بخشی از مقاله
چکیده:
مجموعه افیولیتی منطقه آباده طشک متشکل از سنگ های اولترابازیک به عنوان بخشی از افیولیت نیریز در 60 کیلومتری شرق ارسنجان استان فارس واقع شده است. آمیزه رنگین افیولیتی در جنوب-جنوب غرب و شمال شرق توده های اوالترابازیکی دارای گسترش فراوانی بوده و نهشته های منگنز به صورت اندیس های مجزا به طور پیوسته ای همراه با چرت های سیلیسی آمیزه رنگین افیولیتی تشکیل شده اند . چرت های سیلیسی با گسترش فراوان در انواع رنگ های سفید و سفید متمایل به سبز، قرمز روشن تا قرمز تیره و قهوه ای اغلب بطور مستقیم بر روی سنگ های اولترابازیک سرپانتینیتی شده و عموماً در زیر توده های آهک پلاژیک قرار می گیرند.
علاوه بر توده های سیلیسی با فاصله دور از نهشته های منگنز، کانسارهای منگنز در سه سیمای متفاوت سین ژنتیک، دیاژنتیک و اپی ژنتیک در چرت های سیلیسی میزبان قابل تشخیص می باشند. داده های پتروگرافی به همراه نتایج کانی شناسی به روش XRD و تجزیه شیمیایی به روش شیمی تر و ICP-MS با تاکید بر عناصر کمیاب و نادر خاکیREE بر روی نمونه های چرت سیلیسی نشانگر تحول منظم پتروگرافی، کانی شناسی و ژئوشیمیایی ترکیبات سنگ های سیلیسی از چرت های با منشاء خاکزاد به سمت آبزاد-گرمابی و سپس با منشاء گرمابی با نزدیک شدن به نهشته های معدنی منگنز است.
مقدمه:
نهشته های چرت سیلیسی به عنوان میزبان بسیاری از نهشته های رسوبی منگنز همراه با مجموعه های
افیولیتی از بسیاری از نقاط دنیا گزارش شده اند که بسیاری از آنها دارای رابطه زایشی با ترکیبات معدنی منگنز می باشند. با توجه به نحوه جایگیری مجموعه های افیولیتی و آمیزه های رنگین مرتبط در حاشیه قاره ها، عوامل تکتونیکی موجب بهم ریختگی شدید واحدهای سنگی شده بطوریکه مرزهای سنگی با ساختارهای گسلی مشخص می شوند. این وضعیت تعیین ضخامت واقعی و روابط چینه شناختی را با مشکل مواجه ساخته است.
چرت های سیلیسی، شیل های سیلیسی، بیگانه سنگ های توربیدیتی، آهک های دگرگون شده پلاژیک به همراه بازالت های اسپیلیتی شده به عنوان بخشی از آمیزه رنگین افیولیتی در جنوب و شمال شرق مجموعه افیولیتی نیریز در منطقه آباده طشک دارای گسترش فراوانی می باشند. چرت های سیلیسی مهمترین سنگ های این آمیزه از نظر فراوانی و تنوع می باشند.
در این مقاله با استفاده از مطالعات پتروگرافی، کانی شناسی و ژئوشیمی به بررسی تعیین منشا و طبقه بندی چرت های سیلیسی شامل چرت های سفید و سفید مایل به سبز، چرت های قرمز روشن با فاصله دور از اندیس های معدنی، چرت های قرمز تیره تا قهوه ای در تناوب با ترکیبات منگنز، چرت های قهوه ای میزبان عدسی های منگنز و چرت های قرمز روشن با رگچه های کوارتز و منگنز در مجموعه افیولیتی آباده طشک پرداخته شده است.
روش مطالعه:
با توجه به سیماهای متفاوت نهشته های معدنی منگنز در آمیزه رنگین افیولیتی جهت تهیه داده های شیمیایی هدفمند، از سری های چرت سفید و سفید متمایل به سبز با فواصل زیاد از نهشته های معدنی و سپس به سمت چرت های قرمز روشن، چرت های قرمز تا قهوه ای میزبان نهشته های افشان نواری منگنز، چرت های قهوه ای میزبان عدسی های منگنز و سپس از چرت های قرمز میزبان رگه های پرعیار منگنز، حاوی رگه ها و رگچه های کوارتزی در افق های چینه شناسی و توپوگرافی بالاتر تعداد 80 نمونه در مسیرهای عمود بر نهشته های معدنی منگنز برداشت گردید .
نمونه ها با استفاده از روش های معمول میکروسکوپی نور انعکاسی و انکساری برروی مقاطع نازک و نازک صیقلی مورد مطالعه پتروگرافی قرار گرفتند. مطالعات کانی شناسی با انجام تجزیه تعداد 14 نمونه به روش XRD در شرکت کانساران بینالود و در بخش فیزیک دانشگاه شیراز تکمیل گردید. تعداد 15 نمونه به روش شیمی تر در دانشگاه شیراز و تعداد 20 نمونه نیز با هدف تعیین ترکیب شیمیایی نمونه های مورد مطالعه با استفاده از تجزیه ICP-MS با تاکید بر عناصر کمیاب و نادر خاکی REE در آزمایشگاه - AMDEL - استرالیا تجزیه شیمیایی شدند. از نمودارهای ژئوشیمیایی استاندارد جهت توصیف منشاء بر روی داده های شیمیایی استفاده شده است.
بحث:
منطقه مورد مطالعه در شمال شرق دریاچه طشک در استان فارس بین طول های جغرافیایی 53˚45" و 56" 53˚ و عرض های جغرافیایی 29 ˚47" و 29˚55" با فاصله 60 کیلومتری در شرق شهر ارسنجان واقع شده است. کوه دالنشین شامل تشکیلات رسوبی آهکی-مارنی گروه بنگستان با سن آلبین پیشین تا سنومانین پیشین در غرب و روشن کوه متشکل از آهک های لایه ای آسماری-جهرم با سن ائوسن و الیگوسن در شمال شرق منطقه قرار می گیرند. مجموعه افیولیتی نیریز در منطقه آباده طشک نشانگر سری های کامل سنگ شناسی یک مجموعه افیولیتی نمی باشد و به صورت یک سیمای خطی ناپیوسته بین زاگرس مرتفع و روراندگی اصلی زاگرس در ناحیه ای به طول 16 و عرض 11 کیلومتر گسترده شده است. با توجه به اینکه مجموعه افیولیتی در شرق منطقه بطور هم شیب به وسیله آهک تربور با سن ماستریشتین پوشیده شده است سن جایگیری آن پایان کرتاسه تعیین شده است
سنگ های سیلیسی رادیولاریتی، چرت های سفید و سبز، شیل های سیلیسی، بیگانه سنگ های توربیدیتی، آهک های دگرگون شده پلاژیک به همراه بازالت های اسپیلیتی شده به عنوان بخشی از آمیزه رنگین افیولیتی در جنوب و شمال شرق مجموعه افیولیتی دارای گسترش فراوانی می باشند - شکل . - 1 بر اساس داده های دیرینه شناسی بر روی مجموعه رادیولاریت-توربیدیت، سن تریاس فوقانی تا کرتاسه زیرین را برای تشکیل چرت های سیلیسی تعیین شده است
ذخایر منگنز در منطقه آباده طشک به صورت 7 اندیس مجزا همراه با چرت های رادیولاریتی قرمز تیره تا قهوه ای در سه سیمای متفاوت سین ژنتیک، دیاژنتیک و اپی ژنتیک تشکیل شده اند. کلیه نهشته های منگنز فاقد ریشه عمیق و گسترش جانبی بوده، در سیمای سین ژنتیک، ترکیبات منگنز به صورت افشان با نوار بندی بسیار نازک -2 3 سانتی متری بطور متناوب با چرت میزبان قهوه ای رنگ دیده می شوند. در سیماهای دیاژنتیک ترکیبات منگنز به صورت میان لایه ای با چرت های رادیولاریتی قرمز تیره تا قهوه ای در اشکال بودین و عدسی با قطر ./5 تا حدود 7 متر و طول کمتر از 10 متر قرار دارند.
دیاژنز و فرآیندهای تکتونیکی تغییر شکل پلاستیک موجب نظم مجدد مواد معدنی به صورت ضخیم شدگی در مناطق کم فشار به صورت اشکال عدسی و بودینی در لولا و یال چین ها شده اند. سیمای اپی ژنتیک که متأثر از گسل خوردگی می باشد با ساز و کارهای ایجاد سیستم های درز و شکاف در چرت های قرمز روشن با رگچه های منگنز همراه است. این سیما با تحرک مجدد ترکیبات منگنز و سیلیس تحت تأثیر محلول های گرم دمای پایین و نهایتاً هوازدگی و اکسایش فزاینده و نهشت آنها در اشکال رگچه ای، شکافه پر کن، کلوفورمی و ورنی صحرا نشان داده می شود. شواهد رسوبی در بسیاری از محل ها در اثر دگردیسی های بعدی از بین رفته اند.
شکل : 1 نقشه ساده شده افیولیت نیریز و آمیزه رنگین همراه در منطقه آباده طشک.
