بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر افزایش غلظت دیاکسیدکربن بر خصوصیات رشدی کنجد در شرایط شور، آزمایشی بصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار در اتاقک رشد دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی عصر رفسنجان اجرا شد. تیمارها شامل دیاکسیدکربن در دو سطح 380 - و 700 پیپیام - و شوری در سه سطح 0 - ، 4 و 8 دسی-زیمنس بر متر - بود.
نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش سطح دیاکسیدکربن، محتوای کلروفیل افزایش، ولی حجم ریشه و محتوای کاروتنوئید کاهش یافتند. همچنین با افزایش تنش شوری محتوای کاروتنوئید افزایش یافت .کلروفیل تحت اثر متقابل دیاکسیدکربن و شوری قرار گرفت و بیشترین مقدار کلروفیل در دیاکسیدکربن 700 پیپیام و شوری 8 دسی-زیمنس بر متر مشاهده شد و نیز در سطح شوری - 8 دسیزیمنس بر متر - نسبت به شاهد اختلاف معنیداری نداشت. محتوای کاروتنوئید نیز تحت تاثیر دی اکسید کربن و شوری قرار گرفت.
-1مقدمه
کنجد با نام علمی - . - Sesamumindicum L متعلق به خانواده پدالیاسه - Pedaliaceae - است ویکی از که در آسیا و آفریقا کشت می شوند ، Sesamum گیاهان دیرینه زراعی است. از حدود 20 گونه وحشی از دیدگاه اقتصادی از ارزش بالایی برخوردار است - دینی ترکمانی و - Sesamumindicum - گونه هندی کاراپتیان، . - 1386 روغن کنجد یک محصول مهم اقتصادی است به همین علت گیاه کنجد در بسیاری از نقاط - . koca etal., 2007 - جهان کشت میشود
شوری آب و خاک بهعنوان یک فاکتور محدود کننده تولید محصول گیاهان در مناطق خشک و نیمه خشک به حساب میآید - موسوی بزاز و همکاران، . - 1394 شور شدن زمینهای کشاورزی در حال افزایش است و عملکرد زراعی را کاهش میدهد
از جمله عوامل محدود کنندهی دیگر گاز دیاکسیدکربن است که مهمترین گازیست که بهصورت اثر گلخانهای در چند دهه گذشته محیط زیست را تحت تاثیر قرار داده است - . - 6افزایش غلظت دی اکسید کربن موجب افزایش فتوسنتز در گونههای سه کربنه و چهار کربنه به ترتیب به میزان37و22 درصد شد . - Frischi etal., 1999 -
هدف از این آزمایش بررسی اثر دیاکسیدکربن بر روی گیاه کنجد در شرایط شور است.
مواد و روش ها
این آزمایش بهمنظور بررسی تأثیر سطوح مختلف دیاکسیدکربن بر رشد و عملکرد گیاه کنجد و همچنین تاثیر تنش شوری بر گیاه کنجد در اتاقک رشد دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر رفسنجان، در سال1395 اجرا شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت. بستر مورد استفاده جهت کاشت خاک بوده است. در این آزمایش گیاه کنجد در معرض تنش شوری - 0، 4 و 8 میلی زیمنس بر سانتیمتر - و تغلیظ co2 در دو سطح 380 و 700 پیپیام قرار گرفت. .برای اعمال تنش شوری از نمک کلرید سدیم استفاده شد.
پارامترهای اندازه گیری شده در این پژوهش و مقایسه SAS شامل حجم ریشه، محتوای کلروفیل و کاروتنوئید می باشد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار آماری میانگینها نیز با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس داده های مربوط به حجم ریشه حاکی از آن است که اثر دیاکسیدکربن بر این صفت معنیدار شد. - جدول - 1 .مقایسه میانگین داده ها نشان داد که افزایش دیاکسیدکربن ، باعث کاهش 58 درصدی حجم ریشه شد به گونهای که بیشترین میانگین حجم ریشه در دیاکسیدکربن 380 پیپیام است - شکل. - 1
جدول-1 نتایج تجزیه واریانس صفات حجم ریشه، محتوای کلروفیل و محتوای کاروتنوئید در گیاه کنجد
شکل-1 تاثیر سطوح مختلف دی اکسید کربن بر حجم ریشه کنجد. میانگین های با یک حرف مشترک در شکل تفاوت معنی داری با یکدیگر ندارند - . - Duncan, p=0,05
به نظر می رسد دراین تحقیق دلیل کاهش حجم ریشه با افزایش غلظت دیاکسیدکربن، عدم تعادل بین ظرفیت مخزن و عرضه منبع می باشد. در همین رابطه آزمایشی در ارتباط با افزایش غلظت دیاکسیدکربن بر روی گیاه پنبه انجام شد، نشان داد که به دلیل عدم تعادل بین اندازه مخزن و مقدار بیش از حد عرضه منبع، محدودیت مخزن ازطریق بازدارندگی منفی باعث کاهش فتوسنتز و در نتیجه کاهش حجم ریشه شد
نتایج تجزیه واریانس بیان می کند که کلروفیل کل تحت تاثیر برهمکنش دیاکسیدکربن و شوری قرار گرفت در صورتیکه محتوای کاروتنوئید تحت تاثیر اثرات دیاکسیدکربن و شوری قرار گرفت - جدول. - 1 نتایج مقایسه میانگین داده ها نشان میدهد که در سطح شوری شاهد و 8 دسیزیمنس بر متر در سطوح دیاکسیدکربن 380 و 700 پیپی-ام اختلاف معنیداری وجود ندارد ولی در سطح شوری 4 دسیزیمنس بر متر با افزایش دیاکسیدکربن محتوای کلروفیل به طور معنی داری کاهش یافت. این نتیجه نشان داد که در ارتباط با کلروفیل کل گیاه کنجد در سطح شوری 4 دسی زیمنس بر متر ، با افزایش دیاکسیدکربن واکنش منفی مشاهده شد
