بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر انرژي یکی از مهمترین شاخص هاي اقتصادي بوده و و تامین آن از ابزارهاي سیاسی دولت ها بشمار میرود. با توجه به محدودیت منابع انرژي و هزینههاي ناشی از استخراج و بهرهبرداري، با روند رو به رشد بهاي انرژي مصرفی روبرو هستیم. اکنون فرهنگ استفاده صحیح انرژي بعنوان یک اصل اساسی در کشورهاي توسعه یافته مدنظر قرار گرفته و آنها با هدایت و مدیریت صحیح انرژي تا حدود زیادي به اهداف عالیه خود در کنترل و تأمین به موقع انرژي دست یافتهاند. بدون شک تمام افراد به دنبال تهیه وسایل با کیفیت مطلوب و بهینه جهت استفاده در زندگی روزمره خود بوده و تهیه چنین وسایلی خصوصال وسایل برقی با توجه به تنوع ساخت در تکنولوژي از اهمیت ویژه اي برخوردار است. اطمینان از ایمنی، کیفیت، بازدهی و میزان مصرف انرژي وسایل مورد نظر با توجه به خدمات ارائه شده از طرف سازندگان براي مصرف کنندگان ضروري و مورد لزوم است. بر اساس سلیقه متفاوت افراد شرایطی را که به صورت کلی یک مشتري به منظور انتخاب یک وسیله مد نظر قرار می دهد عبارتند از : شکل ظاهري ، مدل ساخت، کارخانه سازنده ، تکنولوژي ساخت ، نشان استاندارد و برچسب انرژي کالا ، که از همه مهمتر توجه به نشان استاندارد و برچسب انرژي از شرطهاي ضروري در انتخاب و تهیه وسایل برقی خانگی محسوب می گردد. زیرا این علائم، اطلاعات بسیار مفیدي در زمینه ایمنی و بازدهی وسایل برقی با توجه به خدماتی که ارائه می دهند در اختیار مصرف کننده قرار می دهند. ازطرفی عدم مدیریت وکنترل صحیح مصارف انرژي در بخش هاي دولتی ، تأسیسات و وزارتخانه ها باعث شده تا علاوه بر پرداخت هزینه هاي کلان ناشی از مصارف انرژي شاهد موارد نا ایمن و خسارات احتمالی ناشی از آن باشیم. دربعضی از ادارات ، ارگان ها ، وزارت خانه ها و تأسیسات دولتی مشاهده می شود که ساختمانهاي بزرگ اداري فاقد سیستم متمرکز گرمایشی و سرمایشی بوده و یا اینکه در صورت موجود بودن ، این سیستمها کارآیی لازم را درخصوص گرمایش و سرمایش ساختمان مورد نظر در فصول مختلف سال ندارند . در تحقیق حاضر با توجه اینکه انرژي یکی از مهمترین شاخص هاي اقتصادي می باشد هدف شناسایی معیارهاي اصلی در انتخاب کالا و نقش آگاهی عمومی در رعایت بهینه مصرف انرژي و فرهنگ سازي آن در سطح جامعه می باشد. از طرفی نقش مدیریت در کنترل صحیح مصارف انرژي در بخش هاي دولتی ، تاسیسات و وزارتخانه ها بررسی و تأکید شده است.
-1 مقدمه
مصرف زیاد انرژي در تعدادي از وسایل انرژي بر خانگی از قبیل یخچال، فریزر، ماشین لباسشویی، کولر آبی و گازي و افزایش تعداد آنها در بین خانوارهاي شهري و روستایی ضرورت استفاده منطقی از آنها را دو چندان نموده است . در حال حاضر بیش از 37% کل انرژي مصرفی کشور را مصارف خانگی – تجاري دربر گرفته است . لذا آگاهی عر ضه کنندگان این کالاها در ارائه بهترین محصول و معرفی صحیح به خریداران و استفاده درست از وسایل خانگی از طرف مصرف کنندگان این وسایل علاوه بر کاهش مصرف انرژي و کاهش هزینه در خانوارها بر عمر وسایل خانگی افزوده و آلودگی محیط زیست را نیز کاهش می دهد . برچسب انرژي امروزه در اغلب کشورهاي جهان وجود دارد و اطلاعات مندرج در آن مصرف کنندگان را با میزان کارآیی انرژي در هر یک از وسایل انرژي بر خانگی - تجاري آشنا می کند . یکی از مسائل مهم و ضروري هر جامعه حفظ و نگه داري انرژیهاي موجود و یادگیري فرهنگ مصرف بهینه است . آشنایی علمی و عملی با بهینه سازي مصرف انرژي در مفهوم ، تکنیک و کاربرد در قرن حاضر از ضروریات است . زیرا اولا ل تقاضا براي مصارف حامل هاي مختلف انرژي روز به روز افزونتر میشود و ثانیا ل مشاهده می گردد بسیاري از جوامع به علت عدم آگاهی و آشنایی کامل با نحوي استفاده صحیح آن ، زمینه اتلاف و نابودي منابع ارزشمند انرژي و آلودگی محیط زیست را ایجاد میکنند . تجارب جهانی نشان داده است براي یادگیري و ترویج فرهنگ بهینه سازي مصرف انرژي در جوامع ، تدوین استراتژي ها و سیاستهاي آموزشی، انگیزشی در بخش هاي مسکونی، عمومی ، تجاري و صنعتی اجتناب ناپذیراست . از این رو به دلیل عدم انگیزه براي کاهش مصرف، اجراي برنامه هاي آگاهسازي ، حساس سازي و آموزشی اقشار مختلف جامعه به منظور ارتقاء سطح فکر ، دانش و ایجاد انگیزه ، می تواند کمک شایانی به اعمال سیاست هاي کلا ن و منطقی نمودن مصرف انرژي درکشور بنماید . با عنایت به این مهم که نیروي انسانی سرمایه ارزشمندي است که مهم ترین رکن هر جامعه اي را تشکیل می دهد ، توجه صحیح به امر آموزش ، آگاهی سازي و اطلاع رسانی نیروي انسانی از مهمترین ، با ارزشترین و بزرگترین ثروت در جوامع بشري به شمار رفته و در عصر حاضر مورد توجه بسیاري ازدولتها بوده است . در چشم انداز جمهوري اسلامی ایران نیز تأکید فراوانی به منابع انسانی، آموزش و اطلاع رسانی کیفی شده است . لذا آگاهی دادن و اطلاع رسانی به اعضاي جامعه در خصوص راهکارهاي کاهش و بهینه سازي مصرف انرژي ، چگونگی مدیریت و ممیزي انرژي و اطلاع رسانی در خصوص بحران و کمبودهاي احتمالی، بخش مهمی از فرآیند فعالیت آموزشی و تغییر رفتار مصرف کنندگان را دربر می گیرد . [1]
-2 مقایسه مصرف حاملهاي انرژي در ایران و جهان
مصرف انرژي در ایران به ازاي هر واحد تولید ناخالص داخلی معادل 3 برابر مقداري است که در کشورهاي صنعتی و توسعه یافته مصرف میشود. قیمت پایین گاز خانگی و برق و همچنین شکست طرح تثبیت قیمتها عامل اصلی رشد مصرف در کشور است و ایران امروز با نیروگاههایی به ظرفیت 47 هزار مگاوات برق به عنوان بزرگترین تولیدکننده برق در خاورمیانه مطرح است، اما کشوري مانند ترکیه توانسته است با مصرف پایین برق نسبت به ایران، 90 میلیارد دلار صادرات را در کارنامه خود داشته باشد. قیمت برق خانگی در کشورهاي صنعتی 3 تا 3/5 برابر قیمت برق صنعتی است. در ایران قیمت تمام شده برق براي تولید یک تن فولاد علیرغم استفاده از منابع گازي ارزان برابر است با قیمت برقی که کارخانههاي فولادسازي در کشورهاي صنعتی پرداخت میکنند. 2]و[3
-3 بررسی مصرف نهایی حاملهاي انرژي درایران
وجود منابع و ذخایر عظیم انرژي در ایران، کشورمان را به یکی از بزرگترین و مهمترین کشورهاي داراي منابع انرژي دنیا بدل کرده و ایران هم اکنون یکی از بازیگران اصلی انرژي دنیاست.
-1-3 مصرف نهایی نفت سفید
سهم نفت سفید در کل مصرف نهایی از 13.4 درصد در سال 1366 به 4.2 درصد در سال 1386 رسیده است. با توجه به نتایج به نظر میرسد با گسترش شبکه گازرسانی در سراسر کشور و دسترسی بخشهاي مختلف مصرف به خصوص بخش خانگی، عمومی و تجاري به گاز طبیعی، مصرف فرآوردههایی مانند نفت سفید و گازوئیل در بخش خانگی، عمومی و تجاري کاهش یافته و موجب شده تا مصرف نفت سفید در سالهاي 80-85 روند نزولی داشته باشد اما در سال 1386 به علت زمستان سردتر از از سالهاي قبل و بعضال جایگزینی اجباري این سوخت با گاز طبیعی در برخی مناطق کشور، رشد مصرف مثبت شده است با این حال و به رغم رشد 6 درصدي مصرف نهایی انرژي در دوره مورد بررسی در کشور، مصرف نفت سفید تقریبا ثابت مانده و داراي نرخ رشد 0.1 درصدي بوده است. سایر کشورهاي جهان دچار افت نیز شده است که به نوبه خود ناشی از عوامل متعدد دیگري از جمله عدم سیاستگذاري درست، مصرف بیش از حد عوامل غیر تولیدي و ... است. 2]و[3
-2-3 مصرف نهایی گازوئیل
این مطالعه نشان میدهد که مصرف نهایی گازوئیل در ایران از سال 1366 تا 1386 به طور متوسط داراي نرخ رشد 2.9 درصدي بوده است که در مقایسه با متوسط نرخ رشد مصرف نهایی کل انرژي 6.1 درصد ، از نرخ رشد مصرف پایینتري برخوردار بوده است. نکته قابل ذکر دیگر این که با وجود کاهش سهم این حامل در کل مصرف نهایی از 30.2 درصد در سال 1366 به 16.6 درصد در سال 1386، ولی مصرف نهایی گازوئیل طی دوره مورد بررسی افزایش یافته است؛ عمدهترین مصرفکننده گازوئیل طی دوره مورد بررسی، بخش حمل و نقل بوده است که از 1366 تا سال 1386 داراي رشدي حدود 50 درصد بوده است. 2]و[3
-3-3 مصرف نهایی گاز طبیعی
نتایج مربوط به کل مصرف نهایی در ایران به تفکیک نشان میدهد که مصرف نهایی گاز طبیعی از سال 1366 تا سال 1386 بطور متوسط داراي نرخ رشد 14.2 درصد بوده که به مراتب بالاتر از متوسط نرخ رشد مصرف نهایی انرژي - معادل 6.1 درصد - بوده است. نتایج این بررسی نشان میدهد سهم مصرف گاز طبیعی در کل مصرف نهایی از 10.2 درصد در سال 1366به 44.8 درصد در سال 1386 رسیده است. این افزایش عمدتا ناشی از بهرهبرداري از واحدهاي جدید پتروشیمی - بخش صنعت - ، جایگزینی گاز با بنزین - حمل ونقل - و به کارگیري هر چه بیشتر گاز در بخش کشاورزي بوده است بنابراین برنامهریزي براي صرفهجویی در مصرف این فرآورده میتواند اثر بسزایی در بهینه سازي مصرف انرژي داشته باشد. 2]و[3
-3-4 مصرف نهایی برق
مصرف نهایی برق در ایران از سال 1366 تا سال 1386 در هر یک از سالهاي دوره مورد بررسی برابر با 7.3 درصد بوده است.این بررسی نشان میدهد که متوسط نرخ رشد مصرف نهایی برق از متوسط نرخ رشد کل مصرف نهایی انرژي بیشتر بوده است لازم به ذکر است سهم این فرآورده از 6.9 در سال 1366 به 8.7 در سال 1386 رسیده است. 2]و[3 این مطالعه نشان میدهد اگر چه عمدهترین مصرفکننده برق در دوره مورد بررسی بخش خانگی، عمومی و تجاري بوده است اما طی این دوره، رشد مصرف این حامل انرژي در بخشهاي کشاورزي و صنعت بیشتر از بخش خانگی، عمومی و تجاري بوده است. رشد مصرف برق در بخش کشاورزي عمدتا به دلیل جایگزینی این حامل به جاي نفت سفید بوده است.
