بخشی از مقاله
چکیده
گردوغبار از زیانبارترین بلایاي طبیعی مناطق خشک و نیمهخشک جهان است که مشکلات محیطی عدیدهاي را در این نواحی بهوجود میآورد. این پدیده بر اقتصاد، افزایش هزینههاي درمان و از کارافتادگی، کاهش تولیدات دامی و کشاورزي، ابنیه و تجهیزات و سلامت انسان اثرگذار است. مناطق غربی ایران از جمله استان ایلام، با توجه به نزدیکی به بیابانهاي کشورهاي مجاور، در معرض سیستم هاي گردوغباري متعددي هستند.
در این پژوهش وضعیت پدیدة گردوغبار مربوط به سالهاي 1382 تا 1395 در استان ایلام بر اساس وضعیتهاي سهگانه آلودگی هوا - هشدار، اضطرار و بحران - بررسی شده است. نتایج نشان داد که میزان گردوغبار در سال 1395 نسبت به سالهاي 1382 تا 1394 به ترتیب 96/25، 93/75، 82/50، 93/75، 77/50، 53/75، 88/75، 92/50، 95، 58/75، 73/75، 51/25 و 5 درصد افزایش داشته است. بنابراین اولویت بحران، این پدیده را براي سازمانهاي مرتبط با بلایاي طبیعی آشکارتر و اجراي برنامههاي مدیریتی مقابله با این مخاطره را ضروريتر میسازد.
واژگان کلیدي: استان ایلام؛ بحران؛ روشهاي مقابله با گردوغبار؛ گردوغبار
مقدمه
تقریباً 90 درصد از جمعیت ایران در معرض بلایاي طبیعی قرار دارند، طی سه دهه گذشته بلایاي طبیعی سالیانه به طور میانگین جان 2689 نفر آر گرفتهاند و 737058 هزار دلار خسارت اقتصادي براي کشور ایران در برداشته اند. یکی از مهمترین پیامدهاي ناشی از تغییر اقلیم طی سالهاي اخیر افزایش وقوع توفان گرد و غباري است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم بخشهاي مختلف جوامع رو تحت تأثیر قرار داده است .
به عبارت دیگر پدیده گرد و غبار یکی از زیانبارترین بلایاي طبیعی مناطق خشک و نیمهخشک جهان است که مشکلات محیطی عدیدهاي را در این نواحی به وجود میآورد. گرد و غبار سبب اخلال در فعالیتهاي انسانی، کشاورزي، زیرساختهاي اجتماعی شده و شرایط اقلیمی نواحی را نیز تحت تأثیر قرار میدهد از طرفی گرد و غبار میتواند بر روي درجه حرارت، جذب و پخش تابش خورشید با تغییر در تابش موج کوتاهی ارسالی به سطح زمین و تابش موج بلند از زمین اثر بگذارد.
برخی پژوهشگران علت افزایش فراوانی وقوع این توفانها را ناشی از خشکسالیهاي اخیر از یک طرف و تأثیر فعالیتهاي انسانی از طرف دیگر ذکر کردهاند و برخی نیز به تأثیر تغییر اقلیمی معتقدند در زمان وقوع این پدیده درکشور، سازمانهاي دولتی از جمله سازمانهاي محیطزیست، هواشناسی و مدیریت بحران را براي مقابله با این پدیده در حالت آمادگی قرار میدهد. پدیده ریزگرد از پدیدههاي مخرب اقلیمی است که سالانه خسارات فراوانی را به محیطزیست، جادهها، ساختمانها و هواي شهر ایلام وارد مینماید. به گونهاي که در فصل بهار و تابستان بیشترین توزیع فصلی را دارد. بنابراین هدف از این تحقیق بررسی و تحلیل وضعیت پدیده گرد و غبار در استان ایلام بر اساس وضعیت هاي سهگانه آلودگی هوا و ارائه راهکارهاي مدیریتی متناسب با شرایط موجود است.
مواد و روشها
استان ایلام با وسعتی معادل 20150 کیلومتر مربع که حدود 1/2 درصد کل مساحت کشور می باشد. در غرب سلسله جبال زاگرس و در موقعیت جغرافیایی 24 و 45œ تا 10' و 48œ طول شرقی و 58 و 31œ تا 15' و 34œ عرض شمالی واقع گردیده است. ایلام از نظر شرایط اقلیمی جز مناطق گرمسیري محسوب می گردد، ولی به دلیل وجود ارتفاعات و اختلاف درجه حرارت و بارندگی در بخش هاي شمالی، جنوبی و غربی آن می توان از نظر اقلیمی، مناطق سردسیري، معتدل و گرمسیري را در این استان مشاهده نمود. میانگین بارندگی سالانه استان ایلام 674 میلیمتر و میانگین دماي سالانه 23 درجه سان تیگراد می باشد . موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه رو نشان میدهد.
نقشه جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
در این پژوهش آمار گرد و غبار مربوط به استان ایلام براساس وضعیتهاي سه گانه آلودگی هوا مربوط به سالهاي 1382تا 1395 از سازمان محیط زیست جمعآوردي شد. در این زمینه آمار روزهاي خارج از حد استاندارد که شامل تعداد کل روزهاي خارج از حد مجاز - شکل - 1 و نیز شکل 2 مربوط به وضعیت آلودگی - هشدار، اضطرار، بحران - بوده، مورد بررسی قرار گرفت.
