بخشی از مقاله
چکیده به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف پتانسیل آب بر رشد هتروتروفیک اکوتیپ هاي خرفه آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب پایه کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهاي پتانسیل اسمزي با استفاده از پلی اتیلن گلایکول در پنچ سطح - صفر،-3، -6، -9 و -12 بار - اعمال شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که صفات طول ریشه چه،ساقه چه و گیاهچه و همچنین فعالیت آنزیم پراکسیداز تحت اثر اصلی تنش خشکی در سطح احتمال یک درصد معنی دار شدند. مقایسه میانگین ها نشان داد که با افزایش سطوح مختلف خشکی طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه کاهش یافتند ولی در مقابل فعالیت آنزیم پراکسیداز با کاهش پتانسیل اسمزي افزایش نشان داد.
واژه هاي کلیدي: گیاهان دارویی، پتانسیل اسمزي، آنزیم پراکسیداز
مقدمه
خرفه با نام علمی Portulaca oleracea گیاهی علفی و یکساله از خانواده کهکطهطهئأصطپب است که در اغلب نقاط کره زمین به صورت خودرو رشد می کند - فرخی و همکاران، . - 2011 این گیاه به عنوان - غذاي برتر آینده - توصیف شده چرا که داراي خصوصیات آنتی اکسیدانی و ترکیبات مغذي بسیاري است - مونیل و همکاران، . - 2011 یکی از مشکلات بزرگ در دنیاي امروز، کمبود منابع آبی ایت که باعث محدودیت کشاورزي شده است. خشکی از مهمترین و متداولترین تنش هاي محیطی در سطح جهان و از جمله ایران است - اسمعیلیان و همکاران، . - 1387 با توجه به اهمیت مرحله جوانه زنی دراستقرار گیاه و تعیین تراکم مطلوب، این آزمایش نیز با هدف بررسی مقاومت جوانه زنی اکوتیپ هاي این گیاه در شرایط تنش خشکی انجام شد.
مواد و روشها
این پژوهش به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر شاخص هاي جوانه زنی بر روي اکوتیپ هاي گیاه خرفه دراردیبهشت سال 1395 در آزمایشگاه دانشکده کشاورزي دانشگاه محقق اردبیلی بصورت فاکتوریل در قالب پایه کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمار هاي پتانسیل اسمزي با استفاده از پلی اتیلن گلایکول 6000 بر اساس فرمول میچل و کافمن - 1973 - ، آماده گردید و در پنچ سطح - صفر،-3، -6، -9 و -12 بار - اعمال شدند. بذور اکوتیپ هاي خرفه از 10 منطقه کشور - زنجان،مراغه، یاسوج، اقلید، خراسان جنوبی، بهبهان، شهرکرد، بندرعباس، همدان و تهران - جمع آوري گردید. کشت در مابین دو لایه کاغذ صافی - ساندویجی - با تعداد 50 بذر انجام شد که به هر کدام 15 میلی لیتر محلول پلی اتیلن گلایکول با پتانسیل مربوطه اضافه شد و با پوشش پلاستیکی پوشانده شدند تا از تبخیر آب جلوگیري شود. سپس به ژرمیناتور با دماي ثابت 25 درجه سانتی گراد و شرایط کاملا تاریک انتقال داده شدند. اندازه گیري هاي لازم بعد از چهارده روز انجام شد. براي انجام محاسبات آماري از نرم افزار ححبح استفاده گردید و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه اي دانکن صورت پذیرفت و نمودارها با نرم افزار ئکطxغ رسم شدند.
نتایج و بحث نتایج تجزیه واریانس نشان داده که اثر اصلی پتانسیل هاي مختلف اسمزي - تنش خشکی - در کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود اما اثر اصلی اکوتیپ و اثرات متقابی آنها در هیچپ کدام معنی دار نبود - جدول . - 1 مقایسه میانگین ها حاکی از آن بود که با افزایش سطوح مخبلف خشکی طول ریشه چه بطور محسوسی کاهش پیدا کرد.
بگونه اي که میانگین طول ریشه چه در تیمار -3 و -6 بار بترتیب %16 و %63 نسبت به تیمار شاهد کاهش پیدا کردند. بیشترین و کمترین میزان جوانه زنی بترتیب در تیمار شاهد - 2/992 - و تیمار -3 بار - 1/0964 - مشاهده گردید - شکل - 1
جدول .1 تجزیه واریانس داده هاي مربوط به صفات شاخص هاي جوانه زنی بذور خرفه تحت تنش خشکی
* و:** به ترتیب نشان دهنده معنی دار بودن در سطح احتمال 5 و 1 درصد و کش غیر معنی دار بودن هستندح
جعفر نژاد و راه چمنی - 1393 - ، با بررسی اثر سطوح مختلف پتانسیل آب بر مراحل جوانه زنی و گیاهچه اي ارقام کلزا بیان کردن که باکاهش پتانسیل آب ، وزن تر، خشک و طول ریشه چه و ساقه چه به طور معنی داري تحت تأثیر قرار گرفتند. ریشه چه نسبت به ساقه چه از حساسیت کمتري به کاهش پتانسیل آب برخوردار بود. یعنی در تنش خشکی وزن خشک ریشه و اندام هاي هوایی کاهش می یابد، ولی این کاهش در ساقه بیش از ریشه بوده و در نتیجه نسبت ریشه به ساقه افزایش یافت .
در شرایط کمبود آب به علت عدم انتقال مناسب مواد غذایی و آنزیم ها، رشد اندام هاي هوایی بیش از ریشه کاهش یافت.
رشد سلول ها نسبت به کمبود آب، از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است و حتی با کاهش جزئی در قابلیت دسترسی به آب، سرعت رشد سلول کاهش می یابد، زیرا فشار تورمی - تورژسانس - که نیروي لازم براي افزایش طول سلول ها را تأمین می نماید، به حد کافی وجود ندارد - هیاسو و آسیدو، . - 1974
مقایسه سطوح مختلف تنش خشکی نشان داد که با کاهش تپانسیل اسمزي، طول ساقه چه دچار کاهش شدیدي شد. بطوریکه مقدار میانگین ها در تیمار شاهد که 3/498 بود، در تیمار -3 بار به 1/933 بار رسید که نشان از کاهش %44 رشد ساقه چه بود. این روند کاهشی در تیمار -6 شدیدتر گردید. بگونه اي که میانگین طول ساقه چه در تیمار -6 بار% 84 نسبت به تیمار شاهد کاهش رشد نشان داد - شکل . - 2 نتایج مشابه اي مبنی بر کاهش معنی دار در طول ساقه چه و ریشه چه گیاهان مختلف در اثر تنش القایی با پلی اتیلن گلیکول توسط سایر محققان گزارش گردیده است جبورنت و همکاران، .2005،صادق زاده اهري و همکاران، 1394، رحیمی و کافی، . - 1388
شکل -2 مقایسه میانگین طول ساقه چه تحت تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی
در شکل 3 مقایسه میانگین اثر اصلی اکوتیپ هاي خرفه آمده است که نشان می دهد که با افزایش سطوح مختلف تنش خشکی طول گیاهچه کاهش پیدا کرده است. بیشترین مقدار طول گیاهچه در تیمار شاهد - - 6,4910 و کمترین مقدار مربوط به تیمار -6 بار - - 1,626 بود. نتایج نشان داد که طول گیاهچه در تیمار -6 بار نسبت به تیمار شاهد %75 کاهش یافت.
یزدانی بیوکی و همکاران - - 1389 با بررسی اثرات تنش هاي شوري و خشکی بر خصوصیات جوانه زنی بذر ماریتیغال - Silybum marianum - گزارش کردند که تأثیر سطوح مختلف پتانسیل خشکی بر طول ریشه چه و ساقه چه و وزن خشک آن ها معنی دار بود، به طوري که با افزایش تنش هاي شوري و خشکی، طول و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه
کاهش پیدا کرد.
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که فعالیت آنزیم پراکسیداز تحت اثر اصلی تنش خشکی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود - جدول . - 1 بر مبناي نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین داده ها، تنش خشکی سبب افزایش در فعالیت آنزیم پراکسیداز
