بخشی از مقاله
چکیده در پژوهش حاضر ، تأثیر جهانی شدن بر اندازه دولت و مقایسه آن در دو گروه از کشورهاي منتخب که داراي اندازه دولت پایین و متوسط میباشند مورد بررسی قرار گرفته است . براي این منظور از دادههاي سالهاي 2013- 2000 و روش گشتاورهاي تعمیم یافته - - GMM استفاده شده است .بر اساس نتایج حاصل از آزمون پایایی متغیرهاي پژوهش در سطح مانا بوده و باتوجه به نتایج حاصل از آزمون خودهمبستگی سریالی آرلانو و باند، فرضیه صفر آزمون مبنی بر عدم خود همبستگی سریالی در جملات پسماند در هر الگوي برآوردشده براي هر دو گروه از کشورهاي مورد بررسی رد نمی شود . این پژوهش نشان داد که جهانی شدن موجب کاهش اندازه دولت در هر دو گروه از کشورهاي مورد مطالعه میشود .بنابراین اتخاذ سیاستهایی نظیر توسعه صادرات و راهبردهاي بروننگر میتواند به کاهش اندازه دولت منجر شود .
واژگان کلیدي :جهانی شدن ، اندازه دولت
-1 مقدمه
یکی از مباحث اصلی مکاتب اقتصادي که در طول زمان نظریات موافق و مخالف بسیاري داشته است بحث پیرامون افزایش و کاهش نقش و اندازه دولت در اقتصاد است . نقش دولت در طول زمان و با توجه به سطح توسعه یافتگی کشورها تغییرات بسیاري کرده است . دولتها همواره قادرند با وضع قوانین و یا محدودیتهاي مختلف ، براقتصاد و فعالیتهاي اقتصادي تأثیرگذار باشند ؛ بنابراین شناخت عوامل تأثیرگذار بر نقش واندازه دولت اهمیت بسیار دارد . از جمله متغیرهاي تأثیرگذار بر اندازه دولت میتوان به نرخ تورم ا اشاره کرد
. از طرفی اجراي برنامههاي رشد و توسعه اقتصادي ، به ویژه درکشورهاي درحال توسعه نیاز به گسترش تعاملات بینالمللی و رفتن به سمت پدیده جهانی شدن را دارد .
جهانی شدن اشاره به وضعیتی دارد که تحت آن رابطه تجاري بین کشورها و جریان سرمایه بینالملل بشدت گسترش یافته و بسیاري از هزینهها کاهش مییابد . درسالهاي اخیر اقتصاددانان به آثار جهانی شدن روي جنبههاي مختلف اقتصادي توجه بسیاري کردهاند - سلیمانپور و همکاران . - 1389
رابطه میان جهانی شدن و اندازه دولت یک موضوع بسیار مهم است که تاکنون ابعاد و ماهیت این رابطه به خوبی مشخص نشده است . پایان جنگ سرد و فروپاشی اقتصادهاي متمرکز و تحت کنترل ، بروز بحرانهاي مالی در کشورهاي توسعه یافته و شتاب گرفتن در رشد اقتصادي و کاهش فقر در کشورهاي درحال توسعه ، همچنین بحران دولتهاي ناتوان مانند کشورهاي آفریقایی ، مفاهیم و تصورات موجود را درباره جایگاه دولت در جهان و نقش آن در تأمین رفاه بشري مورد تردید قرار داده است - دادگر و نظري، . - 1387
منظور از اندازه دولت اندازه گرفتن میزانی از منابع تولید است که در کنترل دولت قرار دارد . اندازه دولت به حجم عملیاتی اشاره دارد که توسط سازمانها ، ارگانها و سازمانهاي وابسته به آنها اعم از سازمانهاي منطقهاي ، ایالتی ، شهرداريها و سازمانهاي تأمین اجتماعی صورت میپذیرد که در واقع ، نشان دهنده درجه مداخله دولت در اقتصاد است - اکبریان و کارکن ، . - 1392
براساس مبانی نظري مرتبط با جهانی شدن ، دولتها باید نسبت به کوچکسازي خود و واگذاري امور تصديگري به بخش خصوصی اصولاًو ایجاد و گسترش فضاهاي رقابتی اقدام نمایند - صادقی و همکاران ، . - 1390 از طرفی پدیده جهانی شدن ، با توجه به شرایط اقتصادي و اجتماعی حاکم بر کشورها اثرات متفاوتی بر فعالیت دولتها دارد . طبق پژوهشهاي بسیاري که در این زمینه صورت گرفته است پیامدهاي جهانی شدن میتواند هم موجب کوچکتر شدن و هم بزرگتر شدن اندازه دولتها شود . در نتیجه بررسی اثرات ناشی از جهانی شدن بسیار مورد توجه اقتصاددانان و محافل دانشگاهی است .
برخی از محققان اعتقاد دارند که یکپارچگی بازارها موجب کاهش اثر بخشی سیاستهاي داخلی و افزایش فشار رقابتی در جهت کاهش فعالیتهاي دولتی می شود . بخش عمومی بزرگ موجب کاهش رقابتپذیري بین المللی شده و این امر همراه با کاهش تقاضا براي صادرات و خروج عوامل تولید است . برخی محققین اعتقاد دارند که باز بودن تجارت باعث افزایش اندازه دولت می شود . بر اساس این دیدگاه ، اندازه دولتها در مواجه با ریسک ذاتی بازارهاي آزاد افزایش مییابد - توحیدي و همکاران . - 1393
در پژوهش حاضر ، تأثیر جهانی شدن بر اندازه دولت و مقایسه آن در دو گروه از کشورهاي منتخب که داراي اندازه دولت پایین و متوسط میباشند مورد بررسی قرار گرفته است . براي این منظور از دادههاي سالهاي 2013- 2000 و روش گشتاورهاي تعمیم یافته - - GMM استفاده شده است . به منظور اندازهگیري شاخص جهانی شدن از مجموع صادرات و واردات به تولید ناخالص داخلی و از نسبت هزینههاي دولتی به تولید ناخالص داخلی جهت سنجش اندازه دولت استفاده شده است . این مقاله در پنج بخش سازماندهی شده است . در ادامه و در بخش دوم به مروري بر ادبیات موضوع شامل مبانی نظریه و پیشینه پژوهش ، پرداخته می شود. در بخش سوم روش پژوهش معرفی میشود . در بخش چهارم نتایج حاصل از برآورد الگو ارایه می شود.بخش پایانی پژوهش حاضر به نتیجه-گیري و ارایه پیشنهاد اختصاص می یابد.
-2 ادبیات موضوع
-1-2 مبانی نظري
»جهانی شدن اشاره به فرایندي دارد که از طریق آن اقتصادهاي ملی بازتر شده درنتیجه بیشتر تحت تأثیر اقتصاد فرا ملی قرار میگیرد و موجب میشود که در آنها کنترل ملی کاهش یابد« - تقوي ، . - 1381
امروزه جهانی شدن شکل تازهاي به روابط اجتماعی ، فرهنگی ، سیاسی و اقتصادي داده است و سازمانها را با تحولات عمیقی مواجه کرده است . دولتها در دوره جهانی شدن باید پاسخگوي نیازهاي جدیدي باشند ، آنها باید تلاش کنند تا از این پدیده نوظهور فرصتهاي تازهاي خلق کرده و بجاي انتقاد به منافع حاصل از آن توجه داشته باشند - الوانی ، . - 1390
درخصوص دخالت دولت درحوزه فعالیتهاي اقتصادي نظریههاي متفاوتی مطرح شده است که میتوان این نظریههاي را به چهار دوره تقسیم بندي کرد :
- 1 دورهي اول مقارن با تحولات صنعتی اروپا بود که توسطآَدام اسمیت مطرح شد در این دوره دخالت دولت در اقتصاد محدود به وظایفی از قبیل تأمین امنیت عمومی ، دفاع ازکشور و سرمایهگذاري در بخشهایی مانند بهداشت و آموزش بوده است .
- 2 دورهي دوم بر اساس نظریات کینز بعد از جنگ جهانی دوم مطرح شده است . طبق این نظریه براي دستیابی به اهداف اقتصادي واجتماعی مورد نظر ، دولتها میبایست از طریق افزایش یا کاهش مخارج مصرفی دخالت بیشتري در اموراقتصادي داشته باشند .
- 3 دورهي سوم مقارن با دههي 1970 است که طبق آن اعتبار نظریات مربوط به گسترش حجم بخش دولتی از طریق افزایش مخارج مصرفی دولت و تغییر مالیاتها به دلیل نقش بازدارندگی آنها در زمینه رشد اقتصادي مورد تردید قرار گرفت . در چنین شرایطی بود که صندوق بینالمللی پول ، دولت حداقل را مطرح کرد .
