بخشی از مقاله
ارائه روش ترکیبی جدید از هوش مصنوعی و الگوریتم ژنتیک برای کشف تقلب و تصمیم گیری بهینه و افزایش امنیت در تجارت الکترونیکی (هوش تجاری)
چکیده
فناوری اطلاعات به مطالعه ، طراحی ، توسعه ، پیاده سازی ، پشتیبانی یا مدیریت سیستم های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه می پردازد
. هوش تجاری یکی از شاخه های فناوری اطلاعات می باشد . مفهوم هوش تجارینسبتاً جید است ، اما با دامنه وسیعی از تکنیک ها ، ابزارها و برنامه های کاربردی ( از قبیل پردازش تحلیلی پیوسته ، پایگاه داده تحلیلی ، داده کاوی ، سیسـتم هـای تصـمیم یـار هوشمند ، سیستم های مدیریت دانش) در ارتباط می باشد و هدف آن ارتقاء کیفیت عملیات و تحلیل عملیات است . هوش تجاری فرآیند تبدیل داده ها به اطلاعات است که مدیران با استفاده از تحلیل این اطلاعات به اتخاذ تصمیمات دقیـق ، هوشـمند و سـریع در زمینه کسب و کار می پردازند . نویسندگان این مقاله با اسـتفاده از ابزارهـا و ویژگـی هـای سیسـتم هـوش تجـاری ، چـارچوب جدیدی را برای استفاده از این سیستم ها در سازمان ها پیشنهاد کرده اند، متدولوژی ویژه ای با توجه بـه ابعـاد متنـوع و کـارکرد های هوش تجاری با استفاده از هوش مصنوعی (AI) و الگوریتم ژنتیک (GA) برای کشف تقلب، افـزایش امنیـت، تصـمیم گیـری صحیح و بهینه و دستیابی به منافع آن در روند کسب و کار معرفی می شود.
واژههای کلیدی: هوش تجاری ، کسب و کار الکترونیکی ، داده کاوی ، الگوریتم ژنتیک ، هوش مصنوعی
1
-1 مقدمه
فناوری های نوین با سرعتی سرسام آور در حال پیشرفت هستند ، دنیای امروزی ما انسان ها به گونه ای پیچیده و درگیر مسائل روز است ، انسان هایی که دارای هوش و بهرمند از درجه هوشی بالا باشند موفق تر و کاراتر خواهند بود.
هوش تجاری به مجموعه ای از فناوری ها ، نرم افزار و روش ها جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها در مخزن داده ها و افزایش آگاهی و توانایی جمع بندی آنها می باشد . به عبارت دیگر هوش تجاری به عمل ها یا تکنیک ها یی بر پایه کامپیوتر که در زمینه تجزیه و تحلیل اطلاعات تجاری می پردازد . کسب و کار امروزی سازمانها مستلزم و نیازمند دسترسی سریع و آسان و به صرفه در رابطه با اطلاعات از مشتریان است . لذا اطلاعات ناقص یا حداقل می تواند زیان های چند دلاری جبران ناپذیری را به سازمان ها وارد کند . سازمان ها بای بپذیرند که فلسفه حیاتشان تغییر کرده است و دیگر زنده بودن به معنای رسیدن به وضعیت سوددهی مداوم نمی تواند باشد . و باید به دنبال رقابت و ابزار آن باشند . واقعیت اجتماعی و اقتصادی سازمان های امروز ، را لازم به فراهم کردن اطلاعات با کیفیت بالا ، ایجاد توانایی اتخاذ تصمیم های سریع در سازمان ، تشخیص زود هنگام خطرات و فرصت ها که در نهایت موجب بالا رفتن میزان بهره وری سازمان می می کند. تا براساس آن دانش جدیدی را برای آن بنا نهند.
محیط کسب کار عصر امروز نیازمند به نوعی پاسخی است که به راحتی بتواند به یک آگاهی به موقع و دقیق در شرایط تجاری و بازرگانی دست یابد . تسلط به فناوری های جدید مانند هوش تجاری در کسب و کار ها یک الزام و ضرورتی اجتناب ناپذیر تلقی می شود . به طور ساده، سیستمهای اطلاعات مدیریت ، قادر به ایجاد یکپارچگی میان دادههای مختلف، پراکنده و ناهمگن نبوده اند و همچنین آنها نتوانستهاند دادهها را با توجه به زمینههای وسیع موجود، به گونهای اثربخش تفسیر کنند و قادر به شناسایی مناسب وابستگیهای موجود میان دادههای جدید نبوده اند. دلایل موجود حکایت از وجود تکنیکهای نامناسب برای دستیابی، تحلیل، کشف و تفسیر دادهها دارد ( شکل [1] .(1
شکل((1 توسعه سیستم ای اطلاعات مدیریت [2]
سازمان ها برای اینکه در برابر تغییراتی که در بازار پیش می آید ، عملکرد سریع ، صحیح و به جایی داشته باشند نیاز به سیستم اطلاعات مدیریت دارند که باتوجه به محیط آن تجزیه و تحلیل گوناگونی را انجام دهند. BI فرآیند جمع آوری داده های داخلی در دسترس و داده های خارجی مربوط و تبدیل آنها به اطلاعات مفید برای پشتیبانی شرکت (کسب و کار) در اتخاذ تصمیمات است . [3 ]
2
نتایج حاصل از پژوهشها نشان میدهند که سیستمهای هوش تجاری مورد بحث در اصلاح و شفاف سازی جریانهای اطلاعاتی و مدیریت دانش مشارکت کرده، سازمانها را برای موارد زیر توانمند میسازند:4] ، 5، [6 استمرار سوددهی از فروش محصولات، تحلیل هزینهها ، نظارت بر محیط اطراف،
کشف کلاهبرداریها و قانون شکنیها
-1-2 تعریف هوش تجاری
در علم E- Business یا کسب و کار الکترونیک ، منظور از Business Intelligemce یاصطلاحاً BI تجاری معنا شده است ، همه راهکارها و ابزارهایی است که با هدف معنا بخشیدن به داده ها و فرآیند تصمیم سازی ، طراحی و پیشنهاد شده اند BI مجموعه ای از مفاهیم ، روش ها و فرایندها به منظور بهبود تصمیم گیری های کسب و کار است .[7] فناوری (هوشمند کسب وکار) مدیران و تصمیم گیرندگان را در تصمیم سازی یاری می دهد . از این رو است که گاهی اوقات اصطلاح-E Decision نیز به کار می رود .BI طیف وسیعی از فناوری های کامپیوتری را در بر می گیرد . این طیف شامل نرم افزارهای کاربردی ، مدل های کسب و کار و الگوهایی است که به انواع سازمان ها کمک می کنند تا داده های پراکنده موجود را به اطلاعاتی کارگشا ، قابل فهم ، قابل تبادل و قابل ذخیره شدن برای تصمیم سازی های بعدی تبدیل کنند . به همین جهت BI را می توان تعبیر دیگری برای یک اصطلاح فنی شناخته شده در IT به نام) Data Mining کند و کاو داده ها) دانست . در حالی که اصطلاح Data Mining به جنبه تکنیکی و فنی فناوری مورد بحث اشاره می کند ، BI به جنبه های مدیریتی ، اقتصادی و کاربردی آن می پردازد و البته ابزارها و راه کارهای BI از جنس ابزارها و راه کارهای Data Mining هستند . تفاوت اساسی میان این دو تغییر این است که فناوری BI ، معنا بخشیدن به داده ها و آسان نمودن تصمیم سازی را در قالب سایر راه کارهای کسب و کار الکترونیک همچون ERP, CRM, SCM جستجو می کند در حالی که Data Mining زیر بنای این بحث است و نگاهی کلی به مسأله جمع آوری ، سازماندهی و تحلیل اطلاعات دارد.
BI یک اصطلاح چترگونه است که به وسیله گروه گانر و محقق آن ، هوادرسنر ، در سال 1989 معرفی شد تا مجموعه ای از مفاهیم و روش شناسی هایی را که در کسب و کار ، از طریق بکارگیری وقایع و سیستم های مبتنی بر وقایع باعث بهبود تصمیم گیری می شود تشریح و بیان کند . کاربرد هایBI جانی دوباره به استراتژی یک سازمان میبخشد . آنها دقت و موفقیت اهداف و مقاصد شرکت را اندازه گیری می کنند .[8]
BI وظایف گردآوری ، پردازش و تحلیل حجم وسیعی از داده ها از سیستم داخلی و منابع خارجی را پوشش می دهد و این ممکن است ، چرا که BI از ابزار پیشرفته تحلیل پیش بینی سریعی استفاده می کند که به یک شرکت کمک می کند که برای دستیابی مقاصد سازمانی تصمیمات بهنگام و عاجل اتخاذکند .[9]
با استفاده از BI اطلاعات در حوزه های مختلفی مورد بررسی قرار می گیرد . برخی از این این حوزه ها عبارت اند از : اطلاعات مشتریان ، رقبا ، شرکای تجاری ، اطلاعات اقتصادی ، اطلاعات محیط ، عملیات داخلی و ... این بررسی ها در جهت مدیریت بهتر و تأثیر گذار ، کاهش هزینه ها ، پشتیبانی بهتر از محصولات و افزایش سوددهی هستند . در شکل((2 حوزه های وابسته به هوش تجاری را نشان می دهد.
3
شکل((2 حوزه های وابسته به هوش تجاری و برخی از کارهای آن
-2-2 انگیزه های استفاده از هوش تجاری در سازمان ها
یک راه حل BI ، استخراج هوش از مخزن داده ها است . [9] این اطلاعات با نام های مختلفی مانند هوش تولید (محصول) ، هوش بازار، هوش رقابتی و غیره شناخته می شود. در یک کسب و کار همه عناوین فوق تحت عنوان چتر هوش تجاری بکار برده می شود . به گونه ای بی ربط این چنین تعریف شده است BI فرآیند جمع آوری داده های داخلی در دسترس و داده های خارجی مربوط و تبدیل آنها به اطلاعات مفید برای پشتیبانی شرکت (کسب و کار) در اتخاذ تصمیمات است .[3]
انگیزه استفاده از یک فناوری جدید برای یک سازمان می تواند دو عامل مهم داشته باشد . اول حل برخی مشکلات که با روشهای قدیمی قابل حل نبودند . دوم ایجاد فرصت های جدید تجاری ، سیستم های موجود در سازمان ها دارای مشکلات مشکلات زیادی هستند که برخی از آنها با BI قابل حل هستند .سیستم های تجاری برای پر کردن این مشکلات یا شکافت ها، سرمایه گذاری کافی برای توسعه و رشد سیستم های BI انجام می دهند تا داده های خام ثبت شده را به اطلاعات مفید تبدیل کنند. مشکلاتی که سازمان با BI می تواند آنها را برطرف کند به دو دسته تجاری و تکنیکی تقسیم بندی کرد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود .
-1-2-2 مشکلات تجاری:
- وجود دیدگاه های مختلف نسبت به واقعیت موجود
- نداشتن اطلاعات کافی در رابطه با مشتریان مانند: مشتریان واقعی چه کسانی هستند ؟
این مشتریان چه کالاهایی و در چه زمانی می خرند ؟ چگونه می توان الگوهای خرید مشتری را استخراج کرد ؟ چگونه می توان میزان وفداری مشتری را بالا برد ؟
- نداشتن اطلاعات مورد نیاز در رابطه با محصولات مانند:
آیا طبقه بندی محصولات به درستی انجام شده است ؟ - گزارش گیری ایستا .
-2-2-2 مشکلات تکنیکی
- برنامه ها و ساختارهای داده ای قدیمی.
4
- مدیریت ضعیف داده ها.
- یکپارچه نبودن داده ها.
- وجود پایگاه های بزرگ و پراکنده ذخیره سازی اطلاعات.
- کارایی پایین و زیاد بودن زمان پاسخ سیستم .
از یک دید دیگر می توان مشکلاتی را که BI با آنها درگیر می شود را به دو دسته مسایل ساخت یافته ( ( structure و
مسایل غیر ساخت یافته (unstructured) تقسیم بندی کرد . در شکل (3) مشاهده می کنیم .
شکل (3) مشکلات درگیر با هوش تجاری
به طور کلی دو دلیل اصلی برای افزایش رویکرد به هوش تجاری وجود دارد که عبارتند از : عصر اطلاعات و اقتصاد . در عصر اطلاعات ، اطلاعات قدرت است . کمپانی هایی که سرمایه اطلاعاتی شان را افزایش داده و از آن بهره برداری کرده اند ، نسبت به باقی رقبا بهره استراتژیکی بیشتری برده اند . امدوره تجارت با سرعت اطلاعات پیش می رود . بدست آوردن اطلاعات درست ، در مکان و در زمان درست ، مهم است . دلیل دیگر هوش تجاری ، اقتصاد است . برای بقای کمپانی ها در دنیای اقتصادی امروز ، توجه به دو نکته اساسی ، الزامی است : کاهش هزینه ها و افزایش درآمد . جایی که هوش تجاری پیاده سازی می شود ، باید هزینه های اطلاعات از تمامی سازمان های داخلی کنار هم قرار گیرد تا نشان دهد هزینه ها کجاست ، چه هزینه هایی وجود دارد و چارچوبی را برای کم کردن آنها فراهم آورد . زمانی که کاهش هزینه ها صورت گرفت ، سازمان می تواند آنچه انجام شده به همراه جزئیات تأثیر آن در زمان واقعی را مشاهده نماید .سازمان ها برای افزایش درآمد ، باید مشتریانشان را حفظ کرده و مشتریان جدید نیز جذب نمایند . حفظ مشتری بسیار مهم است . اما درک سودمندی پایگاه مشتری ، گام اول است . 20 درصد مشتریان 80 درصد سودمندی را دربردارند . سازمان ها ابتدا باید بخش بندی مربوط به پایگاه مشتریانشان را براساس سوددهی مشخص کنند ؛ سپس سودمندترین ها را حفظ کنند . هوش تجاری این بخش بندی را ممکن می سازد . گام بعدی ، تحلیل خصوصیات و رفتار سودمندترین مشتریان است . درک این موضوع برای مدیریت مشتریان که روز به روز سودمندتر می شوند نیز مهم است . نکته مهم درک تمایز رفتار براساس سودمندی است . در آخر ، این درک و تحلیل سازمان را قادر می سازد تا چشم انداز مشتریان سودمندش را شناسایی کرده و رسیدن به آن را هدف قرار دهد . محیط هوش تجاری این فعالیت ها را ممکن می سازد . در این محیط ، اطلاعات مشتری در سطح سازمان جمع آوری می شود . اطلاعات فروش ، تاریخچه ارتباطات ، اطلاعات خدمات مشتری ، تاریخچه درآمد و سایر اطلاعات مشتری در کنار قرار داده می شود . مجموعه ابزار هوش تجاری عملکرد مورد نیاز برای تحلیل اطلاعات و تولید بینش مشتری را فراهم آورده ، علاوه بر آن نتیجه تلاش برای حفظ مشتری قدیمی و جذب مشتری جدید را اندازه گیری می کند .
-3-2 عناصر راه کار Business Intelligence شامل:
-1 داده کاویData mining
-2 انباره دادهData Warehousing
-3 پردازش تحلیلی برخط(Online Analytical Processing (OLAP -4 برنامه ریزی منابع انسانی(Planning Enterprise Resources (ERP
- 5 مدیریت ارتباط با مشتری Customer Relationship Management (CRM)
