مقاله اندازه دولت و رشد اقتصادی در ایران : آزمون وجود منحنی آرمی با استفاده از مدل رگرسیون انتقال ملایم

بخشی از مقاله

*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***

اندازه دولت و رشد اقتصادی در ایران: آزمون وجود منحنی آرمی با استفاده از مدل رگرسیون انتقال ملایم

با توجه به اهمیت بحث اثرگذاری اندازه دولت بر رشد اقتصادی مطالعه حاضر به بررسی فرضیه وجود منحنی آرمی در اقتصاد ایران بهعنوان یکی از مهمترین فرضیات موجود در زمینه اثرگذاری اندازه دولت بر رشد اقتصادی میپردازد. به این منظور از دادههای فصلی دوره زمانی (1367 -1387) و مدل رگرسیون انتقال ملایم (STR) استفاده میگردد. در این مطالعه مخارج مصرفی دولت بهصورت درصدی از GDP بهعنوان شاخصی برای اندازه دولت تعریف میشود. بر اساس نتایج بهدست آمده اندازه دولت در اقتصاد ایران بهصورت نامتقارن و در قالب یک ساختار دو رژیمی بر رشد اقتصادی تأثیر گذاشته و مقدار آستانهای برای اندازه دولت برابر 14/29 تعیین شده است. نتایج نشان میدهند که اندازه دولت در رژیم اول (دوره زمانی که در آن اندازه دولت کوچکتر از 14/29 میباشد) تأثیر منفی بر رشد اقتصادی ایران گذاشته، در حالیکه در رژیم دوم این اثر مثبت میباشد.
بهعبارت دیگر، علیرغم تأیید اثرگذاری غیرخطی اندازه دولت بر رشد اقتصادی ایران نتایج فرضیه وجود منحنی آرمی در ایران را تأیید نمیکند.
واژههای کلیدی: رشد اقتصادی، اندازه دولت، مخارج مصرفی، مدل غیرخطی، STR مدل، آرمی.

.1 مقدمه
رابطه بین اندازه دولت و رشد اقتصادی یکـی از موضـوعات مـورد علاقـه اقتـصاددانان و سیاسـتگذاران اقتصادی میباشد. بر اساس بحثهای نظری مطرحشده توسط اقتصاددانان گرچه فعالیتهای دولـت در یک سیستم اقتصادی نقشی اساسی در رشد و توسعه اقتصادی کشورها ایفا میکنـد، امـا افـزایش حجـم این فعالیتها تا آستانهای خاص اثر مثبت بر رشد اقتصادی داشته و از آن آستانه بـه بعـد افـزایش حجـم فعالیتهای دولت نهتنها اثر مثبتی بر رشد اقتـصادی نـدارد، بلکـه ایـن فعالیـتهـا از موانـع اصـلی رشـد محسوب میشوند. تبیین نظری این اثرگذاری غیرخطی را میتوان به ریچارد آرمی(1995)1 نـسبت داد.
وی برای تبیین این اثرگذاری غیرخطی از یک منحنی استفاده میکند که در ادبیات اقتصادی به منحنـی آرمی معروف شده است. بر اساس این منحنی اندازه دولت بهصورت غیرخطی و در قالـب یـک معادلـه درجـه دوم بر رشد اقتصادی تأثیر میگذارد. بهعبارت دیگر، رابطه بین این دو متغیر بهصورت U معکوس میباشد.
فرضیه ارائهشده توسط آرمی در مطالعات تجربی بسیاری مورد استفاده و آزمون قـرار گرفتـه اسـت کـه این مطالعات بسته به روش و دادههای آماری مورد استفاده نتایج متفاوتی را گزارش نمودهاند. در این راسـتا، مطالعه حاضر تلاش میکند با استفاده از مدل رگرسیون غیرخطی انتقـال ملایـم 2(STR) فرضـیه وجـود منحنی آرمی در کشور ایران را مورد بررسی قرار دهد. سـه ویژگـی اساسـی مـدلهـای STR نـسبت بـه مدلهای متعارف باعث میشود تا فرضیه تحقیق با دقت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد. این سه ویژگی عبارتند از:
- نحوه اثرگذاری اندازه دولت بر رشد اقتصادی به وضعیت سیستم بستگی دارد و رابطـه بـین آنهـا میتواند ثابت نباشد و به رژیم و وضعیتی بستگی داشته باشد که اقتصاد در آن قرار دارد.

- در مدلSTR تغییر دررژیمها یاشکستهای ساختاریبهصورت درونزا از طریق مدل مشخصمیشـود، بنابراین نیازی به وارد نمودن متغیر موهوی یا بررسی جداگانه شکست ساختاری نسیت.
- مدل STR علاوه بر اینکه قابلیت مشخص نمودن تعداد دفعات و زمان تغییر رژیم را دارد سرعت انتقال از یک رژیم به رژیم دیگر را نیز نشان دهد.

مطالعه حاضر در 6 بخش سازماندهی شده است. در دو بخش بعدی بهترتیب مبانی نظری تحقیـق و مطالعات تجربی ارائه شده و در بخش سوم متدولوژی مورد استفاده آورده شده است. در بخش چهـارم دادهها و مدل مورد استفاده معرفـی شـده و در بخـش پـنجم بـه تخمـین مـدل تحقیـق و تجزیـهوتحلیـل یافتههای تجربی پرداخته شده است. درنهایت در بخش ششم نتیجهگیری ارائه میگردد.

.2 مبانی نظری
مخارج دولت بهعنوان یکی از ابزار سیاستی مهم دولت در تئوریهای رشد اقتصادی بـهطـور خـاص در تئوری رشد درونزا توجه خاصی را به خود جلب نموده است. مدل رشد نئوکلاسیکی سـولو (1956) و نظریه رشد بهینه کاس (1965) و کوپمنس (1965) همانند تئوری رمزی (1926) نقـش انـدکی را بـرای مخارج دولت در تعاملات رشد اقتصادی لحاظ نمودهاند. بر اساس این دسته از تئوریها رشد اقتـصادی بلندمدت برابر صفر میباشد (یا برونزا)، بنابراین تصمیمات دولت در بلندمدت بیاثر میباشند. بهطور کلـی، الگوهای رشد نئوکلاسیکی جزء نظریههای رشـد اقتـصادی سرمایه گـرا محـسوب مـیشـوند کـه رشـد اقتصادی را به انباشت سرمایه فیزیکی و پیشرفت فنی برونزا نسبت دادهاند. در این الگوها ادعا مـیشـود که نرخ جمعیت پایینتر و سطح فناوری بالاتر نرخ رشـد کوتـاهمـدت را افـزایش مـیدهـد، بنـابراین در بهترین حالت نیز تصمیمات دولت نمیتوانند اثر مثبتی بـر سـطح تعـادلی کوتـاهمـدت متغیرهـای کـلان اقتصادی نظیر رشد تعادلی کوتاهمدت داشته باشند.
در اواسط دهه 1980 گروهی از نظریهپردازان رشد به رهبری رومر (1986) انتقاداتی را بر مدلهای رشد برونزا وارد نمودند. این انتقادات دستهای دیگر از مدلهـای رشـد را مطـرح نمودنـد کـه در آنهـا عوامل مؤثر بر رشد بهطور درونزا تعیین میشوند. این تئوری موج مثبتی را ایجاد نمود، به گونـهای کـه بسیاری از مطالعات مجدد این پرسش را مطـرح کردنـد کـه آیـا تـصمیمات دولـت مـیتوانـد بـر رشـد اقتصادی اثر بگذارد. مطالعات تجربی صورتگرفته در این راستا نتـایج متفـاوتی را گـزارش نمـودهانـد.
بهعنوان مثال، رام (1986)، آسچاور (1989)، میونل (1992)، استرلی و ربلو (1993) و گـراملیچ (1994) اثر مثبت و لانداو (1986)، گریر و تالوک (1989) و کاراس (1994) اثر منفی مخـارج دولـت بـر رشـد اقتصادی را گزارش نمـودهانـد، در حـالیکـه، لـوین و رنلـت (1992)، هـولتز ایکـین (1994)، اسـترم و دیهــان (1995)، اســلمرد (1995) و اگــل و همکــاران (1997) اثــر معنــادار و قابــلملاحظــهای از ایــن اثرگذاری گزارش نکردهاند.
بارو (1990) با مطرح نمودن بحث مخارج دولتی مولد (مخارجی نظیـر تـضمین حقـوق مالکیـت و ایجاد زیرساختها که موجب افـزایش بهـرهوری سرمایه گـذاری بخـش خـصوصی مـیشـوند) وجـود همبستگی مثبت بین مخارج دولت و رشد اقتصادی را مـورد تأکیـد قـرار داد. ایـن تئـوری نقطـه عطـف بحث اهمیت تولیدی مخارج دولت در اقتصاد بوده است. دیدگاه تولیدی مخارج دولـت بـرای مخـارج دولت نقطه بهینهای متصور بوده و بیان میکند زمانیکه دولت بخش قابلتوجه اقتصاد را کنترل میکنـد فرصتهای سرمایه گذاری برای بخش خصوصی محدود میشود که این اثـر منفـی قابـلملاحظـهای بـر بهرهوری دارد. علاوه بر این، مخارج غیرمولد عمومی مانع اساسی برای رشد اقتصادی محسوب میشود. این مورد را میتوان با استفاده از رابطه زیر نشان داد:

بــه طــوریکــه
GEt مخــارج کــل دولــت در دوره
t، : PEt بخــش مولــد مخــارج دولــت نظیــر سرمایه گذاریهای مؤثر در سرمایه انسانی، زیرساختها، قانونگذاریها
UEt بخش غیرمولد مخارج دولـت نظیر بوروکراسی اضافی، فسادهای مالی، برنامهریزیهای غیرمؤثر و ... را نشان میدهند. بر ایـن اسـاس، مخارج دولت زمانی در وضعیت بهینه خود قرار دارد که باشد (لیزاردو و مولیک، .(2009 (
توسعه نظریه اندازه بهینه دولت را میتوان به ریچـارد آرمـی (1995) نـسبت داد. در بحـث بهینگـی مطرحشده توسط آرمی زمانیکه اندازه دولت در یک اقتصاد کوچک است توسعه اندازه دولـت منجـر به افزایش تولید و رشد اقتصادی میشود. در نقطه مقابل، زمانیکه اندازه دولـت بـزرگ اسـت افـزایش اندازه دولت منجر به کاهش رشد اقتصادی و تولید میگردد. در یک اقتصاد بدون دولت بیقانونی عدم حفاظت از حقوق مالکیت و کمبود زیرساختها منجر به سطح پـایین بهـرهوری و سـطح پـایین رفـاه در جامعه میشود، همچنین در یک اقتصادی که تمام تصمیمات تولید توسط دولت اتخـاذ مـیشـود سـطح تولید پایین است. به هر حال، در اقتصادی که تصمیمات مربوط بـه تخـصیص منـابع بـهصـورت مخـتلط توسط دولت و بخش خصوصی اتخاذ میشود تولید بیشتر است (ودر و گالوی، .(1998
منحنی آرمی در نمودار (1) ترسیم شده است که نشان میدهد با فرض ثابت بـودن سـایر شـرایط اثـر نامطلوب رشد پیوسته اندازه دولت بهدلیل ظاهر شدن قانون بازده نزولـی سـرانجام باعـث از بـین رفـتن اثـر مطلوب مخارج دولت بر رشد اقتصادی میگردد. قبل از نقطه ماکسیمم منحنی گرچه مخارج دولت تـأثیر مثبت بر رشـد اقتـصادی دارنـد، امـا هرچـه بـه نقطـه ماکـسیمم منحنـی نزدیکتـر مـیشـویم از شـدت ایـن اثرگذاری کاسته میشود. علاوه بر این، پس از نقطه ماکسیمم افزایش مخارج دولت نهتنها باعـث افـزایش رشد اقتصادی نمیشود، بلکه باعث کاهش رشد اقتصادی نیز مـی گـردد (لیـزاردو و مولیـک، .(2009
از دلایل این امر میتوان به استقراض دولت یا افزایش مالیاتها بهمنظور تأمین مخارج دولت اشـاره نمـود که منجر به کاهش انگیزه کسب و کار و توقف یا کاهش رشد اقتصادی میگردد (ودر و گالوی، .(1998

.3 مطالعات تجربی

رابطه بین اندازه (یا مخارج) دولت و رشد اقتصادی توسط محققـین بـسیاری در داخـل و خـارج کـشور مورد بررسی قرار گرفته است که هر یک از این مطالعات با توجه به پیشفرضهای تحقیق، دوره زمانی مورد مطالعه، متغیرهای مدل، کشورهای مورد مطالعه و ..... نتایج متفاوتی را گزارش کردهانـد. تعـدادی از این مطالعات با توجه به دوره زمانی، کشور یا کشورهای مورد مطالعه، روش و تکنیک مورد اسـتفاده و نتایج گزارش شده مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتهاند که نتایج آن در قالب جدول یک ارائه شده است:

.4 روششناسی تحقیق
یک مدل STR استاندارد با تابع انتقال لاجستیک معرفیشده توسط تراسورتا (2004) بهصورت زیر میباشد:

کـــه در آن، φ′  (φ0 , φ1,..., φp )′ بـــردار پارامترهـــای خطـــی و θ′  (θ0, θ1,...,θp )′ بـــردار پارامترهای غیرخطی مدل میباشد. Zt بردار متغیرهای برونزای مدل شامل وقفههایی از متغیر درونزا و متغیر برونزا یعنی zt  (1, zt1, zt,2 ,..., ztp )′  (1, yt −1,..., yt −p,x t1,..., xkt )′ میباشـد. u t جـزء اخلال این معادله میباشد که فرض میشود شرط ( u t ≈ iid(0, σ2 را تأمین میکند. علاوه بر این، تابع G که یک تابع لاجستیک پیوسته و کراندار بین صفر و یک است که انتقال ملایم بینرژیمها را نشان مـیدهـد. در این تابع s نشاندهنده متغیر انتقال، γ پارامتر سرعت انتقال و c نشاندهنده حد آستانه یا محل وقوع تغییر رژیم میباشد. در مدل STR بحثشده توسط ون دیک و همکاران (2000) و لـین و تراسـورتا (1994) متغیر انتقال S میتواند وقفههای متغیر درونزا و بـرونزا رونـد زمـانی، خـود متغیـر بـرونزا یـا تـابعی از متغیرهای درونزا و برونزا باشد. پارامتر K تعداد دفعات تغیر رژیم را نشان میدهد.
لازم به ذکر است که توابع درجـه 2 اسـتفاده شـده در سـایر مطالعـات تنهـا حالـت خـاص از روش LSTR و جزئی از آن میباشند. به این ترتیب، اگر مدل LSTR را حول γ=0 را با استفاده از بسط تیلـور از مرتبه اول تقریب بزنیم رابطه زیر بهدست میآید:

که می توان بهصورت زیر نیز نشان داد:

که دقیقاً نشان دهنده یک تابع درجه 2 میباشد.

برای تخمین مدلهای LSTR ابتدا میبایست وجود رابطه غیرخطی بین متغیرها آزمون شـده و در صـورت تأیید وجود رابطه غیرخطی تعداد مقادیر آستانهای لازم برای برازش متغیرهای مورد بررسی و نیـز متغیـر انتقال تعیین گردد. در مرحله بعد با توجه به ماهیت مدل، غیرخطی بودن آن، بـا اسـتفاده از مقـادیر اولیـه مناسب و الگوریتم نیوتن- رافسون1 و روش حداکثر درستنمایی مدل برآورد مـیگـردد. در نهایـت، پـس از تخمین مدل و برآورد پارامترها از تحلیلهای گرافیکی همراه با آزمونهـای مختلفـی نظیـر عـدم وجـود خطاهای خودهمبستگی، ثابت بـودن پارامترهـا بـین رژیـمهـای مختلـف، عـدم وجـود رابطـه غیرخطـی باقیمانده در پسماندها، ثابت بودن پارامترها در رژیمهای مختلف، ARCH-LM و آزمون Jarque-Bera برای بررسی صحت برآوردها استفاده میشود.
.5 معرفی الگوی تحقیق
الگوی اقتصادسنجی مورد استفاده در این تحقیق برای بررسی فرضیه وجـود منحنـی آرمـی در ایـران بـه شرح زیر است:

که درآن متغیرها و پارامترهای مورد استفاده بهاینشرحمیباشد کـه:EG نـرخ رشـد تولیـد ناخـالص داخلـی (GDP) به قیمت ثابـت سـال 1376، :GC انـدازه دولـت (مخـارج مـصرفی دولـت بـهصـورت درصـدی از(GDP (لیزاردو و مولیک، (2009، : ωt برداری از متغیر GC و مقادیر وقفهدار ایـن متغیـر بـه انـضمام مقادیر وقفهدار متغیر EG، : φ′  φ0 , φ1,..., φp ′ بردار ضرایب قسمت خطی، : θ′  θ0 , θ1 ,..., θp ′ بردار ضرایب قسمت غیرخطی، : γ سرعت انتقال از یک رژیم به رژیم دیگر،:C سطح آستانه، :G تـابع انتقال، : u t جمله خطا.
در این مطالعه از دادههای فصلی دوره زمانی (1367 -1387) استفاده شده که دادههای مورد نیـاز از بانک اطلاعات سری زمانی بانک مرکزی استخراج شده است.

.6 برآورد مدل و تجزیهوتحلیل یافتهها
نخستین گام در برآورد یک مدل STR تعیین وقفـههـای بهینـه بـرای متغیرهـای مـورد اسـتفاده در مـدل میباشد. در این مطالعه بر اساس معیار آکائیک وقفه بهینه برای متغیرهای رشد اقتصادی((EG و انـدازه دولـت((GC بهترتیب 2 و 6 تعیین شده است.