بخشی از مقاله
چکیده
شته جالیز Aphis goosypii - Hemiptera: Aphididae - یکی از آفات مهم خیار در مزارع و گلخانهها در ایران است. امروزه به دلیل توجه بشر بهسلامت محیطزیست کاهش استفاده از ترکیبات شیمیایی در کنترل آفات امری ضروری بهحساب میآید. در این پژوهش اثر ترکیب القاگر بیولوگ سیدروفور بر روی پارامترهای زیستی شته جالیز موردبررسی قرار گرفت. بذر خیار رقم آلفا- بتا در گلدانهای پلاستیکی کاشته شد و در گلخانه با دمای 25±5 رطوبت 65±5 درصد و دوره نوری 16:8 - تاریکی:روشنایی - قرار داده شدند.
نتایج نشان داد که تیمار سیدروفور باعث تغییر پارامترهای زیستی شته جالیز شد، بهطوریکه نرخ بقا شته در تیمار سیدروفور کاهش یافت. درحالیکه تولیدمثل در گیاهان شاهد تا روز 31 ادامه داشت در تیمار سیدروفور شتههای ماده 19 روز پوره زایی داشتند. میانگین باروری مادهها در تیمار سیدروفور به 8/08 بود، درحالیکه در گیاهان شاهد به 25/35 رسید. نتایج فوق نشان داد که سیدروفور میتواند بهعنوان یک القاگر مناسب که باعث ایجاد مقاومت گیاه خیار نسبت به خسارت شته جالیز میشود پیشنهاد شود. اما، برای نتیجهگیری قطعی انجام آزمایشهای تکمیلی در سطح گلخانه ضروری است.
.1 مقدمه
خیار Cucumis sativus L. یکی از گیاهان جالیزی است که در اغلب نقاط دنیا به دو صورت مزرعهای و گلخانهای کشت میشود. شته جالیز Aphis gossypii Glover یکی از مهمترین آفاتی است که به این گیاه حمله میکند .[1] این شته متعلق به خانواده Aphididae و گونهای با پراکنش وسیع جغرافیایی است که اولین بار در سال 1317 توسط افشار از ایران گزارش شد. این شته در پشت برگهای خیار مستقرشده و بهصورت مستقیم و یا غیرمستقیم خسارت میزند. خسارت مستقیم آن از طریق تغذیه از شیره گیاهی و ایجاد حالت بدشکلی در بافتهای گیاه بهصورت پیچیدگی برگ و زرد شدن گیاه است.
همچنین تراکم زیاد جمعیت آن روی گیاه به کاهش کمیت و کیفیت محصول و حتی از بین رفتن و خشک شدن کام بوتهها منجر میشود. خسارت غیرمستقیم این آفت از ترشح عسلک و نیز انتقال ویروسهای مختلف بیماریزا به گیاهان میزبان است
استفاده از حشرهکشها متداولترین روش مدیریتی برای کنترل شته جالیز است، اما این روش علاوه بر آلودگی محیطزیست و به مخاطره انداختن سلامتی انسان باعث مقاومت این شته نسبت به سموم میشود. استفاده از ترکیبات القاگر در گیاهان میتواند باعث تحریک آنزیمهای دفاعی گیاهان یا پروتئینهای بازدارنده شود که درنهایت باعث تحریک سیستمهای دفاعی گیاه ازجمله مقاومت اکتسابی القایی و مقاومت سیستمیک القایی شود و گیاهان را در برابر حمله آفات مقاوم سازد
برای مثال در سال 2009 اثر سیلیکون در ایجاد مقاومت در برابر شته سبز هلو Myzus persicae بر روی گل زینتی آهار مورد آزمایش قرار گرفت. در این آزمایش مشخص شد که گیاهان تیمار شده با سیلیکون نرخ ذاتی افزایش جمعیت و نرخ خالص تولیدمثل کمتری در مقایسه با گیاهان شاهد داشتند
در سال 2014 مشخص شد که فسفیت پتاسیم با تحریک سیستمهای دفاعی گیاه گندم خسارت شته سبز گندم Diuaraphis noxia را کاهش دهد
همچنین سال 2011 مشخص شد که جاسمونات های گیاهی بهویژه متیل جاسمونات در گیاهان فلفل شیرین و تربچه باعث %43 تا %55 کاهش رشد کرم برگخوار شده است .[6] ترکیب بیولوگ سیدرفور ترکیبی القاگر است که بهصورت ترکیباتی با وزن مولکولی کم تعریف میشود. این عامل کلات کننده اختصاصی یون آهن بوده که توسط باکتریها و قارچها در شرایط کمبود آهن تولید میشوند. تغییر در مواد غذایی بافت گیاه باعث تحریک گیاه به واکنش دفاعی و درنتیجه تولید آنزیمهای دفاعی و متابولیسم ثانویه میشود.
مواد و روشها: پرورش گیاه میزبان:
دو عدد بذر خیار رقم آلفا-بتا در گلدانهای پلاستیکی - به قطر 25 سانتیمتر و ارتفاع 20 سانتیمتر - در مخلوطی از خاک، ماسه و ورمی کمپوست کاشته شدند و گلدانها در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر - عج - رفسنجان و در دمای 30±25 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 65±5 درصد و دوره روشنایی 16:8 - تاریکی:روشنایی - نگهداری شدند تا به مرحله 4-3 برگچهای رسیدند .
پرورش شته: Aphis gossypii
تعدادی برگ آلوده به شته جالیز جمعآوری شد و بر روی گلدانها برای آلوده سازی قرار داده شد. در فواصل هر هفته نیز تعدادی گلدان جدید کشت شد و بهتدریج جایگزین گلدانهای قدیمیتر شدند.
تیمار گیاهان:
زمانی که گلدانها به مرحله 4 برگچهای رسیدند 100 میلیلیتر از ترکیب سیدرفور بهصورت محلول به گلدانها اضافه شد. سپس بعد از 48 ساعت عمل آلوده سازی گلدانها با شتهها صورت گرفت.
آلوده سازی گلدانها:
پورههای سن اول هم سن شده با قلمموی ظریف بر روی گلدانها گذاشته شدند - بر روی هر گلدان یک عدد پوره سن اول - . سپس برگها بهوسیله قفسهای توری محصور شدند. سپس هر 24 ساعت یکبار گلدانهای مورد آزمایش مشاهده شدند و مرگومیر مرحله رشدی و سپس تعداد پورههای تولیدشده در هرروز ثبت شد. این عمل تا زمان مرگ شته بالغ ماده ادامه داشت .
تجزیه آماری:
دادههای جمعآوریشده با توجه به برنامه age-stage, TWO-SEX life table - Chi, 2016 - تجزیه و تحلیل شدند. مقدار طول عمر، باروری روزانه، نرخ بقا، نرخ تولیدمثل و امید به زندگی شته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتیجه گیری:
نتایج نشان داد که شته پرورشیافته بر روی گیاهان تیمار شده با ترکیب سیدروفور نرخ بقاء کمتری نسبت به گیاهان شاهد داشتند. بهطوریکه طول دوره زندگی شته روی این گیاهان 19 روز بود درحالیکه روی گیاهان شاهد تا 30 روز ادامه داشت - شکل. - 1 همچنین حشرات بالغ در گیاهان تیمار شده در روز سوم ظاهر شدند درحالیکه در گیاهان شاهد در روز چهارم ظاهر شدند. رشد سریعتر شته جالیز بر روی گیاهان شاهد نسبت به گیاهان تیمار شده بر روی نمودار نرخ بقا مشخص بود. بهطوریکه منحنی مادهها بر روی گیاهان شاهد در روز 3 ظاهر شد و در مقابل منحنی مادهها بر روی گیاهان تیمار شده پس از 4/5 روز ظاهرشده بود.
جدول.1 پارامترهای مختلف جدول زندگی شته جالیز روی گیاهان تیمار شده با ترکیب سیدروفور و گیاه شاهد. دادهها برحسب میانگین - خطای استاندارد نمایش دادهشدهاند.
نرخ ذاتی افزایش رشد - r - ، نرخ متناهی رشد - - و نرخ خالص تولیدمثل - R0 - شته جالیز پرورشیافته روی گیاهان تیمار نسبت به شته جالیز پرورشیافته روی گیاهان شاهد در سطح احتمال P = 0.0001 کمتر بود. همچنین میانگین طول زمان نسل شته روی گیاهان تیمار 8/89 روز بود که نسبت به گیاهان شاهد 11/50 - روز - بهطور معنیداری کاهش داشت.
