بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و محلول پاشی اسید هیومیک بر رشد ریشه و بخش هوایی گیاه دارویی خرفه، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل در سال 1395 به صورت کرتهاي خرد شده در قالب بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این بررسی عامل اصلی تنش خشکی در سه سطح شامل: آبیاري90 ، 70 و 50 درصد ظرفیت زراعی مزرعه و محلول پاشی اسیدهیومیک به عنوان عامل فرعی در چهار سطح صفر، 25، 50 و 75 میلی گرم در لیتر در نظر گرفته شدند. نتایج نشان دادند که تنش خشکی و کود بر تمامی صفات مورد بررسی تأثیر معنیداري داشت. همچنین برهمکنش کود و تنش خشکی بر صفات مورد نظر تأثیرگذار نبود. نتایج حاصل نشان دادند که بیشترین ارتفاع از 70 درصد ظرفیت زراعی و 75 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک بدست آمد، بیشترین طول ریشه از 50 درصد ظرفیت زراعی و 50 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک، بیشترین وزن تر و خشک ریشه از90 درصد ظرفیت زراعی و 75 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک حاصل شدند. به طور کلی براساس این مطالعه 70 درصد ظرفیت زراعی و مقدار اسید هیومیک 75 میلی گرم در لیتر بهترین نتایج را داشتند.
مقدمه
تغذیه مطلوب گیاهی یکی از روشهاي مؤثر بر تواناسازي گیاهان در مقابله با شر ایط خشکی معرفی شده است. مقادیر بسیار کم از اسیدهاي آلی اثرات قابل ملاحظهاي در بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاك داشته و به دلیل وجود ترکیبات شبه هورمونی اثرات مفیدي درافزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزي دارد . - 1384گزارش شده است که کاربرد اسید هیومیک در لوبیا منجر به افزایش ارتفاع گیاه شد - . - 1 همچنین محلول پاشی اسید هیومیک روي چاي ترش سبب بهبود رشد ریشه و منجر به جذب بالاتر مواد غذایی توسط ریشه گردید - . - 2011 - در بررسی اثر سطوح مختلف اسید هیومیک بر گیاه گندم نشان دادند که سطوح مختلف اسید هیومیک اختلاف معنیداري بین وزن ساقه و ارتفاع بوته و میزان جذب نیتروژن در رشد گندم دارد. در بررسی ورلیندن و همکاران - - 2010 کاربرد هیومک اسید موجب افزایش شاخ و برگ گیاهان مرتعی میشود - . - 5 همچنین در بررسی ها مشخص گردید که اسید هیومیک میتواند ارتفاع گیاه تا اولین برگ و طول گیاه از یقه تا بزرگترین برگ را افزایش دهد.گیاه دارویی خرفه - Portulacea - oleracea L.، از خانواده - Portulaceae - گیاهی چهار کربنه و یک ساله میباشد - حسینی و فروزانفر، . - 1392 با عنایت به اینکه تاکنون پژوهشهاي گسترده اي در رابطه با تأثیر تنش خشکی بر روي گیاهان دارویی انجام نشده است. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر کاربرد اسیدهیومک بر رشد ریشه و بخش هوایی گیاه دارویی خرفه در شرایط تنش خشکی انجام شد.
مواد و روش ها
به منظور بررسی تأثیر کاربرد اسیدهیومک بر رشد ریشه و بخش هوایی گیاه دارویی خرفه در شرایط تنش خشکی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل، در سال 1395 به صورت کرتهاي خرد شده در قالب بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد.
جدول -1 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك محل آزمایش 0- 30 - سانتیمتر -
در این بررسی عامل اصلی تنش خشکی در سه سطح شامل: آبیاري 90، 70 و 50 درصد ظرفیت زراعی مزرعه و محلول پاشی اسیدهیومیک به عنوان عامل فرعی در چهار سطح صفر، 25، 50 و 75 میلی گرم در لیتر بر روي گیاهان محلولپاشی شدند. رژیم هاي آبیاري بعد از مرحله تنک کردن و استقرار کامل بوته ها اعمال گردیدند. در این آزمایش محلول اسید هیومیک حاوي - هیومیک و فولیک - %37 استفاده شد. عملیات کاشت در 2 فروردین ماه 1395 انجام گرفت. ابعاد هر کرت 2*3 متر، فاصله روي ردیفها 10 سانتی متر و فاصله بین ردیفها 25 سانتی متر، فاصله دو کرت فرعی 50 سانتی متر و فاصله دو کرت اصلی 150 سانتی متر در نظر گرفته شدند. تنک کردن در مرحله 6-4 برگی و رژیم هاي آبیاري پس از استقرار کامل گیاه در مرحله 8 برگ حقیقی اعمال شدند. اندازه گیري ارتفاع بوته با استفاده از خط کش برحسب سانتی متر انجام شد. براي اندازهگیري وزن ریشهها، 5 نمونه گیاهی انتخاب شده به دقت و با رعایت حداقل آسیب دیدگی از خاك برداشت و با استفاده از آب شسته شدند و جهت تعیین وزن تر توزین شدند. نمونههاي توزین شده به مدت 72 ساعت با آون در دماي 70 درجه سانتیگراد خشک گردیدند و بلافاصله جهت اندازهگیري وزن خشک توزین شدند. در پایان براي تجزیه تحلیل آماري دادهها از برنامه نرم افزاريSAS ، نسخه 9/1 استفاده شد و مقایسه میانگینها بوسیله آزمون چند دامنهاي دانکن انجام شد.
نتایج و بحث
ارتفاع: تیمار تنش خشکی و محلول پاشی اسید هیومیک در سطح احتمال یک درصد بر صفت ارتفاع بوته معنیدار شد. بهطوریکه بیشترین ارتفاع بوته از تنش ملایم و مقدار 75 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک حاصل شد. از آنجایی که خرفه گیاهی مقاوم به خشکی می باشد به نظر می رسد آب بیش از حد موجب ایجاد تنش غرقابی میشود. بنابراین این گیاه بیشترین رشد رویشی را در تیمار 70 درصد رطوبت قابل دسترس گیاه داشته است. همچنین تیمار کودي اسیدهیومیک توانست گیاه را در برابر تنش خشکی محافظت کرده و باعث کاهش خسارتهاي ناشی از تنش خشکی گردد. طول ریشه: تنش خشکی توأم با کاربرد 50 میلی گرم اسید هیومیک تأثیر معنی داري بر طول ریشه داشت بهطوریکه با افزایش تنش خشکی طول ریشه افزایش یافت. تیمار کودي اسیدهیومیک با افزایش شاخص هاي رشدي مانند طول ریشه از گیاه موردنظر در برابر تنش خشکی محافظت نموده و باعث کاهش خسارتهاي ناشی از تنش گردید - مظفري و همکاران، . - 1395 وزن تر و خشک ریشه: اثر رژیم هاي آبیاري بروزن تر و خشک ریشه معنیدار شد بهطوریکه با افزایش تنش خشکی به تدریج وزن تر و خشک ریشه کاهش و این کاهش نسبت به شاهد معنیدار میباشد. بیشترین میزان در گیاهان شاهد و کمترین در تنش شدید می باشد.
با افزایش سطوح تنش خشکی از 90 به 50 درصد ظرفیت زراعی روند نزولی معنیداري در میزان وزن تر و خشک ریشه به دست آمد، زیرا کاهش در محتواي کلروفیل گیاهان در طی تنش باعث کاهش وزن خشک نیز می شود . - Khalid, 2006 - تیمار اسید هیومیک بر صفت وزن تر و خشک ریشه تأثیر معنیداري گذاشت و این تأثیر با محلولپاشی 75 میلی گرم در لیتر به حداکثر مقدار خود رسید. افزایش وزن ریشه توسط اسید هیومیک را می توان یک شاخص مطلوب در استفاده ازمنابع محدود محیطی توسط گیاه قلمداد کرد و به طور کلی می توان گفت که با افزایش غلظت اسید هیومیک زیست توده ریشه افزایش معنیداري مییابد .
جدول -2 تجزیه واریانس خصوصیات مورفولوژیک خرفه تحت تأثیر تنش خشکی و اسید هیومیک
** و ns به ترتیب معنی داري در سطح احتمال 1 و غیر معنی داري.
جدول -3 مقایسه میانگین خصوصیات مورفولوژیک خرفه تحت تاثیر تنش خشکی و اسیدهیومیک حروف مشترك در هر ستون فاقد اختلاف معنی دار براساس آزمون چند دامنه اي دانکن در سطح احتمال 5 درصد.
