بخشی از مقاله
چکیده
اصل 123 قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران قانون اصلاح الگوي مصرف انرژي برخی کارخانجات، صنایع، کارگاه ها را ملزم به کاهش مصرف انرژي و یا تغییر نوع سوخت کرده است، بر این اساس سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بنا بر این اصل تدوین استانداردهاي تعیین معیار مصرف انرژي در صنایع و تجهیزات انرژي بر را آغاز کرده و اکثر این استاندارد ها را اجباري اعلام نموده است.
لذا کارخانجات و صنایع جهت اخذ نشان استاندارد علاوه بر کیفیت محصول ملزم به رعایت معیار مصرف انرژي مشخص شده در استاندارد براي تولید محصول خود هستند. در این تحقیق بعد از بررسی هاي به عمل آمده از صنایع و کارخانجاتی که مشمول استاندارد اجباري مصرف انرژي و سوخت هستند و مشخص کردن اینکه تا چه حد در راستاي این اصل اقداماتی را انجام داده اند، میزان کاهش مصرف انرژي این صنایع بعد از ممیزي و بازرسی هاي انجام شده توسط شرکت هاي داراي تائید صلاحیت در این زمینه انجام شد و توسط نرم افزارهاي آماري، تحلیلی بر روي این نتایج نشان داد که شرکت ها و کارخانجاتی که استانداردهاي مصرف انرژي را رعایت کرده اند توانسته اند تا حد زیادي بهره وري خود را بالا برده و از هزینه هاي گزافی که در بحث مصرف سوخت و انرژي مطرح بود بکاهند.
واژه هاي کلیدي: استاندارد، تعیین معیار مصرف انرژي، کاهش مصرف، تحلیل آماري
-1مقدمه
سالانه بخش زیادي از منابع انرژي کشور به دلایلی چون مناسب نبودن فناوري، ارزان بودن انرژي، عدم دقت در مصرف از بین میرود. این امر موجب شده که علاوه بر کاهش منابع خدادادي انرژي کشور، موجب افزایش آلودگی و صرف هزینههاي سنگین به منظور استحصال، تولید، انتقال و توزیع انرژي گردد، نتیجه آن، عدم امکان دستیابی به اهداف تعیین شده در چشم انداز 20 ساله توسعه کشور خواهد بود. بر اساس سند چشم انداز 20 ساله، آینده کشور تا سال 1404، به گونه اي ترسیم شده که »ایران کشوري است توسعه یافته با جایگاهاول: اقتصادي، علمی و فنآوري، در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بینالملل«، یکی از چالشهاي کنونی در دستیابی به اهداف این سند، تأمین انرژي مطمئن براي رشد اقتصادي پرشتاب است. این مشکل نه تنها در کشور ما بلکه در بسیاري از کشورهاي در حال توسعه و توسعه یافته هم سوي است. از اینرو، با تدوین استاندارد و نظارت کافی بر مصرف انرژي و با اعمال روشهاي گوناگون از قبیل اطلاع رسانی از میزان مصرف انرژي، راهنمایی در زمینه مصرف صحیح انرژي و تعدیل قیمت حاملهاي انرژي، مصرف انرژي را در کشور کنترل کرده و نیازهاي زیست محیطی و توسعه زیربنایی را فراهم نمایند.
آموزش مدیریت مصرف، آگاهسازي مردم از فرایند تولید انواع انرژي، میزان مصرف سرانه مردم کشور ما نسبت به سایر کشورها، حتی کشورهایی که جمعیتی به مراتب بیشتر از ما دارند و برابري میزان مصرف کشور ما نسبت به این کشورها در برخی از اقلام مصرف انرژي و...، جملگی از مواردي است که ضرورت اطلاع رسانی به مردم و آموزش استفاده صحیح و بهینه از انرژي را بیان میکند. از آنجایی که انرژي براي ادامه حیات انسان و جامعه انسانی ضروري است، و بیشتر آنها از طریق منابع کمیاب و با هزینههاي زیاد تأمین میشوند، لازم است براي مصرف بهینه آنها بیشترین تلاش صورت پذیرد. در غیر این صورت، با توجه به رشد فراینده جمعیت و محدودیتهاي اقتصادي در آینده با مشکلات جدي مواجه خواهیم شد1]و5و.[6
رشد مصرف انواع انرژي در جهان از یک سو، و افزایش بهاي آن از اوایل دهه70 میلادي به این سو، کشورهاي پیشرفته دنیا را بر آن داشت که راههاي استفاده بهینه انرژي را جستجو نموده و با تدوین خط مشی و سیاست هایی، نسبت به صرفه جویی انرژي اقدام نمایند، به گونهاي که اینگونه صرفهجوییها به فعالیتهاي اقتصادي و اجتماعی لطمه اي وارد نسازد. مهم ترین عوامل مؤثر بر مصرف را می توان به سه دسته تقسیم نمود:
الف. عوامل اقتصادي و حقوقی همچون بهاي انرژي، قوانین و مقررات، شدت انرژي و بهره وري نیروي کار.
ب. عوامل فنی همچون رشد صنعت برق، مدیریت بار و حفظ انرژي، فناوري تجهیزات تولید، فناوري تجهیزات انتقال و توزیع، فناوري تجهیزات مصرف، تولید همزمان برق وگرما، بازیافت انرژي و جایگزینی انرژي.
ج. عوامل اجتماعی فرهنگی، همچون رشد جمعیت، فرهنگ مصرف، تشویق ها و تنبیه ها.
در زمینه کاهش مصرف و هزینههاي انرژي، راه حلها به سه دسته ي بدون هزینه، کم هزینه و پر هزینه تقسیم میشوند. بیشتر راهکارهاي صرفهجویی در مصرف انرژي، بدون هزینه و یا کم هزینه هستند. کاهش هزینههاي برق مصرفی، بخش کوچکی از نتایج حاصل از بهینه سازي مصرف انرژي میباشد. نتایج بسیار قابل توجه دیگر آن، افزایش طول عمر تجهیزات الکتریکی، کاهش دفعات خرابی و در نتیجه، کاهش هزینههاي توقف خط تولید است. راهکارهاي پر هزینه انرژي نیز بازگشت سرمایه قابل قبولی از یک الی سه ساله دارند. این راهکارهاعمدتاً مرتبط با تغییر فناوري یا فرآیند تولید انرژي هستند و موجب صرفه جویی قابل ملاحظه اي در مصارف انرژي الکتریکی خواهند شد. با کاهش تدریجی بهاي تجهیزات بهینه سازي مصرف، افزایش قیمت انرژي و بالا رفتن حساسیتها نسبت به تداوم تأمین برق، اجراي راهکارهاي هزینه در هر سال ارزانتر شده و از توجیه اقتصادي بیشتري برخوردار میشوند. در یک تقسیم بندي دیگر، این راهکارهاعمدتاً در چهارگروه اصلی راهکارهاي فنی و مهندسی، اقتصادي، حقوقی و راهکارهاي فرهنگی دسته بندي میشوند5]و.[6
اصلیترین دلیل عدم کاهش شدت مصرف انرژي در کشور در سالهاي اخیر، رها شدن میزان تقاضا و ناتوانی در مدیریت حوزه مصرف انرژي بوده است که با نقدي کردن یارانههاي این بخش، وضعیت مصرف هم متحول شد و مصرف کننده، دستکم به دلیل پرهیز از پرداخت هزینههاي سنگین مصرف بیرویه، به مدیریت مصرف انرژي و کاهش آن اقدام کرد.
سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در راستاي قانون اصلاح مصرف انرژي تدوین استانداردهاي تعیین معیار مصرف انرژي را آغاز نمود. این استاندارد ها به دو دسته تقسیم می شوند، صنایع انرژي بر و تجهیزات انرژي بر، که می توان از آن جمله به استاندارد هاي زیر اشاره کرد:
تاکنون 34 صنعت انرژي بر مختلف مشمول استاندارد اجباري تعیین معیار مصرف انرژي شده اند.[2]این صنایع جهت اخذ نشان استاندارد کالاي خود علاوه بر داشتن کیفیت کالا، خدمات و...ملزم به رعایت استانداردهاي تعیین معیار مصرف انرژي در آن صنعت نیز می باشند. بر این اساس اداره استاندارد و تحقیقات صنعتی استان هرمزگان با ابلاغ این قوانین و نامه نگاري با مراکز صنعتی که مشمول استاندارد اجباري تعیین معیار مصرف انرژي بودند، این مراکز را ملزم به اجراي این استاندارد و تعیین معیار مصرف سوخت در صنعت خود توسط شرکت هاي داراي صلاحیت بازرسی کرد. پس از این امر نتایج حاصل از اجباري شدن انرژي، به تحلیل نتایج فنی و فرهنگی این کار که توسط نتایج شرکت هاي بازرسی و تهیه پرسشنامه انجام شد، پرداخت.
-2روش انجام کار
در استانداردهاي تعیین معیار مصرف انرژي که توسط سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تدوین و ابلاغ شده است، نماد معیار مصرفی انرژي ویژه3 است که به اختصار SEC نامیده می شود. از آنجائیکه مصرف انرژي در صنایع مختلف یکسان نیست، مصرف انرژي ویژه به سه دسته الکتریکی و حرارتی و ترکیبی تقسیم می شوند. به شکل کلی تعریفی ساده که براي این کمیت در هر سه نوع آن می شود به شکل زیر است:
