بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر نانو کلات پتاسیم و روي بر ویژگیهاي مورفولوژیک و اجزاي عملکرد گیاه دارویی خرفه تحت سطوح مختلف آبیاري، آزمایشی مزرعهاي به صورت کرتهاي خرد شده در قالب بلوكهاي کامل تصادفی در شهرستان سبزوار با سه تکرار اجرا شد. تیمارهاي آزمایشی شامل تنش خشکی به عنوان عامل اصلی: 90، 70 و 50 درصد رطوبت ظرفیت زراعی و تیمارهاي کودي به عنوان عامل فرعی: محلولپاشی نانو کلات پتاسیم - صفر و یک در هزار - ، محلولپاشی نانو کلات روي - صفر و یک درهزار - و محلولپاشی نانو کلات پتاسیم + نانو کلات روي بودند. اثرات ساده و متقابل سطوح خشکی و تیمارهاي کودي در سطح یک درصد اختلاف معنیداري داشتند. افزایش تنش خشکی در همه صفات به جز طول ریشه موجب کاهش معنیداري شد. از بین تیمارهاي کودي محلولپاشی توأم نانو کلات پتاسیم + نانو کلات روي بیشترین تأثیر را بر همه صفات مورد مطالعه داشت. بیشترین وزن هزاردانه از برهمکنش 50 درصد ظرفیت زراعی و نانو کلات پتاسیم + روي بدست آمد. از این آزمایش میتوان نتیجه گرفت باتوجه به اینکه وزن هزاردانه از اجزاي عملکرد دانه میباشد بنابراین استفاده از نانو کلات پتاسیم + روي در شرایط خشکی بیشترین وزن هزار دانه و در نتیجه عملکرد دانه را ایجاد میکند و موجب مقاومت گیاه به تنش و بهبود شرایط تغذیهاي گیاه میشود.
واژههاي کلیدي: پتاسیم، تنش خشکی، خرفه، روي، وزن هزار دانه
مقدمه
خشکی از طریق بستن روزنهها و در نتیجه نرسیدن دياکسید کربن به کلروپلاست و کاهش پتانسیل آب سلول ساختمانهاي پیچیدهي فتوسنتزي را تحت تأثیر قرار میدهد. پتاسیم با تأثیر بر باز و بسته شدن روزنهها، حفظ آماس سلولی، کاهش از دست رفتن آب و پژمردگی و توازن آب در بافتهاي گیاهی موجب بالا رفتن کارایی مصرف آب و مقاومت گیاه به تنش خشکی میشود - 2و. - 1 از جمله عناصر کممصرف ضروري روي میباشد که براي تولیدمثل گیاهان زراعی و رشد طبیعی ضروري است.
با توجه به اینکه ایران کشوري با اقلیم خشک و نیمه خشک است گیاهان موجود در این مناطق در مراحل مختلف رشد خود در معرض تنش خشکی قرار میگیرند؛ عناصر غذایی در مقاومت گیاهان به تنش میتواند نقش بسزایی داشته باشد. از آنجایی که روي و پتاسیم وظایف مهمی در متابولیسم گیاهان دارند؛ این تحقیق جهت بررسی اثرات این دو عناصر بر صفات مورفولوژیک و عملکرد گیاه خرفه تحت تنش خشکی انجام گرفت.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثر محلولپاشی نانو کلات روي و نانو کلات پتاسیم بر صفات مورفولوژیک و وزن هزار دانه خرفه در شرایط تنش خشکی، آزمایشی در مزرعه آموزشی شهرتان سبزوار به صورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شدتیمارهاي آزمایشی شامل تنش خشکی به عنوان عامل اصلی: 90، 70 و 50 درصد رطوبت ظرفیت زراعی و تیمارهاي کودي به عنوان عامل فرعی: محلولپاشی نانو کلات پتاسیم - صفر و یک در هزار - ، محلولپاشی نانو کلات روي - صفر و یک درهزار - و محلولپاشی نانو کلات پتاسیم + نانو کلات روي بودندح اندازهگیري رطوبت خاك در طول دوره رشدي با استفاده از دستگاه بازتاب زمانی امواج - لخ - 1 انجام شد. اولین آبیاري پس از کاشت به شیوه غرقابی انجام گرفت. اعمال تنش پس از استقرار کامل گیاه در مرحله 8 برگ حقیقی آغاز شد و تا رسیدگی کامل بذر ادامه داشت.
محلول¬پاشی در مرحله 4-6 برگی پس از تنک کردن بوته ها در دو مرحله انجام شد.
نتایج و بحث
ارتفاع بوته و تعداد شاخههاي فرعی: این صفات کاملا تحت تأثیر اثرات ساده و متقابل سطوح خشکی و تیمار کودي قرار گرفتند و اختلافهاي آنها در سطح یک درصد معنیدار شد - جدول . - 1 به طوري که با افزایش خشکی کاهش یافتند و بیشترین ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی در شرایط 90 درصد ظرفیت زراعی - عدم تنش - حاصل گردید. درصورت مصرف توأم نانو کلات روي و نانو کلات پتاسیم بیشترین ارتفاع بوته و تعداد شاخه جانبی نسبت به بقیه تیمارهاي کودي ملاحظه شد. نتایج مقایسسه میانگین حاکی از آن بود که باالاترین میزان ارتفاع بوته وتعداد شاخه جانبی از برهمکنش آبیاري نرمال 90 - درصد ظرفیت زراعی - و تیمار نانو کلات پتاسیم + نانو کلات آهن به ترتیب - 64/85 - ، - 12/00 - و کمترین مقدار - 41/94 - ، - 4/33 - از برهمکنش خشکی 50 درصد ظرفیت زراعی و عدم محلولپاشی بدست آمد - جدول . - 2 این مسأله حاکی از تأثیر افزایشی مصرف توآم نانو کلات روي و پتاسیم در شرایط کم آبی در این صفات به شمار میآید.
طول ریشه: اثرات ساده و متقابل تنش آبی و کود در سطح احتمال یک درصد معنیدار گردیده است - جدول . - 1 مقایسه میانگینها در سطح احتمال یک درصد نشان داد با افزایش خشکی طول ریشه افزایش یافته است و بیشترین طول ریشه در سطح 50 درصد ظرفیت زراعی و محلولپاشی توأم نانو کلات روي و پتاسیم بدست آمده است - جدول . - 2
وزن تر و خشک ریشه: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که خشکی و محلولپاشی و برهمکنش آنها تأثیر معنیداري بر وزن تر و خشک ریشه در سطح یک درصد گذاشته است - جدول . - 1 به طوري که از بین تیمارهاي کودي محلولپاشی توأم نانو
کلات روي و پتاسیم بیشترین مقدار را داشته است. کمترین مقدار وزن تر و خشک ریشه از برهمکنش 50 درصد ظرفیت زراعی و نانو کلات پتاسیم + نانو کلات روي بدست آمد - جدول . - 2
وزن هزاردانه: اثرات خشکی و تیمارکودي و برهمکنش آنها در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنیداري نشان داد - جدول . - 1 از مقایسه میانگینها میتوان نتیجه گرفت که در شرایط 50 درصد ظرفیت زراعی و عدم محلولپاشی کمترین مقدار وزن هزاردانه 0/83 - گرم - و در شرایط عدم تنش و محلولپاشی نانو کلات روي + پتاسیم بیشترین میزان 2/83 - گرم - وزن هزار دانه حاصل گردید - جدول . - 2 بررسیها نشان داد که در شرایط خشکی 50 درصد ظرفیت زراعی استفاده از نانو کلات روي + پتاسیم نسبت به عدم محلولپاشی - شاهد - 96 درصد برتري داشته است - جدول. - 2
بحث: بر طبق نظر تزار، وزن خشک اندام هوایی تحت تأثیر خشکی به شدت کاهش مییابد زیرا تنش خشکی از طریق بستن روزنهها و در نهایت منجر به کاهش دياکسید کربن شده و از این طریق با اثر بر فعالیتهاي متابولیکی مانند فتوسنتز، موجب کاهش میزان تولید ماده خشک میشود . - 6 - پتاسیم با تنطیم باز و بسته شدن روزنهها نقش بسزایی در فتوسنتز گیاهان ایفا می کند و به سوخت و ساز گیاه کمک میکند. ثابت شده است که بزرگ شدن سلول در اثر انباشتگی پتاسیم در سلولهاست، درنتیجه پتاسیم با تأثیر بر فتوسنتز گیاهان عالی موجب افزایش عملکرد میشود . - 3 - عنصر روي براي فعالیت اکسینها و سنتز
پروتئین، تولید دانه و سرعت تکامل دانه ضروري است، همچنین باعث افزایش سنتز Aشل میگردد . - 4 - با توجه به مشکل کمبود آب بخصوص در ماههاي تابستان، مصرف صحیح کودهاي پتاسیم و روي به دلیل نقشی که در افزایش مقاومت به خشکی و افزایش سرعت رشد و تولید عملکرد بالاتر دارد، میتواند از اهداف مدیریتهاي زراعی باشد . - 5 - درنتیجه با توجه به نقش پتاسیم و روي در گیاه، استفاده توأم از این دو عنصر در شرایط خشکی باعث متحملتر شدن گیاه خرفه شده است و توصیه میشود از این دو عنصر براي بهبود شرایط تغذیهاي گیاه و افزایش توانایی گیاه خرفه در برابر خشکی استفاده شود.
جدول -1 تجزیه واریانس صفات مورفولوژیکی و اجزاي عملکرد گیاه دارویی خرفه
