بخشی از مقاله
چکیده
اخیرا به دلایل زیست محیطی و حفظ سلامتی مصرف کنندگان، رنگرزی الیاف نساجی به خصوص الیاف طبیعی به وسیله رنگزاهای طبیعی، اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. ماده رنگزا مورد استفاده در این پژوهش ، گلورد - خاک مارن - است. برای بررسی اثر اشعه ماورابنفش بر اصلاح سطحی لیف و جذب رنگزا، آزمایشات مختلفی طراحی شد. در نمونه های عمل شده تحت اشعه ماورابنفش، دما و اسیدیته بالا عامل اصلی در بهبود جذب رنگزا بود. علاوه بر این،
ثبات نوری و شستشویی نمونه ها بسیار خوب تا عالی ارزیابی شد.
کلمات کلیدی: ابریشم- رنگزای گلورد-اشعه ماورابنفش- جذب- اصلاح سطحی
مقدمه
ابریشم تمام خواص مربوط به یک لیف نساجی مثل استحکام، الاستیسیته ، افینیته به رنگزا و راحتی پوشش را دارا میباشد. این لیف مقدار قابل توجهی از رطوبت هوا را جذب میکند که این جذب رطوبت در حدود % 30 وزن لیف است . - 1 - الیاف ابریشم بسیار شفاف بوده و برق جلای بسیار خوبی دارند و تقریبا الیاف گران قیمتی هستند. این الیاف به اندازه 20-50 درصد طول خود، ازدیاد طول دارند و در مقابل حرارت 175درجه سانتیگراد متلاشی شده و از بین میروند.رنگهای طبیعی حاصل تجربه صدها ساله مردمان سرزمینیاست که همواره با اقتباس از طبیعت به زندگی خود رنگ بخشیده اند، به این سبب از ارزش معنوی و مادی بسیاری برخوردار هستند. حداقل تا یک قرن پیش که رنگینههای شیمیایی ناشناخته بودند، الیاف مورد استفاده در نساجی مانند ابریشم به وسیله رنگزاهای حاصل از طبیعت رنگرزی می شدند.
یکی از راهکارهایی که می تواند موجب شود که استفاده از رنگزاهای شیمیایی کمتر شود، جستجو برای یافتن رنگزاها و تکنیک های جدید است که هنرمند بتواند با ایجاد طیف رنگی متنوع و متعدد تر استفاده از آن رادر فرش امکان پذیر کند و موجب کاهش استفاده از رنگهای غیرطبیعی ومصنوعی در فرش گردد و بدین وسیله به بالاتر رفتن کیفیت رنگرزی فرش کمک کرده باشد. در تحقیقی، اصلاح سطحی ابریشم توسط پلاسما و سپس رنگرزی کالا با رنگزای معدنی گلورد انجام شد. نتیجه مطالعه محققین نشان داد که نمونه پلاسما شده باعث بهبود جذب رنگ، ثبات نوری و شستشوئی نمونه ها گردیده است . - 2 - از جمله راهکارهای دیگر، برای بهبود جذب رنگ استفاده از اشعه مامورابنفش است.
توانایی اشعه ماورابنفش در تخریب و اصلاح سطحی کالا میتواند در رنگرزی بسیار موثر بوده و در جذب رنگ طبیعی بیشتر به کالا کمک کند. Sionkowska و Planecka اثر اشعه ماورابنفش را روی فیبروئین ابریشم مورد مطالعه قرار دادند . - 3 - همچنین در پژوهشی،عزیزی و همکاران تاثیر نانوذرات نقره را بر خواص مختلف پارچه پنبه ای رنگرزی شده با رنگ گلورد را مورد بررسی قرار دادند . - 4 - اما، تحقیقی در ارتباط با استفاده از اشعه ماورابنفش برای بهبود جذب رنگزای روی ابریشم مشاهده نشد. تحقیق پیش رو در نظر دارد تا با بهره گیری ازتابش اشعه مذکور بر روی کالای ابریشمی و استفاده از رنگزای گلورد بعنوان یک رنگزای معدنیجدید، فام های متنوع و منحصر به فردی بر کالا حاصل شود.
بخش تجربی
از پارچه ابریشمی صمغ گیری شده بعنوان نمونه های مورد نظر برای تحقیق استفاده شد. از اسیداستیک، اسید فرمیک و سولفات آمونیوم ساخت شرکت قطرات شیمی برای تنظیم اسیدیته حمام رنگرزی استفاده شد. رنگزای مورد استفاده در این پژوهش، گلورد - به انگلیسی: - marl است. مارل سنگی از نوع کربناته بوده که از%50 رس و %50 کربناته - سنگ آهک - نشکیل شده است و با افزایش و کاهش آب تغییر حجم میدهد در طبیعت اکثرا با رنگهای سبز کدر یافت می شود و در صورتیکه دائما تحت تاثیر آبهای زیر زمینی باشد نرم و چسبناک و در صورتیکه بالاتر از تراز آب زیرزمینی قرار بگیرند بسیار سخت هستند.عملیات رنگرزی، با تاکید بر سه متغیر دما، اسید و غلظت رنگزا در 12 نوع شرایط متغیرانجام پذیرفت.
دما - 60 و 90 درجه - ، غلظت رنگزا - 30% و - 60% و از اسید های استیک و فرمیک و همچنین سولفات آمونیوم در فرایند رنگرزی استفاده شد. برای رنگرزی الیاف ابریشم از دستگاه رنگ کنی اتوماتیک استفاده شد. روش انجام آزمایش عصاره گیری و رنگرزی در تحقیق قبلی ذکرشده است . - 2 - سپس نمونههای ابریشم، به مدت 72 ساعت در فاصله 10 سانتیمتری دو لامپ ماورابنفش UV-A قرار گرفتند. به جهت سهولت در امکان تحلیل و درک بهتر، کدگذاری نمونهها
انجام پذیرفت. کد گذاری بصورت نمونه تحت اشعه ماورا بفش قرار گرفته - U - ، اسید استیک - AA - ، اسید فرمیک - FA - و سولفات آمونیوم - SA - انجام شد.تغییرات موفولوژی پارچههای ابریشمی عمل شده با استفاده از میکروسکوپ الکترونی S-3700Nساخت کشور ژاپن مورد مطالعه قرار گرفت. در این آزمایش، قدرت رنگی - k/s - و مولفههای رنگی نمونهها - L*a*b* - هم ارزیابی شدند. همچنین، برای سنجش ثبات نوری از روش ISO 105 C03 1994 و برای ثبات شستشویی نمونهها از روش استاندارد ISO 105 C01 1994 استفاده شد.
نتایج و بحث - بررسی مولفههای رنگی و قدرت رنگی نمونههای ابریشمی تحت اشعه ماورابنفش قرار گرفته.
نتایج حاصله در جدول 1 نشان میدهد که نمونه - u - 60CFAT90 که در شرایط رنگرزی آن، از %60 رنگزا در دمای 90 درجه و حضور اسید فرمیک استفاده شده است کمترین میزان روشنائی و بیشترین عمق رنگی - 13/14 - را کسب کرده است. همچنین، هنگامیکه از %30 رنگزا در دمای 60 درجه و اسید سیتریک در نمونه اشعه دیده استفاده شده است کمترین عمق رنگی - 2/6 - حاصل شده است.
جدول:1 مختصات رنگی نمونههای ابریشمی تحت اشعه ماورابنفش قرار گرفته
