بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از رنگزای طبیعی یکی از مباحثی است که امروزه به طور روز افزون مورد بررسی قرار می گیرد. گسترش کشت گیاهان صنعتی علاوه بر مزایای فضای سبز و کاهش آلودگی های محیط زیستی باعث توجه بشر به استفاده از این رنگزاها و راه حل هایی برای سهولت کار با آن هاست. تکنیک های مختلفی برای افزایش جذب رنگ کالاهای نساجی از جمله نانوتکنولوژی، پلاسما،کیتوسان و ... استفاده میشود.
همچنین، با توجه به ضعف های ثباتی و قدرت رنگی کم رنگینه های طبیعی، تحقیق موجود برای دستیابی به روشی بهینه برای رنگرزی رنگینه حنا انجام شد و علاوه بر این، تاثیر عملیات کیتوسان بر خواص رنگی، ثباتی و تر شوندگی کالای پنبه ای عمل شده با رنگزای طبیعی حنا مورد بررسی قرار گرفت .
همچنین در مرحله دندانه دار کردن کالای پنبه ای در رنگرزی معمولی، از زاج سفید و بایو دنداندانه های لیمو و حلیله هم استفاده گردید. نتایج حاصله نشان داد که استفاده از کیتوسان باعث بهبود ثبات های نوری و شستشویی و خواص ترشوندگی نمونه های پنبه ای رنگی شده است. از نظر میزان قدرت رنگی تفاوت محسوسی بین نمونه های عمل شده وجود داشت بگونه ای که نمونه های عمل شده با کیتوسان - در مقایسه با نمونه های معمولی - قدرت رنگی بیشتری را دارا می باشند.
-1 مقدمه
رنگ در طبیعت دارای اهمیت فراوانی است. رنگهای طبیعی رنگهای حساسی هستند که در ساختار آنها ملکولهای رنگی متفاوتی وجود دارد که پس از گذشت زمان شیدهای مختلف آنها در اثر نور خورشید ظاهر می گردد و معمولا ثبات نوری خوبی ندارند.
امروزه عملیات کیتوسان از روشهای نوین برای بهبود خواص منسوجات مانند ضد میکروب کردن، آبدوست کردن، آبگریز کردن، آتش پذیری و.. می باشند. اگرچه امروزه استفاده از کیتوسان به طور مستقیم در فرایند رنگرزی مد نظر قرار نمی گیرد، اما اقدامات قبل از رنگرزی به کمک کیتوسان بر روند رنگرزی نیز تاثیر می گذارد .
تحقیقات متعددی در ارتباط با استفاده از کیتوسان انجام شده از جمله از جمله رجبی و همکاران که در مطالعه ای تحت عنوان اثر ضد میکروبی کیتوسان و وانیلین بر رشد کپکها در میوه توت فرنگی پرداختند.
در تحقیق دیگری، خواجه مهریزی و همکاران، اثر کیتوسان، نانو اکسید الومینیوم و نانونقره را بر روی خواص ضدمیکروبی، بوزدائی و جذب رطوبت پارچه های پلی استری بی بافت مورد بررسی قرار دادند .
تحقیق حاضر تلاش دارد تا به منظور بهبود جذب رنگزای طبیعی حنا بر کالای پنبه ای از کیتوسان بهره بگیرد.
-2 روش تحقیق
ابتدا پارچه پنبه ای با صابون غیر یونی 2 گرم بر لیتر در دمای 60 درجه به مدت 15 دقیقه، شستشوی صابونی داده شده و بعد ابکشی می شود. سپس نمونه در شرایط مشخص تحت عملیات کیتوسان به میزان 5 گرم بر لیتر قرار می گیرند، در مرحله بعد کالای پنبه ای را طبق شرایط استاندارد با دندانه های مختلف مانند سولفات آلومینیوم، لیمو و حلیله به منظور بهبود قدرت رنگی و ثبات رنگ بر روی پارچه پنبه ای عمل می شود - شکل . - 1
میزان مصرف این دندانه ها %3 نسبت به وزن کالا به همراه اسید استیک %20 با LR 1:40 برای نمونه ها در نظر گرفته شد. رنگرزی با غلظت های %20،%40و%80 حنا و %20اسید سیتریک با L:R 1:40 انجام شد. برای رنگرزی، بعد از ورود همه مواد و کالا، در طی مدت زمان 20 دقیقه دمای حمام را از دمای 30 درجه به جوش رسانده و در دو مدت زمان 60 و 90 دقیقه در این دما نگه داشته شد و بعد از این مدت زمان، حمام را تخلیه نموده و پس از خشک کردن کالارا آبکشی می کنیم.
شکل -1 منحنی حمام دندانه
به منظور آسان تر شدن امکان تحلیل و درک بهتر مخاطب کدگذاری در جدول 1 صورت گرفته است. در این پژوهش به طور کلی 18 نمونه به منظور بررسی عامل های متغیر در نظر گرفته شده است.
جدول -1 کد نمونه ها
-1-2ارزیابی آزمون های انجام شده
-1-1-2 آزمون تعیین ثبات شستشویی
بعد از اتمام رنگرزی، تمامی نمونه ها تحت انجام آزمایش ثبات شستشویی طبق استاندارد ISO 105 C02-1989 انجام شد.
-2-1-2 آزمایش ثبات نوری نمونه ها
آزمون ثبات نوری مطابق با استاندارد ISO 105 B02-1994 انجام میشود و ثبات نوری نمونه های آزمایش شده با استفاده از معیار آبی مورد سنجش قرار گرفت.
-3-1-2آزمایش میزان تر شوندگی نمونه های رنگرزی شده
جهت بررسی میزان تر شوندگی نمونه ها از روش استانداردASTM D 4772-09e1 استفاده گردید.
-4-1-2 اندازه گیری قدرت رنگی و اختلاف رنگی نمونه ها
قدرت رنگی نمونه ها به کمک رابطه کیوبلکامانک محاسبه گردید. به منظور ارزیابی مؤلفه های رنگی نمونه ها از دستگاه اسپکتوفتومتر انعکاسی X-Rite SP62 استفاده شد و محاسبه اختلاف رنگی نمونه ها در سیستم CIE l*a*b* 1976 انجام شد.
-3بحث و نتایج
-3-1 نتایج ثبات نوری و شستشویی نمونه های رنگرزی شده
در بررسی ثبات شستشویی ونوری نمونه های رنگرزی شده با حنا، نتایج مطلوبی حاصل گردیده و با تغییر شرایط رنگرزی مانند غلظت رنگزا و زمان، تغییرات محسوسی در میزان ثباتها بوجود نیامد. در لکه گذاری ، به علت بالا بودن ثبات شستشویی در بیشتر نمونه چه بر روی پشم خام و چه پنبه خام هیچ لکه رنگی مشاهده نمی شود .
ثبات شستشویی نمونه های معمولی عدد 4 و ثبات شستشویی نمونه های کیتوسان داده شده عدد 5گزارش شد و همچنین ثبات نوری نمونه های معمولی مقدار 5 و نمونه های کیتوسان داده شده مقدار 7 گزارش داده شد. از این نتایج چنین استنباط می شود که نمونه های تحت عملیات کیتوسان داده شده دارای ثبات شستشو و نوری بالاتری هستند.
-3-2 نتایج میزان ترشوندگی نمونه ها ی رنگرزی شده
از نظر میزان جذب رطوبت میتوان گفت نمونه های که در زمان 60 دقیقه رنگرزی شدند دارای جذب رطوبت بیشتری می باشند و نمونه هایی که در زمان 90 دقیقه عملیات رنگرزی بر روی آنها انجام شده دارای جذب رطوبت کمتری می باشند و همچنین نمونه هایی که تحت عملیات کیتوسان قرار گرفته و سپس رنگرزی شدند دارای مدت زمان جذب رطوبت کمتری، نسبت به نمونه های خام می باشد.
-2 مدت زمان تر شوندگی نمونه های خام پنبه بر حسب ثانیه
جدول -3 مدت زمان تر شوندگی نمونه های عمل شده با کیتوسان بر حسب ثانیه
