بخشی از مقاله
چکیده
بخش وسیعی از کشور ایران داراي اقلیم خشک و نیه خشک است. خشکسالیهاي متوالی نیز فشار را بر محیط بیشتر نموده و پدیدة بیابانزایی و فرآیندهاي وابسته به آن را تقویت میکند. یکی از ظواهر مهم و نشاندهندة بیابانزایی، فرسایش بادي و شکلگی ريتپهها يماسه اي است. در پژوهش حاضر، اثرات گونه تاغ کشتشده در منطقه کانون بحرانی فرسایش بادي میبد بر برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك بررسی گردید. بدین منظور 25 نمونه خاك در عرصه ت اغ کاري شده در زیر تاج پوشش، در عمق 0- 30 سانتیمتري و پنج نمونه در عرصه همجوار بدون اجراي عملیات بیابانزدایی بهعنوان شاهد، تهیه و خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاك اندازهگیري و با آزمون t مستقل تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که خاك منطقهکاريتاغ شده از لح اظ خصوصیات فیزیکی تفاوت معنیداري با عرصه شاهد ندارد. خصوصیات شیمیایی خاك، کربن آلی خاك، منیزیم و پتاسیم در عرصه تاغ کاري شده نسبت به شاهد داراي افزایش معنیدار در سطح احتمال 99 و 95 درصد است. همچنین میزان شوري خاك در پاي بوتهها نسبت به شاهد افزایش داشته است.
واژگان کلیدي: بیابانزدایی؛ تاغ؛ خصوصیات خاك؛ میبد
-1 مقدمه
یکی از فرایندهاي مهم بیابانزایی ظهور رخسارههاي فرسایش بادي، توسعه تپههاي ماسهاي و آسیبرسانی به منابع زیستی و اقتصادي است.
هماکنون بخشهاي زیادي از جهان ازجمله کشور ایران به دلایل مختلف با پدیده فرسایش بادي و وقوع حوادث و خسارات ناشی از آن دستوپنجه نرم میکند . مطالعات اخیر تحت عنوان طرح شناسایی کانونها ي بحرانی فرسایش بادي در کشور نشان داده است که بالغ بر 20 میلیون هکتار - حدود 12 درصد - از عرصههاي مناطق خشک و بیابانی ایران در معرض آسیبها جدي فرسایش بادي است بهنحويکه در 17 استان و بیش از 97 شهرستان کشور، بیش از 170 کانون بحرانی فرسایش بادي با مساحتی بالغبر 6/4 میلیون هکتار تشخیص دادهشده است.
این اراضی باید به هر شکل ممکن در معرض کنترل قرار گیرند . بعد از انجام طرح ملی شناسایی کانونهاي بحرانی فرسایش بادي در کشور که از سال 1380 شروع و در سال 1382 خاتمه یافت. تهیه طرحهاي اجرایی کنترل کانونها ي بحرانی فرسایش بادي در دستور کار دفتر فنی تثبیت شن و بیابان ییزدا قرار گرفت.
مهديزاده و همکاران - 1396 - ، اثر خصوصیات خاك بر استقرار گیاه سیاه تاغ را با اندازهگیري شاخصهاي رشد اندام هوایی این گیاه بررسی کردند. نتایج نشان داد پارامترهاي خاك شامل درصد آهک، میزان پتاسیم و فسفر بر رشد تاغ تأثیر معنیداري ندارد. اما افزایش درصد اشباع خاك، کاهش اسیدي ته خاك و افزایش میزان کربن و نیتروژن درکشت فارو و هدایت الکتریکی پایین در چاله پرشده از رسوبات و نیز بافت ریزدانه در دو نوع کشت باعث بهبود رشد تاغ میگردد.
محمدي و همکاران 1393 - - ، اثر کشت گونه سیاه تاغ بر پوشش گیاهی و خاك منطقه عباسآباد مشهد را بررسی نمودند. نتایج بررسی نشان داد که اسیدیته و هدایتریالکیت خاك منطقه تاغ کاري افزایش معنیدار داشته
- P<0/01 - و احتمالاً در درازمدت تاغ باعث شور شدن و قلیایت خاك سطحی منطقه میشود.
باغستانی و همکاران 1389 - - ، به بررسی تأثیر گونههاي گز، تاغ و اشنان بر خاك منطقه چاه افضل اردکان پرداختند. نتایج بهدست آمده افزایش معنیدار پتاسیم و کاهش هدایت الکتریکی را در عرصههاي تاغ کارينشان دادند. همچنین در اراضی زیر کشت گونههاي گز افزایش معنیداري در مقدار کربن، نسبت کربن به نیتروژن، پتاسیم، ماده آلی و واکنش خاك مشاهده شد . در این اراضی تمامی خصوصیات اندازهگیري شده خاك زیر گیاه، مقادیر بیشتري نسبت به خاك منطقه شاهد نشان داد. همچنین در منطقه تحت پوشش گیاه اشنان کاهش معنیدار در مقدار ماده آلی به دست آمد.
با توجه به موارد مذکور هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرات تاغ کاري بر برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك در منطقه میبد است. هرکدام از گونههاي تاغ داراي خصوصیات بوم شناختی منحصر به خود بوده و هرکدام عکسالعملهاي متفاوتی را نسبت به محیط و تنشهاي محیطی نشان می دهند و شرایط آب و هوایی و وضعیت خاك مناطق در موفقیت و یا عدم موفقیت کشت تاغ نقش بسیار مهمی را ایفا میکند، لذا بایستی با لحاظ شرایط مذکور نسبت به انتخاب گونه مناسب اقدام نمود، تا گام هاي محکم و مطمئنتريراهدررسیدن به اهداف بیابانزدایی برداشته شود.
-2 مواد و روشها
-1-2موقعیت جغرافیایی منطقه موردمطالعه
منطقه موردمطالعه بخشی از حوزه آبریز یزد - اردکان است که بخش عمدهاي از جمعیت حاشیهاي استان را در خود جاي داده است . مختصات جغرافیایی آن از 31 درجه و 37 دقیقه تا 32 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی و 53 درجه و 40
