
گام دوم با تهيه تعداد قابل توجهي كلني زنبورعسل به عنوان شروع كار ميباشد كه اگر به صورت كلي به اين طرح نگاه كنيم با ايجاد يك زنبورستان كه با تعداد قابل توجهي باشد ميتوان حرفه اي را ايجاد نمود كه حداقل 2 يا 3 نفر مي توانند در آن فعاليت اقتصادي داشته باشند.
در اين حرفه كه يك شاخه از كشاورزي است زنبوردار به عنوان يك توليد كننده مطرح مي شود. كسي كه با توليد اصلي ترين محصول اين رشته يعني عسل وهمچنين موم،گرد و ژله وغيره از طبيعت و مراتع مي تواند نقش مهمي را درتامين نياز جامعه به اين محصولات ايفا كند.
اسلاید 6 :
توجيه پروژه:
در بحث توجيه پروژه ابتدا نكاتي را بايد متذكر شد.اين حرفه به عنوان يك كار توليدي تحت تاثير امكانات و منابع متغيري همچون وضعيت مرتع ميزان گل و گياه موجود در طبيعت،ميزان بارندگي و غيره است.هركدام از اين موارد در ميزان توليد قطعا تاثير گذار است.
موضوع بعدي تعداد كلني ها مي باشد.اگر كسي بخواهد به عنوان تفريح و سرگرمي زنبورداري كند تا حدود 5 تا 10 كندو استفاده مي كند.
ملي به عنوان حرفه اصلي تعداد كندو ها نبايد كمتر از 50 كلني باشد. پس اگر تعداد كلني ها كم باشد نبايد انتظار توليد و درآمد بيشتر را داشت. از لحاظ توجيه اين پروژه بايد به آمار توليد عسل در يك كلني در يك سال و در شرايط آب و هوايي معمولي اشره كنيم.
بطور متوسط ميزان برداشت عسل از هر كلني با جمعيت قوي چقدر است؟
طبق ركورد گيري سال هاي اخير از يك زنبوردار به طور متوسط از هر كندو به مقدار 5 كيلو گرم عسل استحصال شده است.
اسلاید 7 :
امكانات:
امكانات مورد نياز در زنبورداري بر 3 دسته تقسيم مي شوند:
الف) وسايل مورد نياز براي كاركردن روي كندو
- 1. لباس مخصوص زنبورداري
- كلاه توري
- دستكش چرمي
- دودي: وسيله اي است كه در انبار آن ماده اي مثل علف خشك وكاه،پارچه كهنه ،تراشه هاي چوب و غيره سوزانده مي شود تا دود توليد كند .در هنگام باز كردن درب كندو بايد كمي دود به زنبور ها داده شود تا زنبورها دور شوند واما دود زياد باعث عصبانيت زنبورها شده و باعث حمله و نيش زدن زنبورها ميشود.
- اهرم: براي برداشتن سقف يا سر كندو و جدا كردن قاب هاي چسبيده به هم توسط موم و خارج كردن قاب ها از كندومورد استفاده قرار ميگيرد.
- كاردك: براي تراشيدن موم اضافي و چسبيده به ديواره كندو و قاب ها استفاده مي شود.
- برس: براي هل دادن و جدا ساختن زنبورها به صورت ملايم از روي قاب به داخل كندواستفاده مي شود.
ب)وسايل لازم براي كندو
- ظرف غذاخوري:ازجنس پلاستيك و در اشكال گوناگونبه بازار عرضه شده است.
2.ترازو: به منظور كنترل ميزان گردآوري در بهار و كنترل ذخيره غذايي كندو در زمستان استفاده ميشود.
اسلاید 8 :
3.شبكه ملكه: وسيله تشكيل شده از سيم و جنس روي با سوراخ هاييبه فواصل يكسان است.در اين شبكه زنبوران كارگر به راحتي از سوراخ هاي شبكه عبور مي كنند ولي ملكه و زنبوران نر قادر به عبور از اين سوراخ ها نيستند. شبكه ملكه در بالاي قسمت پرورش نوزادان (طبقه اول) قرار دارد كه ملكه در اين در طبق حبس ميشود و نمي تواند وارد طبقه مخصوص عسل گيري شود و در آن تخم گذاري كند.
پ)وسايل و تجهيزات عسل گيري
1.چنگال: چنگال پر دندانه كه نوك دندانه هاي آن تيز و تيغ دار است و از آن براي زدودن موم از سطح شانه هاي سر بندي شده با موم و آماده سازي براي قرار دادن در دستگاه است.
2.دستگاه استخراج عسل: وسيله اي شبيه بشكه كه مي تواند قاب هاي آماده شده از عسل را براي استخراج عسل مايع درون آن قرار داد.
3.سطل هاي پلاستيكي
4.صافي
5.همزن عسل: وسيله اي از جنس آلومينيوم كه از آن براي به هم زدن عسل براي جلوگيري از شكرك زدن استفاده ميشود.
اسلاید 9 :
اشتغال زايي:
در بحث اشتغال زايي اين طرح بايد در نظر داشت اگر ما زنبورستان داشته باشيم با حداقل 100 كلني قطعا جهت نظارت از كلني ها و بازديد به موقع و اطلاع از اوضاع داخل كلني نياز به همكاري 1يا2 نفر نيروي ماهر يا نيمه ماهر در زمينه پرورش خواهد بود.
اين نيرو ها مي توانند در بهار كه بايد نظارت دقيق بر وضعيت و احوال داخل كندوباشد مراقبت لازم را به كار گرفته و زنبور ها را براي فصل جمع آوري و ذخيره شهد و عسل آماده نماييد. اين طرح را با حداقل 100 كلني به تنهايي نمي توان اجرا نمود و چه بسا اجرا ي آن با مشكلات و نواقص فراواني از جمله عدم نظارت كافي بر تمامي كلني ها و نيز در فصل بچه دهي زنبور مشكلات فراوان در كنترل و مديريت بر نحوه بچه دهي زنبور روبرو خواهد شد.
اجراي طرح پرورش زنبور عسل اگر بصورت شغل و حرفه اصلي زنبور دار مطرح باشد مطمئنا باتلاش و جديت نتيجه بخش خواهد بود ولي اگر به صورت شغل دوم ويا سوم در آيد جز ضرر و يادر نهايت كمترين سود چيزي عليه زنبوردار نخواهد نمود.
كساني كه مي خواهند در آمد زايي نمايند بايد به عنوان شغل اول و اصلي در نظر بگيرند ولي اگر بخواهند بصورت تفريحي و تضميني اين كار را انجام بدهند حداكثر تعداد 5 تا 10 كلني براي آنها كفابت مي كند. مديريت يك زنبورستان با 100 كلني بيشتر نياز به همكاري 2الي 3 نفر به صورت تمام وقت دارد ودر نتيجه تغذيه كمكي و تحريكي جهت تخم ريزي و به حد اكثر رساندن جمعيت كندو و نيز جمع آوري و استحصال عسل و همچنين كوچ زنبورستان ،نظافت كندوها و تعمير ونگهداري كندوها و قاب هاي معيوب و ناقص وغيره نياز به حضور اين افراد مي باشد.با اين كار براي 2الي3 نفر ايجاد مي شود.
اسلاید 10 :
ميزان اجرايي بودن طرح:
همانطور كه قبلا گفته ايم اساس زنبورداري به پايه متغييرات استوار است،متغيراتي همچون وضعيت آب و هوا،وضعيت مراتع،تنوع پوشش گياهي ،كوچ وغيره .
در هيچ كجاي دنيا شرايط آب و هوايي و مراتع به صورت يكنواخت و ثابت نبوده و با گذر زمان و گذشت فصول مختلف تاثيرات مثبت ويا منفي خود را بروي مقدار توليد و در نتيجه بر مقدار سود و زيان ميگذارد و كساني كه بخواهند وارد اين حرفه شوند بايد مسائلي همچون كمبود نزولات آسماني و خشكسالي و تخريب مراتع به واسطه احداث پروژه هاي ساختمان سازي و چراي بي رويه دام در ييلاقات و سرما وگرماي بيش از حد وغيره را در نظر داشته باشندكه به عنوان ريسك هايي در اين حرفه وجود دارند.
در صورتي كه سالي كه شروع سال زنبورداري مي باشد همواره با بارش نزولات آسماني باشد وبا مديريت قوي در اداره زنبورستان واطلاعات كافي از محيط داشته باشيم به طوري كه زمان كوچ زنبورستان را با اطلاع از كمبود شهد در طبيعت تنظيم نماييم قطعا سود حاصل از اين حرفه چشمگير بوده و مطمئنا حرفه اي خواهد بود كه بازگشت سرمايه اوليه در آن به سرعت انجام مي گيرد . تمام مسائلي كه در بالا به آن اشاره شد به همراه امكانات و دانش در زمينه اين حرفه مثمر ثمر خواهد بود و چه بسا ناآگاهي و عدم شناخت از محيط و نحوه فعاليت زنبورستان خسارات جبران ناپذيري را نيز متحمل زنبوردار نمايد.
