بخشی از مقاله
چکیده
مقدار آب شیرین موجود به ازای هر نفر در جهان به دلایل مختلفی از جمله افزایش جمعیت، آلودگی آب، برنامه ریزی نامناسب آبهای فرامرزی و عملکرد ناکارآمد سیستمهای تامین و توزیع آب، روزانه در حال کاهش است. در نتیجه اگر روند فعلی در مصرف آب و شیوه های مدیریتی آن ادمه یابد، احتمال درگیری اجتماعی در سراسر جهان برای بحران کمبود آب بخصوص در کشورهای درحال توسعه افزایش مییابد. با این سرعت تحولات، مسائل و مشکلات مربوط به بحران آب در جهان متعدد، پیچیده و چالش برانگیز خواهد شد.
برای به ثمر رسیدن تلاش ها در حل این مشکل نیاز به یک چشم انداز روشن از مقدار آب قابل دسترس در آینده و تقاضای آن و همچنین روشهای جدید فکر کردن، توسعه و اجرای برنامه ریزی و مدیریت های جدید است. در ابتدا با بررسی مشاهدات و شواهد مبنی بر پتانسیل آب دردسترس، میزان مصرف به تفکیک قاره و لحاظ پدیده تغییر اقلیم برخی از دستورالعمل ها و راه کارهای مهم برای پیشبرد تحقیقات در این راستا ارائه داده شده است. ارزیابیهای گذشته، حال و آینده وضعیت آب جهان بررسی شده است. طرح آبی، اهداف، موفقیت ها و شکست ها مورد بررسی گرفته است. نیاز فوری به راههای جدید از جمله یک چهار چوب یکپارچه آموزش استحصال آب مورد بحث گرفته است.
الف- مقدمه
آب شیرین برای هر جنبه ای از زندگی انسان ها، حیوانات، گیاهان و اکوسیستم حیاتی و ضروری است. این مایع حیات بخش تفاوت بین مرگ و زندگی، فقر و ثروت است. بنابراین برنامه ریزی و مدیریت مناسب آب بسیار مهم است به ویژه در زمانهایی که بیشترین و کمترین مقدار آب دردسترس باشد. با تمام پیشرفت های بشر، همچنان برنامه ریزی های بحران آب دچار مشکل است و مدیریت آب را به چالش میکشاند. بخشی از این مشکلات به دلیل عدم وجود اطلاعات کافی و آشنایی لازم با اقیانوس و سیستم های جوی و اثر متقابل آن ها بر منابع آب است. همچنین افزایش جمعیت و اثرات جانبی - افزایش تقاضای آب، صنعتی شدن، شهر نشینی، آلودگی آب، جنگل زدایی - نیز نقش اساسی در این بحران ایفا می کنند.
بر طبق آخرین براوردها در سال 2010 ، 900 میلیون نفر در جهان به آب آشامیدنی سالم دسترسی نداشته و 2/6 میلیارد نفر از امکانات بهداشتی مناسب برخوردار نیستند . - WHO/UNICEF, 2008; UN, 2007 - در درجه اول به خاطر این عوامل و نیز عوامل دیگر مرتبط، میلیون ها نفرکه اکثر آنها را کودکان زیر 5 سال تشکیل می دهند در اثر بیماریهای مرتبط با آب مانند مالاریا، حصبه و وبا جان خود را از دست دادهاند. در حقیقت، بیماریهای منتقله از آب، سومین علت مرگ و میر در بین بیماریهای عفونی است.
بلایای طبیعی مانند خشکسالی و سیل باعث تشدید شدن این مشکلات می شود. مناطق درحال توسعه که دارای جمعیت قابل توجهی هستند بیشتر از سایر نقاط تحت تاثیر این بحران قرار میگیرند. وضعیت آب موجود و مشکلات مرتبط با آب حتی در چشم انداز آینده بسیار بحرانی است مگر آنکه اقدامات فوری به انجام رسد. سه عامل مهم نسبت به بقیه عوامل که شرایط پیچیده آبی آینده را به طور خلاصه بیان می کنند عبارتند از: - 1رشد جمعیت - 2 تغییرات آب و هوای جهانی - 3 حوزه رود خانههای مرزی. رشد جمعیت مهمترین عامل برای فعالیت ها و مشکلات مرتبط با آب است زیرا افزایش جمعیت خود به تنهایی عاملی است که در همه ی بخشها باعث افزایش تقاضا میشود - تقاضا در بخش مصرف خانگی، صنعتی، کشاورزی، انرژی و تفریح - مگر اینکه شیوه های مدیریت آب با تجدید نظر دارای اثر بخشی بیشتری باشد.
طبق آمار تخمین زده شده اخیر سازمان ملل متحد نشان می دهد که جمعیت جهان از 6/2 میلیارد نفردر سال 2007 به 7/7 میلیارد نفر در سال 2020 و 9/2 میلیارد نفر در سال 2050 خواهد رسید . - UN, 2007 - این مناطق پر جمعیت دقیقا مناطقی هستند که در حال حاضر با مشکلات آب و بهداشت قابل ملاحظه ای رو به رو بوده و در حال مبارزه با شرایط بد هیدرولوژیک می باشندکه در آینده نیز امکان بدتر شدن اوضاع آنها پیش بینی میشود.
علاوه براین تغییرات آب و هوای جهان که مهمترین عامل شناخته شده آن گازهای گلخانه ای هستند نیز احتمالا مهمترین عامل تاثیر بر آینده ی منابع آب و سطح آب مناطق است. تاثیرات دقیق به سختی قابل پیش بینی است و بر طبق نظر اکثر دانشمندان تغییرات آب و هوا بحران چرخه ی آب را تشدید کرده و سبب وقوع بلایای طبیعی مانند خشکسالی میشود . - koutsoyiannis et al., 2008 - بیش از 260 حوزه رودخانه ای، 270 حوزه آب زیرزمینی مشترک در بین کشورهای مختلف وجود دارند . - UNESCO, 2009 - آب های فرامرزی بیشترین مساحت کره زمین را پوشانده اند و بیشتراز نیمی از جمعیت جهان از آن ها بهره برداری میکنند. برنامه مناسب، توسعه و مدیریت این آبها با مشکل مواجه است. بنابراین افزایش جمعیت و تغییرات جهانی آب و هوا باعث پیچیده شدن برنامه ریزی و مدیریت آب های فرامرزی شده است.
بررسی مشاهدات دانشمندان نشان داده است که آب شیرین در آینده برای حفظ حیات و اکوسیستم ها ناکافی است و بحران آبی تشدید خواهد شد . - Geleick, 1993 - همچنین کمبود آب از لحاظ اقتصادی با مشکل روبه رو است. برای مثال سرمایه گذاری های مناسب در بخش آب به اندازه کافی صورت نمیگیرد و لذا تکنولوژی های پیشرفته ای در این زمینه ایجاد نمیشوند - . - Koutsoyinnis, 2011 همان طور که آب های فرامرزی و مشترک باعث درگیری های زیادی می شوند می تواند علت بسیاری از همکاری های ملیتی نیز باشد - . - Elhance, 1999; Postel & wolf, 2001
با توجه به دلایل بیان شده پتانسیل افزایش درگیری ها و بحران های آبی در سرتاسر جهان با توجه به روند رشد تبادلات تجاری در حال افزایش است. با آنکه شیوه های قدیمی کنترل بحران هنوز موثر است ولی باید برای جلوگیری موثر به شیوههای مدیریتی جدیدی دست پیدا کرد . - Biswas et al., 2009; koutsounnis et al., 2008 - می توان به چند نمونه از این روش ها اشاره نمود:
- 1 روش های جدید برای افزایش دقت ارزیابی کمی وکیفی آب - 2 تکنولوژی های نوین برای افزایش تاثیر تولید و ذخیره مناسب آب - 3 روش های جدید برای مطالعه و آموزش بهتر.
