بخشی از مقاله
چکیده
کیفیت زندگی انسان تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار میگیرد. پدیده گرد و غبار که طی سالهای اخیر بهعنوان یک مشکل جدی در برخی از استانهای کشور مطرح گردیده است، کیفیت زندگی را در این جوامع تحتالشعاع خود قرار داده است. زندگی انسان از جنبههای مختلفی چون جنبههای اجتماعی، اقتصادی، صنعتی، بهداشتی و سلامتی تحت تأثیر پدیده گرد و غبار قرار گرفته است. همچنین مسائلی چون گردشگری، صنعت حمل و نقل و مسأله محیط زیست انسانی نیز از گرد و غبار تأثیر پذیر بوده است. این مشکل میتواند زیانهای جبران ناپذیری را به جوامع انسانی تحمیل نماید.
.1 مقدمه
گرد و غبار بهعنوان یک رویداد طبیعی اثرات و عوارض زیادی بر وضعیت زندکی انسان دارد. گرد و غبار موجود در هوا همچنین بهدلیل اثر گذاری بر سیستمهای مختلف بدن و حتی ورود به بدن، میتواند سلامتی انسان را به مخاطره بکشاند؛ به-طوریکه بسیاری از بیماریهای جسمی و بهویژه بیماریهای تنفسی و قلبی عروقی بهشدت تحت تأثیر این پدیده قرار میگیرند. هوای پاک از ابتلا به بعضی بیماریها مانند بیماری مزمن انسداد ریه و احتمالاً سرطان جلوگیری میکند - پیشگیری اولیه - . همچنین هوای تمیز از بیماری و مرگ و میر بیماریهایی مانند بیماری مزمن انسداد ریه، آسم برونشی، بیماریهای عروق کرونر و سایر بیماریها جلوگیری میکند - پیشگیری ثانویه - ؛ . - 9 - بدون تردید وجود گرد و غبار در برخی استانها می تواند بر کیفیت زندگی ساکنین این مناطق اثر بسزایی داشته باشد. تأثیر بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی و محیط زیست و صنایع از موارد مهم مداخله این پدیده بر زندگی بشر است. لذا با شناخت میزان تأثیرپذیری بخشهای مختلف زندگی انسانها از این پدیده و بررسی راههای کاهش آن میتوان در جهت بهبود شرایط مورد نظر گام برداشت. بدیهی است این راهکارها میتواند سلامتی را در ابعاد مختلف از جمله جسمی، اجتماعی، اقتصادی و ... در این افراد افزایش داده و رضایت نسبی را در این مناطق فراهم آورد.
.2 مواد و روشها
روش تحقیق مقاله حاضر به روش کتابخانهای و با بررسی منابع موجود و مرور پژوهشهای انجام شده در زمینه اثرات گرد غبار بر کیفیت زندگی انسان و بهمنظور شناخت هرچه بیشتر عوارض ناشی از گرد و غبار مورد بررسی قرار گرفته است.
.3 یافته ها و بحث
اثرات گرد و غبار را میتوان در دو گروه خلاصه کرد: اثرات کوتاهمدت در زندگی مردم از قبیل اختلال در سیستمهای حمل و نقل هوایی و جادهای به علت کاهش قابلیت دید، منجر شدن به مشکلات سلامتی بهعلت همراه داشتن ویروسها، باکتریها و ذرات اتمی، خسارت وارد کردن به موتورها و کاهش محصولات کشاورزی. اثرات بلندمدت در محیط زیست و آب و هوای زمین از قبیل تأثیر در دمای جهانی از طریق جذب و پراکنش تشعشع خورشید، تشکیل ابر، فعالیت همرفتی، تأثیر بر سطوح دیاکسید گوگرد در اتمسفر بهوسیله جذب فیزیکی یا توسط واکنشهای ناهمگن و تأثیر بر سطوح دیاکسید کربن در مورد تأثیر گرد و غبار بر محیط اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و تخریب منابع میتوان اثرات را در جهان و ایران بررسی نمود.
الف - در جهان: تخریب %73 مراتع جهان 3/3 - میلیارد هکتار - ، افت توان خاک در %47 از نقاط خشک جهان، غیر قابل استفاده شدن 50 تا 70 هزار کیلومتر مربع اراضی حاصلخیز در سال، 42 میلیارد دلار خسارت سالانه به محصولات کشاورزی جهان.
ب - در ایران: فرسایش بادی و تهدید هجوم ماسههای روان به کانونهای جمعیتی، زیربنایی، صنعتی و کشاورزی در سطح 6/4 میلیون هکتار در 164 منطقه، 182 نقطه، در 18 استان و 82 شهرستان، کاهش حاصلخیزی و توان تولید اراضی و عرصههای منابع طبیعی، افزایش حساسیت اراضی به فرسایش آبی و بادی و سیلخیزی، تشدید آلودگیهای زیست محیطی، بیماری، فقر، مهاجرت، ناپایداری منابع پایه، نظام تولید، منابع معیشت جوامع روستایی و عشایری و مشاغل کشاورزی و مرتعداری، دامداری، باغداری، ... و در مجموع تشدید ناپایداری اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیستی . گرد و غبار کیفیت هوا را کاهش داده و موجب بروز بیماریهای تنفسی نظیر آسم، برونشیت، آمفیزم، تشدید بیماریهای قلبی عروقی و تحریک چشمها میگردد و از متداولترین آنها که در سالهای اخیر در ایران بسیار گسترش یافته، بیماریهای تنفسی است .تحقیقات پژوهشگران نشان میدهد که سالیانه 3 میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند که 90 درصد آنان در بعضی از کشورهای توسعه یافته هستند، در اثر همین عامل جان خود را از دست میدهند. بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میر بهطور خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژیهای مختلف تنفسی است در مورد اثرات اجتماعی و اقتصادی طوفانهای گرد و غبار میتوان گفت که این پدیده دارای اثرات زیانبار اجتماعی و سلامتی و اثرات منفی بر محیط زیست میباشد. بررسی رابطه گرد و غبار در هوای مناطق مرکزی ایران و مشکلات بهداشتی و پزشکی مثل بروز بیماریهای ریوی، تنفسی و بیماریهای چشمی - حسین زاده، - 1376، آسیب ناشی از گرد و غبار جوی بر نما و زیبایی ساختمانها، کاهش قدرت دید و پیامدهای زیست محیطی و حمل و نقل این پدیده - ظریفی، - 1390، از مطالعات انجام شده و قابل استناد ایران در زمینه پیامدهای پدیده گرد و غبار میباشند . - 3 - البته مطالعات اخیر نشان دادهاند که پدیده گرد و غبار اثرات مثبتی نیز برای طبیعت به همراه دارد. مطالعاتی که در سالهای اخیر بر روی طوفان گرد و غبار زرد در شرق آسیا انجام شدهاند اشاره میکنند که ذرات گرد و غبار تشعشع خورشید را جذب کرده و گرمایش جهانی را تعدیل می نمایند، باران اسیدی و اسیدیته خاک را از طریق عوامل قلیایی همراه، خنثی میکنند، بهرهوری و باروری پلانکتونها و گیاهان دریایی را بوسیله فراهم نمودن مواد مغذی از قبیل کلسیم و آهن افزایش میدهند، از وقوع پدیده مه دود فتوشیمیایی جلوگیری میکنند و میکروارکانیزم-های موجود در خاک را برای جذب نمکهای غیرآلی تقویت مینمایند . ارزیابی کامل خسارات ناشی از طوفانهای گرد و غبار بسیار دشوار است. برخی از مهمترین خسارات عبارتند از خسارات وارده به جادهها، سلامتی مردم، تعطیلی مدارس و ادارات، تمیزسازی خانهها - حذف گرد و غبار از لباسها، ظرفها، تجهیزات و ... - و تجمع خاکهای برآمده در نواحی مسکونی و ...خسارات وارده به جادهها را میتوان در دو گروه تقسیمبندی کرد: .1 کاهش دید و تصادفات که این تصادفات منجر به مرگ و مصدومیت مسافران جادهای میشود. تصادفات شامل کامیونهای حمل بار، پرهزینه بوده و اقتصاد محلی را تحت تأثیر قرار می-دهد. .2 خسارت زدن به بدنه جادهها که این خسارتها شامل خسارات وارده به علائم موجود در جادهها و همچنین خسارات وارده به سطح جادهها میباشد. این موارد منجر به تحمیل هزینههای سنگینی جهت زدودن برآمدگیها، تعمیر و تعویض علائم، تابلوهای راهنما و آسفالت جادهها میگردد. علاوه بر این طوفانهای گرد و غبار موجب اختلال در فعالیت ناوگان هوایی و همچنین تعطیلی مدارس و ادارات میگردد و از این طریق خسارات هنگفتی را تحمیل مینمایند. ذرات گرد و غبار منتقل شده به وسیله طوفانهای گرد و غبار منجر به خسارتهای اساسی به نواحی مسکونی میشوند. با وزش بادها، ذرات خاک پشت دیوارها تجمع میکنند. به-تدریج این تودههای خاک افزایش یافته و خانهها را مدفون مینمایند. این وضعیت برای مکانهایی که مستقیماً در مسیر طوفان گرد و غبار قرار دارند، بحرانی است. حدود 30 تا 40 درصد از این غبار که روی زمین مینشیند، وارد خانهها شده و بنابراین علاوه بر این که نیاز به پاکسازی معمول دارد، موجب کاهش عمر تجهیزات خانگی و الکترونیکی نیز میگردد .یکی از بیشترین سهمهای خسارات اجتماعی- اقتصادی ناشی از گرد و غبار مربوط به سلامت انسان است. بهطوریکه با مطالعه ای که توسط میری - 2007 - برای شهر زابل انجام شد، هزینههای سلامتی 25 درصد 31 - میلیون دلار - از کل هزینههای اقتصادی- اجتماعی ناشی از طوفان گرد و غبار را شامل شده است. البته در این مطالعه هزینههای مربوط به پاکسازی و تعمیر خانهها با 60 درصد 76 - میلیون دلار - بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است، که بافت ساختمان ها در این شهر در افزایش چشمگیر این هزینه بسیار تأثیرگذار بوده است. هزینههای مربوط به جادهها و تعطیلی مدارس نیز به ترتیب 4/5 و 1 درصد از هزینهها را شامل شدهاند. طوفانهای گرد و غباری منجر به تعطیلی مدارس، لغو پرواز هواپیماها، اختلال در عملکرد نیروگاههای برق، کاهش منابع آب - از بین رفتن منابع آب - اختلال در سیگنالهای تلویزیونی، افزایش مراجعات به کلینیکها بهدلیل مشکلات تنفسی و غیره می شود.
