بخشی از مقاله
آموزش مصرف بهینه انرژی و ترویج فرهنگ استفاده از انرژی های نو و
چکیده
از آنجایی که از اساسی ترین بخش های تاثیر گذار در کاهش مصرف انرژی در هر کشور، مدیریت تقاضای انرژی می باشد در این بخش نیز راهبردهای متعددی از جمله قیمت گذاری، آموزشی، فرهنگ، پاداش، سبک زندگی، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و ... مورد تاکید قرار گرفته است که در این بین تعلیم و تربیت مهمترین عامل موثر در دگرگونی طرز نگرش و رفتار بشری شناخته گردیده است که از آن در مسیر رشد اقتصادی کشور و بهبود کیفیت زندگی افراد به کار گرفته می شود. امروزه ثابت شده است که با ایجاد فرهنگ مصرف صحیح انرژی و افزایش آگاهی مردم در این زمینه می توانیم به حفظ این ذخایر حیاتی انرژی کمک کرده و در کشور غنی از منابع انرژی چون ایران، با ترویج استفاده از انرژی های پاک ضمن حفاظت از محیط زیست خود در مقوله امنیت انرژی وپایداری و سازمان دهی اقتصاد و انرژی کشور از آن حمایت اساسی و مقتدرانه نماییم.
کلمات کلیدی: فرهنگ، آموزشی، انرژی های تجدید پذیر، مصرف بهینه، اقتصاد
۱. مقدمه
ایران کشوری غنی از نظر تنوعات انرژی در نوع خویش در جهان محسوب می گردد. لیکن متاسفانه به دلیل روند رشد بی رویه مصرف انرژی در کشور، و عدم هدایت تولید انرژی به سمت انرژی های نو و پاک ممکن است ایران حتی از یک کشور صادر کننده انرژی به یک کشور وارد کننده تا قبل از افق ۱۴۰۰ تبدیل گردد. پس برای مقابله با این تهدید، اجرای راهکارهای بهینه سازی انرژی و اصلاح الگوی مصرف انرژی ضروری است. چرا که در صورت حفظ و بهینه سازی مصرف، حضور ایران در بازارهای بین المللی انرژی نیز برای بلند مدت تضمین خواهد شد و در جهت پایداری اقتصاد کشور گام های ارزشمندی برداشته خواهد شد. رشد مصرف انرژی و افزایش نیاز به انرژی از یک سو و محدودیت های ذخایر و پایان پذیر بودن منابع انرژی فسیلی و مشکلات زیست محیطی ناشی از مصرف این منابع از سوی دیگر، دلایل قابل توجهی است که ضرورت صرفه جویی مصرف انرژی در جوامع بشری و البته کشور ما یاد آور می شود.
۲. راهکارهای کاربردی اصلاح الگوی مصرف انرژی کشور در ۵ بخش قابل تقسیم بندی است : ۱- راهکارهای قوانین و مقررات
۲- فرهنگ سازی
۳- راهکارهای آموزش
۴- راهکارهای بهره گیری از انرژی های تجدیدپذیر
۵- راهکارهای کاهش تلفات انرژی
۳. نقش آموزش در حفاظت از انرژی : به طور کلی راهکارهای آموزش جهت اصلاح الگوی مصرف در بخش انرژی کشور به ۲ بخش آموزش های عمومی و آموزش های تخصصی تقسیم می شوند. ۱- آموزش های عمومی: دولت باید برنامه مدون و گسترده در رسانه های گروهی و تبلیغاتی و کتب درسی میزان اتلاف منابع انرژی در کشور را به اطلاع مردم رسانده و فرهنگ صرفه جوئی و پرهیز از اتلاف منابع مصرفی را به مردم و به ویژه به نوجوانان و جوانان آموزش دهند و روش های مختلف استفاده صحیح از این منابع را به آنان بیاموزد.
۲- آموزش های تخصصی: برخی از نتایج حاصل از برگزاری دوره های آموزشی تخصصی مدیریت انرژی در کشور عبارت از:
- انتقال دانش در خصوص تکنولوژی های نوین بهینه سازی انرژی در تمامی بخش های مصرف. - فرهنگ سازی در صنایع کشور به منظور استفاده بهینه از انرژی. - اجرای اقدامات بدون هزینه و کم هزینه فراوان کاهش مصرف انرژی در صنایع کشور،
۴. نگاهی به رابطه دوسویه امنیت انرژی های نو در قرن بیست و یکم :
بحران انرژی در سالهای اخیر، کشورهای جهان را بر آن داشته که با مسائل مربوط به انرژی، برخوردی متفاوت از گذشته نمایند که در این میان جایگزینی انرژی های فسیلی با انرژی های تجدیدپذیر به منظور کاهش و صرفه جویی در مصرف انرژی، کنترل عرضه و تقاضای انرژی و کاهش انتشار گازهای آلاینده با استقبال فراوانی روبرو گشته. همچنین توجه به امنیت انرژی الکتریسیته در جهان امروز موجب شده که فرآیند تولید برق توسط منابع انرژی های قابل تجدیدپذیر، مورد تاکید قرار گیرد.
۵. آموزش (ضرورت و اهمیت):
در چشم انداز پایداری، مهمترین سرمایه هر کشور سرمایه های انسانی آن کشور است. بدیهی است که بالندگی این سرمایه های عظیم نیز در گرو آموزش آنان نمود خواهد یافت. بطور کلی آموزش در حالت عامه اش مترادف با ارتقای آگاهی انسان تعریف می گردد و می تواند برای همه افراد، زمان ها، مکانها و با ابزار و روشهای گوناگون انجام بپذیرد. از آنجایی که رفتار هر فرد به انگیزه او و انگیزه او بستگی به آگاهی وی دارد، پس این که سرعت تنوع در زندگی امروز حرف نخست را می زند نیاز به روشهای متفاوتی نسبت به قبل در زمینه احساس می گردد و زمان روی آوری به نسل های جدید از آموزشهای و فناوریهای هوشمند در بحث مصرف انرژی فرا رسیده است.
۶. آموزشی بهینگی مصرف در پی دست یابی به سه هدف نهایی زیر می باشد:
الف) ارتقای سطح آگاهی برای عموم اقشار جامعه از طریق آموزش موثر در طول زندگی، به طوری که همه افراد تاثیرپذیر و تاثیر گذار قادر به پذیرفتن و درک رفتارهای پایدار باشند و موجبات تغییرات رو به بهبودی را در زمینه مصرف انرژی را
فراهم آورند. ب) تلاش به افزایش سطح مشارکت عمومی در مدیریت و حفاظت از منابع انرژی که با ایجاد تعهد بیشتر آنان میسر خواهد بود .
پ) ایجاد یک سیستم کارا و پایدار که در جهت حفاظت و مدیریت تولید و عرضه آن همواره فعال بماند. در موارد فوق باید به گونه ای بدنبال طراحی و معرفی راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی باشیم که بدون کاهش رفاه و برخورداری از خدمات انرژی نیز کاهش یابد و این زمانی حاصل می شود که نگاه افراد جامعه را به انرژی به مثابه سرمایه ای ملی تغییر داده و کمک کنیم تا قضاوت های سلیقه ای و بخشی جای خود را به برخوردی منطقی و علم دهد.
۷. شناسایی گروه های هدف در آینده آموزش: پژوهشگران معتقدند بهترین شیوه نهادینه کردن نگرش و رفتارهای مثبت، آموزش و جهت دهی این عادت ها به سمت رفتارهای پایدار و منطقی است. استفاده صحیح از انرژی هم عادتی رفتاری است که باید به افراد به شکلی صحیح آموخته شود تا به یک باور ذهنی تبدیل گردد. انواع گروه هایی که بایستی مورد آموزش قرار گیرند و روشهای پیشنهادی در این کودکان: یکی از بهترین روش های ایجاد عادات مثبت در افراد، آموزش این عادت ها از دوران کودکی است، به عنوان مثال: اهمیت حفاظت از انرژی را بیاموزیم؛ چند لحظه قبل از شروع برنامه مورد علاقه کودک تلوزیون را از برق بیرون بکشید. در جواب اعتراض او توضیح بدهید که اگر از انرژی برق یا هر انرژی دیگری بی رویه استفاده کنیم، هنگام نیاز ضروری به آن، این انرژی در اختیار ما نخواهد بود. حال تلویزیون را روشن کنید تا لذت دوباره داشتن برق و تماشای تلویزیون در ذهن او بماند. محصلان: پس از کودکان اینکه نوبت به محصلان در مقاطع مختلف تحصیلی می گردد که هر یک نیازمند آموزش های مرتبط و است: طبق آخرین شماره (سال میلیون نفر از جمعیت کشور ما دانش آموزان تشکیل می دهند. بنابراین آموزش و آگاه ساختن این دانش آموزان به عنوان نسل آینده ساز جامعه نسبت به استفاده درست از وسایل انرژی بر می تواند نقش بسیار موثری در تحقق هدف ملی بهینه سازی مصرف انرژی داشته باشد. یکی از مهمترین دوره های آموزشی متخصصین نیز مربوط به رشته های دانشگاهی و دانشجویان می باشد که به دلیل اشتغال سمت های مدیریتی و کارشناسی در آینده توسط ایشان همچون اعمال تصمیم گیری و تصمیم سازی ها، تاثیر طرح ها و برنامه های تهیه شده توسط آنها بر چگونگی و میزان مصرف انرژی ها، هدایت طرح های تحقیقاتی و پژوهشی هدایت و آموزش افراد در این مورد بسیار ضروری بوده در غالب کتب درسی قابل تهیه و تدوین می باشد. همه افراد جامعه: آموزش های عمومی باید بتواند رابطه منطقی و اخلاقی و علمی انسان و انرژی را تبیین نموده و آثار منفی و مخرب قطع این ارتباط را نیز به مردم یادآور سازد. به این ترتیب یک برنامه ای آموزشی، اجتماعی باید بتواند در یک تداوم تاریخی از نظرات و تجارب ارزنده ملی و گذشتگان نیز بهره برداری نمود و فراتر از آن آرای وارداتی و تجارب ماخوذ از دیگران را جهت استفاده طبقه ای بومی و ملی ببخشد. بعنوان نمونه، طراحی شهری و معماری سنتی ایرانی در گذشته ای نه چندان دور همواره در جهت هماهنگی با طبیعت، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و با ساختن بناهایی با کمترین اتلاف انرژی بوده است اما متاسفانه امروزه با تقلید از معماری مدرن غربی در کشور، ساختمانها علاوه بر ناهمخوانی و ناسازگاری منطقی با رفتار و عادات مردم، به ساختمان های "انرژی ضایع کن" تبدیل شده اند که لزوم آموزش استفاده بهینه از انرژی را پیش از پیش در جامعه لازم می نماید.
۸. بهره جویی از آموزه های دینی در آموزش افراد در زمینه بهبود مصرف و پرهیز از مصرف گرایی:
دین مبین اسلام بار ها قناعت در مصرف را موجب عزت و سربلندی فرد و جامعه است را مورد تاکید قرار داده است و خاطر نشان کرده است که پروردگار انسان را جانشین خود ساخت تا وی با بهره جویی از خرد خویش از تمامی نعمت های الهی در مسیر صلاح خود بهره گیرد و نه اینکه با اتلاف و به پایان رسانیدن آنها خود او نیز قربانی این رفتار نسنجیده قرار گیرد. همچنین در موارد دیگر بارها سفارش نموده است که انواع روش ها و بهره برداریهای مفید از منابع و ذخایر الهی همچون انرژی های طبیعی را شناسایی نمود و آن را در جامعه نیز ترویج داد.
