بخشی از مقاله
مقدمه :
تحولات سريع تكنولوژي در عصر ما سبب پيشرفت و بهبود مصالح ، ابزار ها و تجهيزات درود گري و حرفه هاي وابسته به صنايع چوب شده است .
اين پروژه حاوي تجربيات و مطالعات اين جانب در اين زمينه است . تجربياتي كه آن را طي گذراندن دوره ي كارآموزي واقع در كارخانة نقشينه آموخته ام .
در فصل اول آشنايي كلي با مكان كارآموزي به صورت گزارشي از بازديد كارخانه و مراحل ساخت يك محصول آورده شده است .
در فصل دوم ارزيابي بخش هاي مرتبط با رشتة طراحي صنعتي و كار با چوب و آشنايي دقيق تر و جامع تر با ماشين هاي درود گري آورده شده است .
در فصل سوم پيشنهاداتم را گنجانده ام .
درجة اول از خداوند مهربان كه به من توانـايي اين را داد كه بتـوانم در رشتـة مورد علاقه ام فعاليت داشته باشم نهايت تشكر را دارم و اميدوارم بتوانم به درستي از فرصت ها استفاده كنم در اين جا ، جا دارد از سركار خانم سروري و جناب آقاي كاظمي كه مرا در گذراندن اين دوره ياري نمودند تشكر مي كنم .
فصل اول :
آشنايي كلي با مكان كارآموزي :
تاريخچه :
شركت نقشينه در سال 1360 به همت سه شريك اصلي آغاز به كار كرده و داراي سه بخش توليد ، مونتاژ نهايي و تحويل خريد و فروش بوده . كه هر يك از اين شركا در راس يكي از اين سه بخش قرار داشته اند محل كارآموزي ما بخش توليد به سرپرستي آقاي كاظمي بوده .
بخش مونتاژ نهايي محصولات در يافت آباد قرار داشته كه در آن محصولات را رنگ ، آينه ، شيشه و تشك و يراق و هر چه لازم داشته باشد تا كامل شود مي دهند .
نمايندگي فروش آنها واقع در تهران خيابان ميرداماد مي باشد .
شركت داراي محصولات متنوع منزل به عنوان نمونه :
مبلمان ، تخت ، ميز ، قفسه ، كتابخانه و … مي باشد . هدف اين شركت تامين نياز نسل جوان براي منازلشان است . به نظر آنها جوانان امروز نيازمند طرح هاي ساده و زيبا براي منازل كوچكشان هستند !
پس در اين شركت به هيچ عنوان مبلمان استيل وجود ندارد زيرا هيچگونه منبت كاري كه اساس كار در مبلمان استيل است در اين محصولات وجود ندارد . طرح ها را با ايده گرفتن از ژورنال هاي خارجي مي زنند و پس از
نقشه كشي با كد و گرفتن پلات از آنها قالب هاي اوليه را تهيه مي كنند در
نتيجه شركت طراح ويژه اي ندارد .
پس از ارزيابي يك نمونة اوليه با تصحـيح مشكلات طرح قالب نهايي را مي سازند .
شناخت كارخانه :
كارگاه در مكاني بسيار خوش آب و هوا واقع در شهريار بود ، وقتي وارد آن مي شديم پس از گذراندن حياط ورودي قبل از ورود به خود كارگاه وارد راهروي شماره ي 1 مي شديم كه در ابتداي آن راهروي بن بست كوچكي قرار داشت . در درون اين راهرو مكنده و كمپرسور باد قرار داشت تا به وسيلة آنها پوشال ها و خاك اره ها جمع آوري شود . در ادامة راهروي شمارة 1 به فضاي وسيعي مي رسيم كه انبار الوارها و چوب هاي خريداري شده است كه بسته به ابعادشان با نظم خاصي در اين مكان چيده شده اند . همانطور كه در شكل ها مي بينيد در وسط اين حياط انبار مانند يك اره فلكه و يك رنده در داخل يك سايه بان كوچك قرار دارند تا به وسيلة آنها قطعات چوب را به هر اندازة دلخواه در آورند و ترتيب دهند و صاف كنند پس از آن نوبت به خشـك كردن اين الوار هاي بريده شده مي رسد . در حالت كلي خشك كردن الوار ها به دو صورت امكان پذير است :
1 ) خشك كردن در هواي آزاد 2 ) خشك كردن توسط خشك كن ها
در اين كارگاه از هر دو روش استفاده مي شود . اتاق خشك كن كنار در ورودي بود كه در ديوارة مياني آن يك پروانة ( فن ) بزرگ مسئول به گردش در آوردن هواي گرم كه از لوله هاي رادياتور مي گذشت در درون اتاق بوده و در بالاي آن هم يك فن براي خروج رطوبت قرار داشته است . اين خشك كن حجم وسيعي از حياط ورودي را اشغال كرده بود . پس از ورود به كارگاه و در نظر گرفتن نكات ايمني در ابتدا به يك اره فلكة ديگر مي رسيم كه در فصل آينده به تفصيل در مورد آن شرح داده ام . اين اره فلكه براي قطع الوار ها به اندازة دلخواه مي باشد ، پس از آن به رنده مي رسيم كه در كارگاه دو وجه مقابل الـوار را به وسـيلة آن صـاف و گونـيا مي كنند و سپس توسط گندگي دو وجه ديگر آن را رنده مي كنند .
اما امروزه دستگاهي به نام مولدر آمده كه كارخانه نيز آن را خريداري كرده. اين دستگاه همزمان هر چهار وجه قطعة الوار را صاف و گونيا مي كند با استفاده از اندازه هاي داده شده ، يعني چهار توپي دارد ( زير _ رو _ چپ _ راست ) كه به ترتيب در درون دستگاه قرار گرفته اند پس چهار تا ايستگاه دارد كه به نوبت از چوب بر مي دارند .
اين دستگاه علاوه بر صاف و گونيا كردن قادر به شكل دادن به گوشه هاي الوار هم مي باشد . تصويري از آن در قسمت عكس ها گنجانده ام .
پس از اين مرحله چوب ها تميز شده اند و براي قطع كردن در اندازة
دلخواه به دستگاه دور كن منتقل مي شوند .
چوب به دو شكل بيرون مي آيـد يـكي صاف و ديـگري شكل دار منحنـي
كه در تصاوير آن را نشان داده ام . اين چوب منحني شكل فقط دو وجه رو و زيرش را صاف مي كند . صاف كردن كنارة آن بر عهدة فرز هاست توضيح دستگاه فرز در فصل بعدي آورده شده است .
اين فرز ها به اين ترتيب كار مي كنند كه ابتدا قالب بريده شده را روي چوبي كه قبلا زير و رويش صاف شده و مي خواهيم با قالب منحني شكل مورد نظر كناره هايش را در بياوريم درون دستگاه قرار مي دهيم اين كار را هم اكنون در كارخانه با استفاده از دستگاه شيپر shaper هم انجام مي دهند، فقط تفاوت آن با دستگاه قبلي اين است كه قالب زير چوبي كه روي آن كار مي كنيم گذاشته مي شود و نه روي آن و با فشار دادن پدال جك ها روي چوب محكم مي شوند و چوب شكل داده مي شود اين دستگاه بسيار دقيق تر و با سرعت بيشتري از دستگاه قبلي است .
پس از اين قسمت مي رسيم به قسمت آماده سازي قطعات براي مونتاژ . در اين مرحله چوب ها را توسط سه روش اتصال به هم وصل مي كنند . اين سه روش عبارتند از :
1 ) كام و زبانه 2 ) با كمك چوب دوبل و سوراخ هاي ايجاد شده توسط دستگاه هاي سوراخ كن يا انواع دريل ها .
3 ) اتصالات شياري
در فصل بعدي توضيحات كاملي راجع به چگونگي طرز كار ماشين كام كن داده شده است . اين ماشين و نيز ماشين زبانه زن ( كه مكمل دستگاه كام زن است ) قطعات را براي مونتاژ به روش اتصال كام و زبانه آماده مي كنند.
به كمك انواع دريل ها سوراخ هايي در سطح قطعه ايجاد مي كنند . دريل هاي قبلي قادر بودند دو سـوراخ را همـزمان در قطـعه ايجاد كننـد و مـا مي توانستيم صفحة آن را با جلو و عقب بردن و چپ و راست كردن تنظيم كنيم و حتي مي توان براي آن دامنة خاصي در نظر گرفت ( منظور از دامنه فاصلة بين سوراخ هاست )
اما سوراخ كن هاي جديد براي كار هاي صفحه اي بسيار كارآمد تر از سوراخ كن هاي قبلي است . از اين ها براي كار هاي صفحه اي بسيار استفاده مي شود . سر هاي مته مي تواند صاف و يا زاويه دار باشد و توسط فشار پدال ، جك ها چوب را محكم مي گيرند تا عمل سوراخ كردن با دقت و سرعت هر چه بيشتر انجام شود .
اتصالات شياري بيـشتر براي مـحصولات صـفحه اي مـورد استفاده قرار مي گيرند .
محصولات صفحه اي در همين طبقة اول كارخانه توسط چسب چوب و گيرة پيچ دستي مونتاژ مي شود و در قسمت راست كارگاه ذخيره مي شود .
در طبقة دوم كارگاه محصولات با فرمهاي غير صفحه ا ي قرار دارند و نيز آن محصولاتي كه نياز به خم دارند . در قسمت انتهايي اين طبقه خم كاري چوب ها انجام مي شود به اين ترتيب كه چوب ها با ضخامت كم و به تعداد خاصي مثلا در اينجا هشت عدد از يك طرف چسب چوب مي زنند و بين قالب هاي چوبي ( كه با كيسه روي آنها پوشانده شده تا چسب چوب قالب را خراب نكند و به قالب نچسبد ) گذاشته و توسط جك ها آنها را محكم مي كنند سپس اين هشت چوب كه همه داراي يك انحناي خاص و يكسان هستند به هم مي چسبند توسط چسب چوب و گيره ي پيچ دستي .
ضخامت چوبي كه در قالب گذاشته مي شود و ميزان خمش آن مورد محاسبه قرار گرفته است مثلا براي يك ضخامت يكسان هر چه تعداد چوب بيشتر باشد استحكامش بيشتر مي شود يعني تعداد بيشتر چوب نازك از تعداد كمتر چوب كلفت مستحكم تر و مقاوم تر در برابر تنش هاي وارده است و پس از آن قطعات آماده هر محصول را توسط چسب چوب و گيره و پيچ دستي به هم وصل مي كنند .
به عنوان نمونه قطعات صـندلي رز كه يـكي از مـحصولات اين شـركت مي باشد در يك قفسه قرار دارند و براي توليد هر صندلي با چسب و گيره قطعات را به هم وصل مي كنند .
صندلي رز :
اين صندلي از سال 1380 در كارخانه توليد مي شود و مراحل توليد آن به شرح زير است :
ابتدا چوب ها توسط اره فلكه و رنده در ابعاد مورد نظر بريده مي شوند سپس قطعات توسط رنده صاف مي شود و از اين جا آن قطعاتي كه چهار وجه صاف دارند به قسمت آماده سازي براي مونتاژ انتقال مي يابند و آن قطعاتي هم كه دو وجه صاف دارند و دو وجه منحني به قسمت فرز كاري منتقل مي شوند و انحناي آن ها توسط قالب درست مي شود و آن ها هم به قسمت آماده سازي براي مونتاژ منتقل مي شوند .
اتصالات صندلي رز از نوع سوراخ و چوب دوبل است پس آن ها را سوراخ مي كنند و در بعضي از سوراخ ها چوب دوبل كار مي گذارند .
پشتي صندلي حالتي خم دارد پس آن را در انتهاي طبقة دوم خم مي دهند . پشتي اين صندلي از سه عدد چوب به ضخامت يك سانتي متر كه به يك اندازه خم شده اند تشـكيل شـده . اين سه تخـته چوب خـم را بـه هـم مي چسبانند تا پشتي به ضخامت سه سانتي متر حاصل شود .
هم اكنون قطعات حاضر كه همه در قفسة خاص خود قرار دارند را به يكديگر مي چسبانند با كمك چسب چوب و گيره و پيچ دستي .
فصل دوم :
ارزيابي بخش هاي آموخته شده :
استحصال چوب :
چوب حاصل قطع درختان بالغ جنگل و بريدن تنة آنها به صـورت قطـعات قابل حمل و نقل به نام گرده بينه است . گرده بينه ها را با استفاده از كاميون هاي سنگين به كارخانة چوب بري حمل مي كنند . در كارخانة چوب بري ابتدا گرده بينه را پوست مي كنند ، سپس با استفاده از ارة گرد يا اره فلكه هاي سنـگين گرده بينه ها را مي بـرنـد و به چوب هاي تـجارتي تـبديل مي كنند . اين فرآيند را استحصال چوب مي نامند . گرده بينه هايي كه آماده سازي شده اند ( پوست آن ها كنده شده است ) و براي استحصال آماده شده اند چوب گرد ناميده شده اند . استحصال گرده بينه به سه روش انجام مي شود :
1 ) برش راسته يا پي در پي
2 ) برش مماسي
3 ) برش شعاعي يا ربعي
چوب را بايد به شيوه اي اقتصادي و با حداقل دور ريز استحصال كرد . چند عامل در انتخاب روش استحصال تاثير دارند .
اين عامل ها عبارتند از :
الف ) درجة الوار مورد نياز
ب ) كيفيت و اندازة گرده بينه اي كه بايد استحصال شود .
ج ) نياز هاي بازار
د ) آثار هم كشيدگي و خشكاندن بعضي از چوب ها .
برش راسته يا پي در پي ( تخته كشي ) :
روشي براي تبديل گرده بينه به الوار است كه در آن يك رشته برش موازي روي گرده بينه انجام مي شود بدون آن كه در خلال عمليات اره كشي گرده بينه را برگردانند و از اين رو به آن رو كنند . اين ساده ترين و به صرفه ترين روش براي استحصال الوار سبك و چوب هايي است كه به آساني خشك مي شوند .
عيب اين روش آن است كه تخته هاي استحصال شده در هنگام خشك شدن گرايش به اعوجاج شديد دارند . علت بروز اين پديد آن است كه در همة تخته هاي استحصال شده به اين روش برون چوب در امتداد طول دو نر چوب است و بيشتر از درون چوب هم كشيده مي شود زيرا رطوبت بيشتري دارد . اين روش براي گرده بينه هاي گره دار يا داراي عيوب ديگر نيز مناسب نيست .
برش مماسي :
فرآيند بريدن گرده بينه به صورتي است كه عرض الوار هاي حاصل همواره بر حـلقه هاي رشـد مـماس باشنـد در اين روش هـر بار گرده بينه را بر مي دارند تا برش هاي مماسي را انجام دهند . چوب استحصال شده به اين روش نقش هاي زيبايي دارد و به ويژه براي كارهاي فرنگي سازي مناسب است .
تخته هايي كه به اين روش استحصال شده اند در هنگام ميخكوبي به آساني نمي شكافند و معمولا سريع تر خشك مي شوند اما هم كشيدگي عرضي آنها در حين خشكاندن بيشتر است .
برش شعاعي يا ربعي :
روش بريدن چوب به ترتيبي است كه عرض تخته هاي حاصل از آن در جهت كلي اشعة چوب باشد در اين روش بايستي بار ها گرده بينه را برگرداند . تخته هايي كه به صورت كاملا شعاعي بريده شده اند نقش هاي تزئيني اشعة مياني چوب را نشان مي دهند .
تخته هاي شعـاعي در هنـگام خـشك شدن از عـرض كمـتر هم كشيده مي شوند چون هم كشيدگي اين نوع چوب در امتداد عرض كمتر است براي ساختن بدنة رنده از آن استفاده مي كنند .
اندازه هاي تجاري و قابل عرضة الوار :
چوب گرد يا چـوب استحصال نيافته را صرفا به هر شكل و اندازه اي برش نمي دهند . شكل ها و اندازه هاي تجارتي خاصي وجود دارد كه چوب را بايد بر اساس آن ها استحصال كرد .
در ادامة مطلب اصطلاحات مورد استفاده براي توصيف و شناسائي اندازه هاي تجارتي مختلف را شرح مي دهيم .
تراورس : گرده بينه اي است كه با اره كردن برون چوب آن را تقريبا چهار تراش كرده اند تا براي استحصال كامل آماده شود .
مقطع تير بايد دست كم 115 ميليمتر در 100 ميليمتر باشد . از تير به همين صورت و بدون فـرآوري بيشتر براي انـجام كارهاي سنگين ساختماني نيز مي توان استفاده كرد .
در شركت نقشينه پس از آنكه مقدار زيادي چوب خريده شد آن هايي را كه گره دار بوده و يا از داخل مشكلي داشته و نمي توانسته اند آن را به قطعات كوچكتر تبديل كرده و محصول مستحكم بسازند براي ساختن ستون ساختمان به شركت هاي ساختمان سازي مي دهند .
نيم تراورس : نيمة تراورسي است كه در امتداد طول بريده شده باشد . از نيم تراورس عمدتا در كارهاي ساختماني استفاده مي شود اما ما توان باز هم آن را بريد و به اندازه هاي تجارتي تبديل كرد .
الوار : تراورس يا نيم تراورسي است كه آن را كاملا چهار تراش و براي تبديل به روكش ( به روش برش زني ) آماده كرده باشند . ابعاد الوار از 100 ميليمتر در 300 ميليمتر كمتر نيست .
تختة الواري : چوبي كه ضخامت آن بين 50 تا 150 ميليمتر و پهناي آن دسته كم 300 ميليمتر باشد . معمولا براي حمل بار در سطوح پهن مثلا در داربست ها به كار مي رود . از تختة الواري براي تقويت تيرچه هاي عريض و آويز هاي سقف نيز استفاده مي كنند .
تختة كم پهنا : چوبي است كه ضخامت آن بين 50 تا 100 ميليمتر و عرض آن بين 100 و 200 ميليمتر در تغيير است . تختة كم پهنا را معمولا از نرم چوب ها استحصال مي كنند . از اين نوع چوب براي نگه داري پوشش بام و سقف استفاده مي كنند .
تخته : چوبي است كه ضخامت آن از 50 ميليمتر كمتر است و پهناي آن 100 ميليمتر يا بيشتر است .
نعل : چوبي است كه ضخامت آن بين 50 و 100 ميليمتر و پهناي آن بين 50 و 115 ميليمتر در تغيير است .
توفال يا پرواز : چوبي است كه كمتر از 50 ميليمتر ضخامت و كمتر از 100 ميليمتر پهنا دارد . از توفال معمولا به صورت رنديده استفاده مي شود.
چهار تراش : مقطعي مربعي دارد . طول هر ضلع مقطع آن بين 25 و 150 ميليمتر تغيير مي كند . از آن معمولا براي پاية ميز و صندلي يا قطعات خراطي شده استفاده مي شود .
خشك كردن چوب :
خشك كردن چوب فرآيندي است كه در طي آن رطوبت اضافي چوب استحصال شده گرفته مي شد تا بتوان روي آن كار كرد . هدف از انجام اين كار كاهش ميزان رطوبت چوب تا درجه اي است كه در محيطي كه قرار است كار كند پايدار بماند .
وقتي نحوه و محل مصرف چوب يا نوع كاري كه روي آن انجام خواهد شد در نظر گرفته شود ميزان رطوبت اهميت خاصي پيدا مي كند ، چون هم كشيدگي يا جمع شدگي احتمالا در هنگام خشك شدن چوب رخ مي دهد بايد آهنگ و درجة خشك كردن چوب را كنترل كرد . تا چوب پيش از به كار گيري اعوجاج پيدا نكند و ترك نخورد .
هر گـاه چوب خوب خـشك شود هم كشيـدگي بـعدي ترك خـوردگي و
اعوجاج آن به حداقل مي رسد . وقتي چوب به خوبي خشك شده باشد ،
شرايط براي پوسيدگي ، كپك زدن و حملة بعضي حشرات چوب خوار نا مساعد مي شود . چوب خشك شده سبكتر است و بنابر اين حمل و نقل آن از چوب تر آسان تر و ارزان تر است .
چوبي كه خوب خشك شده باشد محكم است و رنگ ، لاك و چسب را بهتر به خود مي گيرد . ميخ و پيچ و چوب خشك شده اي كه در كار هاي ساختماني مصرف مي شود كمتر در معرض خطر خوردگي هستند زيرا مواد محافظ در چوب خشك شده آسانتر نفوذ مي كنند .
خشك كردن در هواي آزاد يكي از روش هاي طبيعي خشك كردن چوب است كه در آن قطعات چوبي را كه بايد خشك شود با تعبية دستك بين هر رديف به دقت روي هم مي چينند تا هوا بتواند آزادانه از لاي چوب ها عبور كند . از اين روش هم در شركت نقشينه هم استفاده مي شود .
خشك كردن در كوره متداول ترين روش مصنوعي ( تسريع شدة ) خشك كردن چوب است . اين روش سريع تر است و دمـا و رطـوبت كـوره را مي توان به دقت كنترل كرد .
قطعات چوب را به روشي شبيه روشي كه در مورد خشك كردن در هواي آزاد ذكر شد در كوره مي چينند . وقتي قطعات چـوب تر در كـوره قرار مي گيرند ، ابتدا از بخار آب استفاده مي كنند تا رطوبت بالا بماند .
پس از مدتي دما را افزايش مي دهند و رطوبت كاهش مي يابد .
براي آن كه هوا همواره در كوره جريان داشته باشد و از روي سطح چوب بگذرد ، از باد زن استفاده مي كنند .
از دو نوع كوره براي خشك كردن چوب استفاده مي شود :
1 ) كورة اتاقي
2 ) كورة تونلي
در كورة اتاقي شرايط در هر لحظه در تمام نقاط كوره مشابه است ولي در كورة تونلي شرايط در يك سر كوره با شرايط در سر ديگر آن كاملا متفاوت است .
برنامة كوره مجموعه اي به دقت مرتب شده از دما ، رطوبت و زمان است كه راهبر كوره بايد آن ها را دنبال كند . اين برنامه بر حسب اندازه ، نوع و رطوبت اولية چوب تغيير مي كند .
خشك كردن نادرست خواه در هوا يا در كوره ممكن است سبب بروز عيوبي از قبيل شكافتن ، ترك خوردن ، تاب بر داشتن ، گره شل ، شان عسلي شدن و تنش هاي داخلي و يا سخت شدن موضعي شود .
در مناطق حاره بـيشتر چوب ها را براي هـر نوع مصـرف در هوا خشك مي كنند ، اما صنايع مبل سازي كه قطـعات مـبل را به كشـورهاي معتـدل
صادر مي كنند بايد چوب هاي خود را در كوره خشك كنند .
اين قبيل چوب ها بايد رطوبت كمتري داشته باشند ، زيرا براي ساخت مبلمان و اثاثيه اي به كار مي روند كه در اتاق هاي گرم قرار خواهند گرفت.
تعيين ميزان رطوبت چوب :
ميزان رطوبت ( MC ) معياري از مقدار آب موجود در چوب است و آن را بر حسب درصد وزن چوب خشك شده بيان مي كنند .
چوبي كه خوب خشك شده باشد درصد رطوبت پائيني دارد . يعني هر چه چوب خشـك تر باشد رطـوبت آن كمـتر است . وقتي درخـت را قـطع مي كنند ممكن است بيش از نيمي از وزن آن رطوبت باشد و پيش از به كار گيري چوب بايد بخش عمدة اين رطوبت را حذف كرد .
ميزان رطوبت چوب را به دو روش اندازه گيري مي كنند :
1 ) خشك كردن در كوره
2 ) روش رطوبت سنجي
براي استفاده از روش خشك كردن در كـوره نمونه اي از چـوب را وزن مي كنند . نمونه را در كوره خشك مي كنند تا تمام رطوبت آن حذف شود دوباره آن را وزن مي كنند . وزن چوب خشك شده را از وزن چوب خشك نشده تفريق مي كنند . حاصل را بر وزن چوب خشك شده تقسيم و
نتيجه را در 100 ضرب مي كنند . بدين ترتيب درصد رطوبت چوب به دست مي آيد . اين روش از روش رطوبت سنجي دقيق تر است اما مستلزم بريدن نمونه از چوب و تاخيري به مدت چندين ساعت براي نتيجه گرفتن است .
در روش رطوبت سنجي ميزان رطوبت چوب را با استفاده از ابزاري كوچك اندازه گيري مي كنند .
اساس اين اندازه گيري تعيين مقاومت الكتريكي چوب است . نتيجه فورا به دست مي آيد و هر گاه رطوبت چوب در گسترة 7 تا 25 % باشد به اندازة كافي دقيق است . چوب هميشه مستعد از دست دادن رطوبت يا جذب آن از هواي محيط است اين فرآيند تا زماني ادامه مي يابد كه رطوبت چوب با رطوبت هواي محيط برابر شود .
وقتي چوب در اين وضعيت باشد گفته مي شود كه رطوبت چوب به ميزان تعالي رسيده ، چون چوب در معرض تغييرات روزانه و فصلي رطوبت نسبي هواست .
همواره ميزان رطوبت آن در تغيير است و اين تغيير سبب تغيير ابعاد چوب مي شود . اين پديده در هواي مرطوب كه درها و كشوها گير مي كنند و سپس راحت باز و بسته شدن آنها در هواي خشك سال بعد به خوبي آشكار مي شود .
محافظت از چوب :
منظور از محافظت از چوب آغشتن آن به محلول هايي است كه آن را سمي مي كند تا قارچ ها و حشراتي از قبيل سوسك و موريانه به آن حمله نكند و عمر آن طولاني شود .
به طور كلي مواد محافظ چوب را مي توان به دو دسته تقسيم كرد :
1 ) روغني
2 ) آبي
كرئوزوت ماده اي است كه از تقطير قطران ذغال سنگ به دست مي آيند و به خوبي در سلول هاي چوب نفوذ مي كند و كرئوزوت محافظي دائمي است . اما مادة كثيفي نيز هست و نمي توان در جايي كه جلوة ظاهري كار اهميت دارد آن را به كار برد .
اين ماده چوب را لك مي كند . در نتيجه وقتي به سطح چوب ماليده شود ، رنگ كاري يا صيقل كاري چوب دشوار مي شود . وقتي اين ماده تازه به چوب ماليده شده باشد آتش گير است و بوي نامطبوعي دارد . بنابر اين براي مصارف خارجي بهتر است تا مصارف داخلي .
محلول پنتاكلروفنول در روغن معدني كه آن را به اختصار پنتا مي نامند ماده اي شيميايي است كه در روغن معدني سبك يا سنگين حل شده است .
عمر اين ماده از كرئوزوت بيشتر اسـت و محافـظت طـولاني تري انجام مي دهد . اين ماده براي مصارف عمومي در كارگاه هاي درودگري و سازه هاي چوبي مناسب است .
ساير محافظ هاي روغني متداول عبارتند از :
نفتنات مس ، نفتنات روي
كه هر دو را مي توان در روغن سبك حل كرد تا با قلم مو ، پاشش يا فروبري به خورد چوب داده شود ، يا آن را در روغن سنگين حل كرد و تحت فشار در چوب نـفوذ داد . هر دو مـاده به خـوبي در چـوب نفـوذ مي كنند ، اما به شدت سمي هستند و بوي تندي دارند .
محافظ هاي آبي مواد شيميايي محلول در آب هستند اين محافظ ها تميز و بي بويند . بعضي از آن ها دائمي هستند اما بعضي ديگر وقتي چوب با آب تماس پيدا كند از آن بيرون مي تراود .
از اين نوع محافظ ها براي محافظت از چوب خشك شده استفاده مي كنند و چوب آغشته شده به آن را بايد دوباره خشك كرد .
در كارگاه پس از بريدن و محافظت از چوب ها اولين دستگاهي كه چوب براي تبديل شدن به محصول مورد نظر به آن مي رسد اره فلكه است .
اره فلكه
كه به آن ارة نواري هم مي گويند يكي از سودمندترين ماشين هاي كارگاه درودگري است و معمولا براي بريدن شكل هاي خميدة خارجي از آن استفاده مي كنند . زيرا تيغة باريك و بي انتهاي انعطاف پذير دارد .
از اين نوع اره مي توان براي برش مستقيم يا تلفيقي از برش مستقيم و منحني نيز استفاده كرد .
اين اره كاربرد هاي صنعتي متنوعي دارد از اين نوع اره براي انجام كارهاي عمومي درودگري در كارگاه هاي كوچك و يا كارگاه هاي مدل سازي و آموزشي استفاده مي كنند .
در صنعت چوب بري از اره فلكه براي بريدن گرده بينه و تبديل آن به چوب هاي تجارتي مانند الوار و تخته استفاده مي كنند .
معمولا از همة درودگران انتظار مي رود بتوانند با اره فلكه كار كنند . اين اره يك شاسي چدني سنگين دارد كه ساير قطعات روي آن نسب مي شوند.
براي جلوگيري از لرزش بايد شاسي اره را روي سكويي صلب و محكم يا مستقيم روي كف كارگاه نسب كرد .
اين اره دو فلكه يا چرخ دارد :
1 ) فلكة پائين
2 ) فلكة بالا
كه دو فلكه روي بلبرينگ سوار شده اند و حفاظ هاي محكمي دارند .
فلكة پايين ثابت است و مستقيما به موتور متصل است يا از طريق تسمه و فلكه با آن مرتبط مي شود .
فلكة بالا روي كشويي تنظيم پذير قرار دارد و مي توان آن را بالا و پايين برد تا تيغه هاي جديد با كشيدگي مناسب روي آن ها نصب شود . اين فلكه را مي توان به جلو و عقب نيز كج كرد تا تيغه تنظيم شود .
به منظور تثبيت تنظيم تيغه و تامين اصطكاك كافي براي به حركت درآوردن تيغه هر فلكه يك نوار لاستيك يا لاستيك دارد .
ميز اره را نيز از چدن مي سارند و پشت آن ماهيچه هايي تعبيه مي كنند .
تا تقويت شود . اين ميز را مي توان كج كرد و تحت هر زاويه اي تا 45 درجه قفل مي شود .
براي جلوگيري از برخورد دندانه هاي تيغة شكسته با ميز چدني و آسيب ديدن آن در محلي كه تيغة اره از محل ميز عبور مي كند يك گلويي آلومينيومي نرم تعبيه شده است .
اين اره دو نوع تيغه دارد :
1 ) تيغة ساده
2 ) تيغة پشت پخ
در تيغة پشت پخ لبة پشتي تيغه نازك تر است و اين مزيت را دارد كه براي بريدن خم هاي ظريف آزادي بيشتري ايجاد مي كند . ضخامت اره بيش از هر چيز به قطر فلكه هاي بالا و پائين وابسته است . پهناي تيغه نيز مي تواند بر ضخامت آن تاثير بگذارد . هر چه قطر فلكه يا پهناي تيغه كمتر باشد تيغه بايد نازك تر شود .
پهناي تيغه نيز بر شعاع انحناي برش تاثير مي گذارد . تيغه هاي باريك در مقايسه با تيغه هاي پهن مي توانند خم هاي تند تر با شعاع انحناي كوچكتر را ببرند .
دو راهنماي تيغه يكي در بالاي ميز و ديگري در زير آن تعبيه شده تا تيغة اره درست حركت كند .
هر راهنما دو فك برنـزي يا چـوبي دارد كه مـانع لرزيدن يا پيچيدن تيغه مي شوند .
در راهنماي تيغه پشت فك چرخي پشت گير روي بلبرينگ سوار شده است تا در هنگام اره كاري پشت تيغه را نگه دارد . حفاظ اين اره تيغه را به طور تقريبا كامل در بر مي گيرد و فقط ناحية برش باز مي ماند .
حفاظ كشـويي متـصل به تيرك راهـنماي كشـويي تيغه را از سمت برش كاري مي پوشانند .
براي نصب تيغة نو يا تيغه اي كه تعمـير شده اسـت به تـرتيب زير عمل مي كنيم :
1 ) برق ماشين را به طور كامل قطع مي كنيم .
2 ) فك هاي راهنما را باز مي كنيم .
3) بلبرينگ هاي پشت گير را عقب مي كشيم .
4 ) تيغه را روي فلكه هاي بالا و پائين قرار مي دهيم .
5 ) تيغه را تحت كشش قرار مي دهيم و فلكه ها را مي چرخانيم تا مطمئن شويم تيغه در مسير صحيح حركت مي كند .
6 ) فك هاي راهنما را ببنديم تا خلاصي اندكي براي حركت آزاد تيغه باقي مي گذاريم .
7 ) فك ها را جلو ببريم تا لبة جلوي آنها با لبة گودي دندانه ها تراز شود .
8 ) بلبرينگ هاي پشت گير را جلو ببريم تا به فاصلة تقريبا 2 ميليمتر پشت تيغه برسند .
9 ) تيغه را با دست مي كشيم تا بـچرخد و همة تنظيمـات آن را وارسي مي كنيم .
10 ) همة حفاظ هاي اره را در جاي خود نصب مي كنيم .
11 ) ميز را طوري تنظيم كنيم كه تيغه بر آن عمود باشد .
پس از آنكه قطعات چوبي به ابعاد مورد نظر بريده شدند نوبت صاف كردن آنها توسط رنده مي رسد .
ماشين هاي رنده :
رنده كاري دومين عمل ضروري براي آماده سازي قطعات پس از اره كردن است . وقتي قطعات خوب رنده شده باشند و صاف و گونيا باشند با استفاده از آنها محصول بهتري ساخته مي شود موثرترين راه براي رنده كردن قطعات استفاده از ماشين هاي رنده است اين ماشين ها براي رنديدن سريع و صحيح ( تخت ، هموار و گونيا ) لبه ها و سطوح ، به طوري كه بتوان عمليات بعدي را روي آن انجام داد طراحي شده اند . اندازه ماشين رنده بر اساس پهن ترين تخته ا ي كه مي تواند رنده كند تعيين مي شود . انواع متداول ماشين رنده عبارتند از : كف رنده و گندگي .
با استفاده از كف رنده فقط مي توان قطعات را روي ميز ماشين رنده كرد اين ماشين پيشروي خودكار ندارد كف رنده ماشيني چند منظوره است اين ماشين عـلاوه بر وظيـفه اصلي خـود كه رنديدن زير و روي تختـه است مي توان عمليات ديگري مانند دو راه كردن را نيز انجام دهد اين ماشين يك پايه چدني سنگين دارد كه تكيه گاه ميزهاي جلو و عقب است يك توپي تيغ گير گرد دارد كه تيغ رنده روي آن بسته مي شود گونيايي دارد كه راهنماي قطعه كار است حفاظ هاي آن تيغ ها را مي پوشانند تا مانع آسيب
ديدن دستهاي درودگر شوند يك فلكه دستي براي تنظيم ميز دارد اهرم هاي
قفل كننده ا ي براي نگه داشتن ميز در محل مورد نظر دارد شستي هايي نيز
براي روشن و خاموش كردن دارد .
گندگي ماشيني يك كاره است كه عمدتا براي رنده كردن تخته هايي با سطوح موازي و ضخامت يكنواخت به كار مي رود اين ماشين پيشرو خودكار دارد و ممكن است يك يا دو توپي تيغ گير داشته باشد نوع تك تيغ گير يك تيغ گير دارد كه روي تخته را رنده مي كند ميز اين ماشين روي كشوهاي عمودي واقع در زير توپـي تـيغ گـير نصب شـده است و مي توان آن را در امتداد عمودي در فاصله يا ارتفاع مورد نظر مطابق با ضخامت تخته ا ي كه بايد رنده شود تنظيم كرد مدل ديگر اين ماشين دو توپي تيغ گير دارد كه يكي روي تخته و ديگري زير آن قرار مي گيرد تا بتوان تخته را از دو طرف به طور هم زمان رنده كرد .
استفاده از ماشين گندگي آسانترين و سريع ترين راه كاهش ضخامت تخته و رسيدن به ضخامت دقيق مورد نظر است .
در شـركت نقشينه چوبها ابـتدا توسط كف رنده زير و روي شان رنديده مي شود و سپس سمت چپ و راست آنها در داخل گندگي صاف و گونيا مي شود اما به تازگي كارخانه ماشين جديدي خريداري كرده است كه مولدر نام دارد اين ماشين همان طور كه در فصل اول گفتيم هر چهار طرف
چوب را صاف و گونيا مي كند .
چوب ها پس از رنديده شدن به دو دسته تقسيم مي شوند :
1 ) چوب هايي كه هر چهار طرف آنها صاف است .
2 ) چوب هايي كه فقط از سطح زير و رو صاف هستند و وجه ديگر آنها شكل دار يا انحنا دار است .
كار دسته چوب هاي اول پس از گندگي به قسمت آماده سازي براي مونتاژ منتقل مي شود ولي چوب هاي دسته دوم با دستگاه فرز كامل مي شوند .
فرز نجاري
فرز نجاري اصولا براي بريدن ابزار و ايجاد شكل هاي تزييني مختلف روي لبه هاي كار طراحي شده است از اين ماشين مي توان براي ايجاد اتصال هاي دو راه يا فـاق و زبانه استـفاده كرد اين ماشـين از يـك پايه تشكيل مي شود كه از چدن يا فولاد پرس شده ساخته شده است و ميز و موتور روي آن سوارند . ميز از چدن ماشين كاري ساخته شده است و گونياي چدني ماشين روي آن نصب مي شود اين گونيا رويه ا ي چوبي دارد كه راهنماي قطعه كار است فرز محوري عمودي دارد كه از داخل ميز افقي بيرون آمده است .
محور ميله ا ي ماشين كاري شده از فولاد مرغوب است كه تيغ ها روي آن نصب مي شوند محور را مي توان بالا و پايين برد تا تيغ در محل مورد نظر
قرار گيرد در ماشين هاي كوچكتر محور معمولا به وسيله تسمه به حركت در مي آيد و دور آن بين 5000 تا 10000 دور در دقيقه است توان لازم براي اين ماشين را الكتروموتوري تامين مي كند كه كليد معكوس كننده دارد تا بتوان محور را در دو جهت به چرخش در آورد و انواع عمليات را انجام داد تيغ ها از فولاد آلياژي ساخته شده اند و شكل هاي مختلف دارند دو نوع متداول تيغ عبارتند از :
1 ) تيغ مجموعه
2 ) تيغ توپر
تيغ مجموعه كه آن را تيغ رو باز نيز مي نامند بيشتر روي ماشين هاي بزرگ نصب مي شود و براي انبوه سازي مناسب است تيغ هاي توپر بيشتر روي ماشين هاي آموزشي نصب مي شوند زيرا ايمن ترند .
انتخاب روش كار تا حدود زيادي به شكل قطعه كار و تعداد قطعات مشابه مورد نياز بستگي دارد .
قطعات مستقيم را مي توان با تكيه دادن به گونياي ابزار زد اما قطعات خميده را بايت با استفاده از طوقه و پين ابزار زد در صورتي كه بخواهيد ابزاري را به تعداد زياد ايجاد كنيم مي توانيم از شابلون يا الگو استفاده كنيم.
پس از اين مراحل نوبت به آماده سازي قطعه براي مونتاژ مي رسد كه يكي
از روش هاي مونتاژ هـمان طور كـه در فصل اول گفتيم اتصال كام و زبانه
بود .
ماشين كام كن :
كام كني فرآيند ايجاد تو رفتگي بسته يا راه به در در چوب است اين عمل را مي توان با دست و با استفاده از اسكنه هم انجام داد اما در كارخانه كه توليد محصول به تعداد زياد مورد نظر است آن را با ماشين مخصوص ايجاد مي كنند .
ماشين كام كن دو نوع اصلي دارد اين دو نوع عبارتند از :
1 ) كام كن با مغار شياردار
2 ) كام كن زنجيري
ماشين كام كن با مغار شيار دار اساسا براي كام كني به منظور ايجاد اتصال كام و زبانه به ويژه در كارخانه هاي مبل سازي از جمله كارخانه نقشينه مورد استفاده است .
اين ماشين شبيه دريل است و كاربرد گسترده ا ي يافته است زيرا جمع و جور است به آساني مي توان آن را براي انجام كارهاي سبك آماده كرد و كله گيهاي مختلفي روي آن سوار مي شود اين ماشين از اجزاء زير تشكيل مي شود :
1 ) شاستي فولادي كه ميز و موتور به آن متصل اند .
2 ) مـيز سـاخته شـده از چدن مـاشين كاري شـده ، كـه كار را روي آن
مي بندند و مكانيسمي دارد كه آن را تحت زاويه مطلوب كج مي كند و بالا و پايين مي برد .
3 ) گونيا و پيچ دستي تعبيه شده روي ميز براي بستن سريع كار .
4 ) الكترو موتور كه در بالاي شاسي نصب شده است تا توان لازم براي كار
ابزارهاي برش را تامين كند .
5 ) سه نظام كه مته را به آن مي بندند و مستقيما روي محور موتور سوار مي شود .
6 ) فلكه هاي دستي كه از چدن ماشين كاري شده ساخته شده اند و روي ماشين نصب مي شوند به همراه مكانيسم كج كننده براي تنظيم آنها .
7 ) مته از فولاد پر كربن كه روي سه نظام نصب مي شود تا سوراخ كاري كند و پوشال از طريق مغار شيار دار كه دور آن را گرفته است خارج كند .
8 ) پدال تعبيه شده در قسمت پايين شاسي براي پايين آوردن مته و مغار . فنري فولادي به پدال متصل است كه آن را به موضع اول باز مي گردد .
طرز استفاده از كام كن با مغار شيار دار :
1 ) مته و مغار مناسب براي كام مورد نظر انتخاب مي كرديم .
2 ) مته به سه نظام بستيم و مغار را در مغار گير مستقر كرديم مته بايد در حدود 5/1 ميلي متر از زير مغار بيرون بياييد تا بتواند پيش از آنكه مغار سوراخ چهار گوشي ايجاد كند سوراخ گردي در چوب به وجود بياورد
