بخشی از مقاله
چکیده
به منظور ارزیابی میزان مرگ و میر شته جالیز و عملکرد خیار گلخانهاي تحت تأثیر سطوح مختلف آبیاري و کود نیتروژن، آزمایشی در سال 1395به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 تکرار در گلخانه اي در استان کشاورزي اجرا شد. فاکتور آبیاري در سه سطح 50، 75 و 100 درصد نیاز آبی گیاه و کود نیتروژن در سطوح 0، 15، 30، 45، 70 ، 85 و 100 گرم نیترات آمونیوم در 100 لیتر آب تیمارهاي این آزمایش بودند. نتایج نشان داد که سطوح مختلف کود نیتروژن و رژیم آبیاري اثر معنیداري روي مرگ و میر این آفت داشت. بهطوري که با کاهش مصرف آب و نیترون، میزان مرگ و میر شته افزایش یافت. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد میوه خیار از تیمار آبیاري 75 درصد و مصرف 70 گرم نیترات آمونیوم به دست آمد. با توجه به نتایج به دست آمده میتوان با مدیریت میزان مصرف آب و کود نیتروژن، ضمن کاهش جمعیت شته جالیز، عملکرد میوه خیار را افزایش داد.
واژههاي کلیدي: آبیاري، خیار، شته جالیز، عملکرد میوه
مقدمه
با توجه به کاهش میزان نزولات جوي و خشک سالیهاي اخیر، توجه تولیدکنندگان به سوي کشتهاي گلخانهاي معطوف شده است. از سوي دیگر مصرف بیرویه کودهاي شیمیایی بهویژه کودهاي نیتروژنی علاوه بر خطرات جدي که براي سلامت انسانها و محیط زیست به بار آورده است، حاصلخیزي خاكها و عملکرد گیاهان را در دراز مدت کاهش داده است. خیار - Cucumis sativus L. - یکی از مهمترین گیاهان جالیزي است که بیش از 90 درصد سبزیجات گلخانهاي کشور را به خود اختصاص میدهد - آمارنامه کشاورزي، . - 1393 یکی از مشکلات اساسی در گلخانهها بهویژه تولید خیار، حمله آفات مکنده از جمله شته جالیز Aphis gossypii Glover - Hem., Aphididae - است که با زاد و ولد سریع، مکیدن شیره گیاهی، تولید عسلک و انتقال بیماريهاي ویروسی، خسارت زیادي به محصولات گلخانهاي وارد میکنند . - Wang et al., 2016 - تحقیقات متعدد ثابت کرده است که میزان مصرف عناصر غذایی و آبیاري علاوه بر تأثیري که بر رشد و نمو گیاه دارد، میتواند سطح مقاومت گیاه نسبت به حمله آفات و بیماريها را تغییر دهد - Altieri . - et al., 2003 در یک تحقیق گزارش شد که با افزایش سطح مصرف کود نیتروژن در پنبه، میزان مرگ و میر شته Aphis gossypii کاهش یافت . - Barros et al., 2007 - همچنین گزارش شده است که تنش خشکی در گیاه گلرنگ، جمعیت شته Uroleucon carthami را کاهش و میزان مرگ و میر آن را افزایش داد - حاتمی و همکاران، . - 1387 بر این اساس در این تحقیق میزان مرگ و میر شته جالیز و عملکرد خیار گلخانهاي تحت تأثیر سطوح مختلف آبیاري و کود نیتروژن مورد ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روشها
این پژوهش در سال 1395به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 5 تکرار در گلخانه اي در استان اصفهان روي گیاه خیار اجرا شد. سه روز قبل از کاشت، بذور خیسانده شدند - رقم نگین - و پس از جوانهزنی در لیوانهاي حاوي خاك پیت در عمق دو سانتیمتري کاشته و سپس در مرحله دو تا سه برگی به گلدانهاي اصلی انتقال یافتند. براي ایجاد جمعیتهاي مناسب از شته جالیز، برگهاي آلوده به شته از گلخانهاي در شهرستان مبارکه جمعآوري و به آزمایشگاه منتقل شدند. سپس در مرحله چهار تا پنج برگی، تعداد 50 عدد شته جالیز 5 روزه و بارور با استفاده از قلم مو سه صفر روي برگ بوتهها منتقل گردید. فاکتور اول در این آزمایش شامل کود نیتروژن در 7 سطح صفر، 15، 30، 45، 70، 85، 100 گرم نیترات آمونیوم در 100 لیتر آب در هر بار آبیاري بود. فاکتور آبیاري نیز شامل سه سطح 50، 75 و 100 درصد نیاز آبی گیاه بود که از زمان 3 تا 4 برگی گیاه اعمال شد. وضعیت مرگ و میر شتهها با لوپ دستی با بزرگنمایی 60 به مدت یک ماه و هر سه روز یکبار صورت گرفت. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SAS 9.1 و آزمون دانکن در سطح پنج درصد انجام گرفت. نمودارها نیز با استفاده از نرم افزار Excel 2013 رسم گردید.
نتایج و بحث
نتایج حاصل نشان داد که میزان مرگ و میر شته تحت تأثیر اثر متقابل آبیاري و نیتروژن قرار گرفت - جدول . - 1 مقایسه میانگین اثر متقابل آبیاري و نیتروژن نشان داد که بیشترین میزان مرگ و میر شته جالیز در کمترین سطح آبیاري و تیمار شاهد کودي دیده شد - شکل . - 1
جدول -1 جدول تجزیه واریانس عملکرد اجزاي گیاه
N1، N2، N3، N4، N5، N6، N7 به ترتیب شامل شامل کود نیتروژن در پنج سطح صفر، 15، 30، 45، 85،70 و 100 گرم نیترات آمونیوم در 100 لیتر آب و Ir1، Ir2، Ir3 به ترتیب شامل سطوح مختلف آبیاري در سه سطح 50، 75 و 100 درصد نیاز آبی گیاه مقایسه میانگین اثر متقابل آبیاري و نیتروژن نشان داد که بیشترین میزان مرگ و میر شته جالیز در کمترین سطح آبیاري و تیمار شاهد کودي دیده شد. در یک پژوهش محققین گزارش نمودند که با افزایش سطح تنش رطوبتی، علاوه بر خشبی شدن بافت برگها، تولید ترکیبات غیرتغذیهاي در گیاه منجر به افزایش مرگ و میر Helicoverpa zea شد. - Summers and Felton, 1994 -
نتایج نشان داد اثر متقابل سطوح مختلف آبیاري و کود نیتروژن اثر معنیداري بر تعداد میوه در هر چین و عملکرد میوه داشت - جدول . - 1 بیشترین تعداد میوه در هر چین در تیمار 75 درصد آبیاري و 85 گرم کود نیتروژن مشاهده شد، اگرچه اختلاف معنی داري را با تیمار 75 درصد آبیاري و 70 گرم کود نیتروژن و آبیاري 100 در صد و کود نیتروژن 45 گرم نشان نداد. کمترین تعداد میوه در هر چین در تیمار شاهد کود نیتروژن و 50 درصد آبیاري مشاهده شد. در نهایت بیشترین عملکرد میوه در تیمار سطح آبیاري 75 درصد نیاز گیاه و 70 گرم کود نیتروژن مشاهده شد که داراي اختلاف معنیدار با همه تیمارهاي مورد آزمایش بود. کمترین عملکرد میوه به تیمار شاهد کود نیتروژن و کمترین سطح آبیاري تعلق گرفت - شکل . - 2
شکل -2 تعداد میوه و عملکرد میوه خیار تحت تأثیر اثر متقابل آبیاري و کود نیتروژن
