بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق بهمنظور بررسی ترکیب شیمیایی دانه گیاه خرفه و تعیین ارزش خوراکی آن با استفاده از تکنیک تولید گاز صورت گرفت. جهت انجام این تحقیق، نمونههای خرفه خشک و پس از آسیاب کردن، ترکیب شمیایی آن شامل ماده خشک، ماده آلی،خاکستر، پروتیین خام، چربی خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی - NDF - و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی - ADF - تعیین گردید. پس از تعیین ترکیب شیمایی، دانه خرفه در تهیه جیرههای آزمایشی شامل: یک جیره کاملا مخلوط فاقد دانه خرفه - تیمار شاهد - و چهار جیره دارای سطوح مختلف دانه خرفه 0/6 - ، 1/2، 1/8 و 2/4 درصد ماده خشک - استفاده شد.
جهت انجام آزمایش گاز، نمونهها در زمانهای 2، 4، 6، 12، 24، 48، 72 و 96 ساعت انکوباسیون شده و تولید گاز آنها برآورد گردید.نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که افزودن پودر دانه خرفه موجب کاهش معنیدار - P<0.05 - تولید گاز در ساعات 2، 4 و 96 ساعت پس از انکوباسیون گردید. براساس یافتههای این تحقیق، افزودن پودر دانه خرفه به جیره دامها میتواند تولید گاز را کاهش دهد و سبب بهبود شرایط تخمیر شکمبه گردد.
کلمات کلیدی: خرفه، ترکیب شیمیایی، تولید گاز.
مقدمه
استفاده از ترکیبات فیتوژنیک، بهدلیل نقش بالقوه آنها بهعنوان جایگزین مناسب آنتیبیوتیکهای محرک رشد در تغذیه ی حیوانات،اخیراً رو به افزایش بوده است. اصطلاح "ترکیبات فیتوژنیک" ممکن است به قسمتهای مورد استفادهی گیاه یا عصارهای گیاهی - همانند اسانسهای روغنی، آلکالوئیدها و فلاونوئیدها - حاصل از آن اطلاق شود . - Brenes & Roura, 2010 - از طرفی همواره استفاده از آنتی بیوتیکها به دلیل خطری که پس مانده آنها در شیر و گوشت برای مصرف کننده ایجاد میکنندو افزایش مقاومت آنتی بیوتیکی در پاتوژنهای انسانی، مورد سوال بوده است. بنابراین محققان به دنبال ترکیبات جایگزین با توانایی بهبود فرایند تخمیر میباشند.
بسیاری از متخصصین تغذیه برای تأمین آنتیاکسیدانهای مورد نیاز بدن، مصرف گیاهان، میوهجات و سبزیجات را توصیه مینمایند، زیرا معمولاً مصرف آنتیاکسیدانهای گیاهی عوارض جانبی کمتر و درمان بهتری ایجاد مینمایند . - Franke, 1999 - گیاهان یکی از منابع غنی آنتیاکسیدانهای طبیعی میباشند. از آنجایکه آنتیاکسیدانهای
طبیعی سبب افزایش قدرت آنتیاکسیدانهای پلاسما و کاهش ابتلا به بعضی بیماری ها مانند سرطان، بیماریهای قلبی و سکته مغزی میشوند، لذا مصرف آنتیاکسیدانهای طبیعی با منشاء گیاهی مورد استقبال قرار گرفته است.
خرفه - Purslane - با نام علمی Portulaca Oleracea، گیاهی است علفی، یک ساله، با ساقههایی گوشتدار و برگهای متقابل و گلهای کوچک زرد رنگ و تخمهای سیاه ریز که خواص دارویی دارند. این گیاه در اغلب نقاط جهان میروید و امروزه هم بهصورت خودرو و هم بهصورت کشت شده در اغلب کشورها وجود دارد. عموما در بسیاری از کشورها این گیاه بهعنوان سبزی خوراکی و یا درسوپها و سالادها استفاده می شود. در ایران معمولا خرفه بهعنوان یک علف هرز شناخته شده که در مزارع و یا در باغچهها رشد میکند، ولی بهوسیله برخی از افراد به عنوان یک گیاه دارویی مصرف می شود. آب، مواد لعابی، پکتین، پروتیین،کربوهیدرات، اسیدهای چرب و بهویژه اسیدهای چرب امگا 3، مواد آنتیاکسیدان و عناصر معدنی متعدد شامل: آهن، مس،منگنز، پتاسیم، کلسیم و فسفر در بخشهای مختلف این گیاه وجود دارند . - Ezekwe et al., 1999 -
آزمایشهای فتوشیمیایی عصاره خرفه نشان میدهد که این گیاه حاوی ویتامین های B1، A، نورآدرنالین، دوپامین، اسیدهای آلی مثل: سینامیک، کافئیک،مالیک، اگزالیک، سیتریک و نیز کومارین ها و فلاوونوئیدها می باشد . - Miladi gorji et al., 2009 - ترکیبات آنتی اکسیدان آن نیز فراوان و شامل آلفا توکوفرول، اسید اسکوربیک و گلوتاتیون میباشد . - Liu, 2000 - گیاه خرفه غنیترین منبع گیاهی دارای اسیدهای چرب امگا 3 است. فراوانترین اسید چرب غیر اشباع امگا 3 در گیاه خرفه، اسید لینولنیک است که پیشساز سایر اسیدهای چرب امگا 3 زنجیره بلند است. وجود اسیدهای چرب لینولنیک، ایکوزاپنتاانوئیک، دوکوزاپنتاانوئیک و دوکوزاهگزا انوئیک در این گیاه تائیدی بر جایگزینی آن برای منابع دریایی این اسیدها میباشد.
تحقیقات محدودی روی تاثیر گیاه خرفه ودانه آن در دام ها صورت گرفته است. در آزمایشی که - 2003 - Obeid et al., روی اثر گیاه خرفه بر بزهای نوبیان انجام دادند، گزارش شد که مصرف گیاه خرفه سبب کاهش اشتها، لاغری، ژلاتینی شدن چربی دور قلب، چربی محوطه لگنی و کلیهها میگردد که این اثرات به میزان اسید اگزالیک موجود در این گیاه نسبت داده شد. تاکنون تحقیقی روی دانه خرفه بهمنظور استفاده در تغذیه دام انجام نگرفته است. در حالیکه خرفه دارای ترکیبات فلاوونوئیدی زیادی میباشد. هدف از این تحقیق، مقایسه حجم گاز تولیدی جیرههای دارای سطوح مختلف دانه خرفه بهمنظور بررسی استفاده از آن جهت افزودن به جیره دامها برای بهبود شرایط تخمیر در شکمبه در تغذیه نشخوارگنندگان بوده است.
مواد و روش ها
جهت تعیین ترکیبات شیمیایی دانه گیاه خرفه، مقدار معینی از آن آسیاب گردید. سپس میزان ماده خشک - DM - ، پروتیین خام - CP - ، چربی خام - EE - ، خاکستر - ASH - و ماده آلی - OM - به روش - 1990 - AOAC و مقدار الیاف نامحلول در شوینده خنثی - NDF - و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی - ADF - با استفاده از روش - 1991 - Van soest اندازه گیری شد. بهمنظور تعیین حجم گاز تولیدی جیرههای دارای دانه خرفه، از آزمون تولید گاز براساس روش Menke & Steingass - 1988 - استفاده شد. سوبسترای مورد استفاده برای آزمون تولید گاز، نمونهای از یک جیره مورد استفاده برای گوسفند بود. جیرهی مورد استفاده براساس ماده خشک شامل علوفه خشک یونجه 30 - درصد - ، کاه گندم 10 - درصد - ، دانه جو 27 - درصد - ، کنجاله سویا 8 - درصد - ،سبوس گندم 13 - درصد - ، دانه ذرت 10 - درصد - و 2 درصد پرمیکس ویتامین و مواد معدنی بود.
نمونههای مورد آزمایش با استفاده از آسیاب دارای غربال یک میلیمتری آسیاب شدند . در داخل سرنگهای شیشهای 100 میلیلیتری مقدار 200 میلیگرم سوبسترا و 30 میلیلیتر مایع شکمبه- بافر به همراه سطوح صفر، 0/6، 1/2 ، 1/8 و 2/4 درصد دانه خرفه ریخته شد. سرنگها در داخل بن ماری با دمای 39 درجه سانتیگراد قرار داده شد و در ساعتهای متفاوت صفر، 2، 4، 6، 8، 12، 24، 48، 72 و 96مقدار کل گاز تولیدی اندازهگیری شد. نتایج مربوط به ترکیب شیمیایی دانه خرفه و حجم گاز تولیدی جیره های آزمایشی دارایدانه خرفه در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مدل آماری بهصورت <LMN + 7L + LMN بود. در این مدل: =Yij مشاهده ij ام؛ =ʽ میانگین کل؛ =Ti اثر iامین تیمار و = Lj اشتباه تصادفی می باشد. مقایسات میانگین ها با آزمون دانکن در سطح معنیدار کمتر از پنج درصد انجام گردید.
نتایج و بحث ترکیب شیمیایی دانه خرفه
ترکیب مواد مغذی دانه خرفه در جدول 1 آورده شده است. میزان پروتیین خام دانه خرفه در این تحقیق 19 درصد به دست آمدکه به مقادیر مربوط به تحقیق - 2015 - Shalai et al., نزدیک بود. میزان چربی خام دانه خرفه نیز در این تحقیق 12/5 درصدبهدست آمد که در مطالعهای - shalai et al., 2014 - این میزان را 15/4 گزارش کردند. الیاف نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی در دانه خرفه به ترتیب 61/88 و 39/74 درصد بود. تاکنون تحقیقی در مورد تعیین الیاف نامحلول دانه خرفه صورت نگرفته است. لیکن الیاف بهدست آمده در این تحقیق نشان دهنده این حقیقت است که پودر دانه خرفه با این میزان الیاف جهت استفاده به عنوان خوراک دام مناسب است.
تولید گاز
مقادیر تولید گاز جیرههای دارای سطوح مختلف پودر دانه خرفه در زمان های مختلف در جدول 2 نشان داده شده است افزودن دانه خرفه مقدار گاز تولید شده را در سه مرحله از انکوباسیون بهطور معنیداری کاهش داد . - P<0.05 - تولید گاز در ساعات اولیه انکوباسیون - ساعت 2 و 4 پس از انکوباسیون - با افزایش سطوح دانه خرفه به صورت یک روند کاهشی بود و با افزایش سطح پودر دانه خرفه کاهش معنیداری در تولید گاز مشاهده گردید - P<0.05 - ، اما با پیشرفت انکوباسیون تفاوت بین تولید گاز جیره-های دارای سطوح مختلف دانه خرفه معنیدار نبود، هر چند که از لحاظ عددی این مقدار نیز مشابه ساعات 2 و 4 کاهش یافت. در ساعات پایانی - پس از 96 ساعت انکوباسیون - نیز بهطور معنیداری - P<0.05 - کمترین حجم تولید گاز مربوط به جیره دارای2/4 درصد دانه خرفه در مقایسه با جیره شاهد مشاهده گردید.
