بخشی از مقاله
چکیده
تغییر اقلیم به عنوان یکی از خطرهای جدی که توسعه پایدار را در ابعاد مختلف زیست محیطی، منابع طبیعی و ساختارهای زیربنایی تهدید میکند مورد ارزیابی قرار گرفته است. مطالعه شدت و جهت تغییرات اقلیمی حادث شده در طول سالهای گذشته برای اعمال تغییرات مناسب در مدیریتهای زراعی الزامی است.
در این پژوهش برای بررسی تغییرات اقلیمی از 34 سال آمار هواشناسی ایستگاه سینوپتیک آباده از سال 1978 تا پایان سال 2011 میلادی استفاده گردید. میزان تغییر در متغیرهای مربوط به تشعشع، دما و بارندگی با روش رگرسیون خطی ساده مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج نشان داد که شیب تغییرات میانگین تشعشع ماهیانه در طول 34 سال گذشته در ماه مارس و جولای کاهش معنیداری داشته اما در ماههای دیگر سال تغییرات معنیداری صورت نگرفته است. دمای حداکثر ماهیانه مارس روند مثبت و معنیداری را نشان داد در حالیکه دمای حداقل ماهیانه برای ماههای ژانویه و دسامبر روند کاهشی را نشان داد. نتایج بدست آمده مربوط به مقادیر ماهیانه بارندگی نشان میدهد که برای ماه می روندی کاهشی را نشان میدهد اما تغییرات معنیداری برای ماههای دیگر سال صورت نگرفته است.
1. مقدمه
تغییر اقلیم به عنوان یکی از خطرهای جدی که توسعه پایدار را در ابعاد مختلف زیست محیطی، سلامت انسان، امنیت غذایی، فعالیتهای اقتصادی، منابع طبیعی و ساختارهای زیربنایی تهدید میکند مورد ارزیابی قرار گرفته است .[2] تغییر اقلیم میتواند تولیدات کشاورزی را دچار تحول کرده و کشاورزان را مجبور به سازگارشدن با شیوههای جدید کشاورزی در پاسخ به شرایط تغییر یافته نماید .
اقلیم کره زمین در طول تاریخ همواره در حال تغییر بوده، اما با شروع انقلاب صنعتی نقش بشر در تغییرات اقلیمی تغییر پیدا کرد. این امر به طور عمده به علت مصرف سوختهای فسیلی، شهرنشینی، جنگلزدایی، بیابانزایی و غیره میباشد. در سالهای اخیر تغییرات اقلیمی، به ویژه گرم شدن زمین، مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته است .
بررسی وضعیت انتشار این گازها نشان میدهد که پس از انقلاب صنعتی در نیمه قرن 18 میلادی به دلیل افزایش روز افزون صنایع و به واسطه آن افزایش استفاده از سوختهای فسیلی، توازن مقادیر گازهای گلخانه ای در اتمسفر زمین بر هم خورده و مقادیر آن به خصوص میزان دی اکسیدکربن افزایش یافته است .[1] مطالعه شدت و جهت تغییرات اقلیمی حادث شده در طول سالهای گذشته برای پیشبینی روندهای آینده و اعمال تغییرات مناسب در مدیریتهای زراعی الزامی است.
بنابراین پژوهش حاضر میتواند با بررسی تغییرات اقلیمی احتمالی، شناخت بهتری از چگونگی روند آن در این منطقه از 34 سال گذشته تا کنون داشته باشد.
2. مواد و روشها
برای بررسی تغییرات اقلیم در آباده آمار هواشناسی مربوط به یک دوره 34 ساله یعنی از سال 1978 تا پایان سال 2011 میلادی ایستگاه هواشناسی آباده با عرض جغرافیایی 30 درجه و 45 دقیقه و طول جغرافیایی 53 درجه و 15 دقیقه و ارتفاع 2030 متری از سطح دریا گردآوری شد. این آمار شامل دمای حداقل و حداکثر، تعداد ساعات آفتابی و بارندگی بود. تشعشع خورشیدی نیز با استفاده از تعداد ساعات آفتابی از طریق معادله آنگستروم محاسبه گردید .
میزان تغییر در متغیرهای تشعشع، دمای حداکثر و حداقل و بارندگی به صورت ماهیانه بهترتیب ژانویه 12 - دی تا 12 بهمن - ، فوریه 13 - بهمن تا 10 اسفند - ، مارس 11 - اسفند تا 12 فروردین - ، آوریل 13 - فروردین تا 11 اردیبهشت - ، می 12 - اردیبهشت تا 11 خرداد - ، ژوئن 12 - خرداد تا 10 تیر - ، جولای 11 - تیر تا 10 مرداد - ، آگوست 11 - مرداد تا 10 شهریور - ، سپتامبر 11 - شهریور تا 9 مهر - ، اکتبر 10 - مهر تا 10 آبان - ، نوامبر 11 - آبان تا 11 آذر - و دسامبر 11 - آذر تا 11 دی - به طور جداگانه در هر ماه طی 34 سال گذشته محاسبه شد.
برای بررسی روند تغییرات متغیرهای مذکور به صورت ماهیانه در طی 34 سال گذشته از تجزیه رگرسیون استفاده شد. مدل رگرسیون مورد استفاده y=a+bx بود، که در آن y متغیر مورد نظر، a عرض از مبدا، b شیب خط رگرسیون و x سال هستند. بدین ترتیب ضریب b یعنی شیب خط رگرسیون شدت و جهت تغییر در متغیرهای مورد نظر به ازای هر سال گذشت زمان از سال 1978 به بعد را نشان خواهد داد و از سطح معنی داری آن جهت آزمون معنیدار بودن یا نبودن این تغییرات نسبت به صفر بهره گرفته شده است. کلیه عملیات مربوط به تجزیه و تحلیل دادهها با نرم افزار SAS انجام شد.
3. نتایج و بحث
نتایج نشان داد شیب تغییرات میانگین تشعشع ماهیانه در طول 34 سال گذشته در ماه مارس و جولای کاهش معنیداری در سطح احتمال 5 درصد داشته و به ازای هر سال 0/05 مگاژول بر متر مربع در روز - MJm-2d-1 - تشعشع کاهش داشته است، اما در ماههای دیگر سال تغییرات معنیداری صورت نگرفته است
کاهش تشعشعات خورشیدی که مهمترین دلیل آن افزایش گرد و غبار در جو میباشد. گرد و غبار، امواج با طول موج کوتاه خورشیدی را منعکس کرده و انرژی ورودی را به زمین کاهش میدهد. منشا گرد و غبار جو از فعالیتهای صنعتی، کشاورزی و حمل و نقل و نظایر آن میباشد. نتایج بررسی دمای حداکثر در طول 34 سال گذشته نشان داد که در ماه مارس به ازای هر سال 0/07 درجه در سطح احتمال 5 درصد افزایش داشته اما در ماههای دیگر سال تغییرات معنیداری صورت نگرفته است
نتایج بررسی مقادیر ماهیانه دمای حداقل نشان میدهد که در ماه ژانویه به ازای هر سال 0/05 درجه سانتیگراد در سال کاهش نشان داده است . - P=0/05 - همچنین در ماه دسامبر به ازای هر سال حدود 0/04 درجه در سطح احتمال 5 درصد کاهش نشان داشته اند - جدول . - 1 علت افزایش نوسانات دما بیشتر به کاهش میزان بارندگی، کاهش رطوبت، افزایش دما به ویژه در تابستان، افزایش میزان خشکی، تبخیر و تعرق، وزش بادهای گرم و سوزان و کاهش پوشش گیاهی ارتباط مییابند.
افزایش نوسانهای آب و هوایی باعث بیابانزایی میشود. نتایج بدست آمده مربوط به مقادیر ماهیانه بارندگی در طول 34 سال گذشته نشان میدهد که در ماه می کاهش معنیداری در سطح احتمال 5 درصد داشته و به ازای هر سال 0/4 میلیمتر بارندگی کاهش داشته است اما در ماههای دیگر سال تغییرات معنیداری صورت نگرفته است
به نظر میرسد کاهش بارندگی ناشی از افزایش گازهای گلخانه ای باشد که به علت گسترش و صنعتی شدن شهر میباشد که در نتیجه آن میزان بارندگی روند کاهشی را نشان میدهد. غلظت دیاکسیدکربن از حدود 280 قسمت در میلیون در قبل از انقلاب صنعتی به حدود 360 قسمت در میلیون در حال حاضر افزایش یافته است .[4] افزایش غلظت دیاکسیدکربن و نیز سایر گازهای گلخانه ای شده دمای کره زمین را نسبت به قبل افزایش خواهد داد، که این افزایش دما باعث تغییر اقلیم میشود. این تغییرات شامل افزایش دما و به دنبال آن تغییر بارندگی و تشعشع خورشیدی هستند .
4. نتیجه گیری
در مجموع آنچه که از بررسی آماری 34 سال گذشته شهر آباده بدست آمد نشان دهنده این است که تغییرات اقلیم منجر به تغییرات قابل محسوسی در پارامترهای مورد بررسی در ماههای مختلف سال - به جز چند ماه - نگردید. در نهایت پیشنهاد میشود این بررسی در مورد سایر شهرهای دیگر استان با اقلیم تقریبا مشابه میتواند در شناخت چگونگی تغییرات اقلیمی در منطقه کمک شایانی نماید.
