بخشی از مقاله
چکیده بهمنظور بررسی تأثیر سطوح مختلف شوري بر خصوصیات جوانهزنی بذور گونههاي روغنی آمفیدیپلوئید براسیکا آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي بیرجند در سال 1393 انجام شد. تیمارهاي آزمایش شامل دو رقم کلزا Hyola 401 - و - RGS و خردلهندي و سطوح مختلف شوري در چهار سطح شامل 0 - آب مقطر - ، 50 ، 100 و 150 میلیمولار NaCl بود. تجزیه واریانس صفات مرتبط به جوانهزنی براي اثرات اصلی فاکتورهاي موردنظر بسیار معنیدار بود. مقایسه میانگین صفات مورد ارزیابی نشان داد که رقم Hyola 401 در کلیه صفات موردبررسی شامل درصدجوانهزنی، سرعت جوانهزنی، متوسط زمان لازم براي جوانهزنی، ضریب سرعت جوانهزنی و شاخص جوانهزنی از برتري قابلتوجهی برخوردار است. با توجه به پارامترهاي موردبررسی جوانهزنی، خردل هندي نسبت به ارقام کلزا به میزان بیشتري تحت تأثیر شوري قرارگرفت. درصد و شاخصجوانهزنی تنها تحت تأثیر سطح آخر تیمار شوري افت معنیدار داشت. در سایر صفات تنها سطح 50 میلیمولار NaCl اختلاف معنیداري با شاهد نداشته است. کمترین میزان صفات موردبررسی در کلیه ارقام، مربوط به سطح 150 میلیمولار NaCl بود. درنتیجه افزایش غلظت نمک باعث افت قدرت جوانهزنی بذور ارقام موردبررسی گردید
واژگان کلیدي: تنش شوري، جوانهزنی، خردل هندي، کلزا.
مقدمه امروزه گونههاي روغنی براسیکا جایگاه سوم را در بین گیاهان روغنی دارا میباشند. رایجترین این گونهها که براي مقاصد تجاري و صنعتی پرورش مییابند Rapeseeds نامیده میشوند که کلزا - Brassica napus L. - و خردلهندي - B. juncea - L.در این گروه قرار میگیرند . - 1 - کلزا و خردل هندي از مهمترین گیاهانزراعی دانهروغنی در دنیا بشمارمیآیند که تولید و کیفیت آنها تا حد زیادي متاثر از شوري آبوخاك کاهش مییابد 1 - و . - 3 کاهش یا عدم جوانهزنی گیاهان درخاکهاي شور، اغلب در اثر تجمع زیاد نمک در ناحیه کاشت بذر، به دلیل حرکت روبهبالاي محلول خاك و متعاقب آن، وقوع تجمع نمک در سطح خاك اتفاق میافتد . - 5 - گونهها یا ژنوتیپهاي گیاهی که از جوانهزنی و رشد گیاهچهاي بهتري تحت تنش شوري برخوردارند، در مراحل بعدي رشد نسبت به تنش مقاومتر خواهند بود . - 1 - این آزمایش بهمنظور بررسی تأثیر تنش شوري حاصل از NaCl روي خصوصیات مرتبط به جوانهزنی دو رقم کلزا RGS - و - Hyola401 و خردل هندي انجام گردید.
مواد و روش
بهمنظور بررسی اثرات تنش شوري بر خصوصیات جوانهزنی بذور گونههاي روغنی آمفیدیپلوئید براسیکا آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي بیرجند در سال 1393 انجام شد. تیمارهاي آزمایش شامل دو رقم کلزا Hyola 401 - و - RGS و خردل هندي و سطوح مختلف شوري در چهار سطح شامل 0 - آب مقطر - ، 50، 100 و 150 میلیمولار NaCl بود. بذرها با محلول هیپوکلریت سدیم پنجدرصد به مدت 10 دقیقه استریل گردید و سپس با آب دیونیزه شسته شد و براي جوانهزنی روي کاغذصافی در پتريدیش - قطر - cm 10 قراردادهشدند.
پس از قراردادن بذور در پتريدیش درب آنها با پارافیلم جهت جلوگیري از تبخیر آب بسته شد. سپس پتريدیش ها که هر یک حاوي 50 عدد بذر بود در انکوباتور با دماي 20 درجه سانتیگراد قرارداده شدند. بذور جوانهزده - طول رادیکل بیشتر از 2 میلیمتر - در یک ساعت معین هرروز شمارش گردیدند، تا زمانی که تعداد بذور جوانهزده در سه نوبت متوالی شمارش ثابت شد. بعد از اتمام دوره رشد 10 - روز - ، پارامترهاي جوانهزنی ذیل اندازهگیري گردید.
-1 درصد جوانهزنی : - GP1 - نشاندهنده درصد جوانهزنی یا تعداد بذور جوانه در هر تیمار میباشد و از رابطه ذیل محاسبه میگردد . - 4 -
در این رابطه PG درصدجوانهزنی، Ni تعداد بذورجوانهزده تا روزi ام، N تعداد کل بذور.
-2 سرعت جوانهزنی - : - GR2 براي محاسبه شاخص سرعت جوانهزنی از رابطه زیر استفاده شد . - 4 -
در رابطه فوق G2 و Gn به ترتیب جوانهزنی در روز دوم و n ام میباشد.
نتایج وبحث
نتایج تجزیه واریانس صفات مورد ارزیابی نشان داد که اختلاف بسیار معنیداري بین تیمارها وجود دارد - جدول . - 1 اثرات اصلی شوري و رقم بر صفات مورد ارزیابی شامل درصد جوانی زنی، سرعت جوانهزنی، متوسط زمان لازم براي جوانهزنی، ضریب سرعت جوانهزنی و شاخص جوانهزنی در سطح یک درصد معنیدار میباشد. اثرات متقابل رقم و شوري براي درصد و شاخص جوانی زنی درسطح پنج درصد و براي صفات سرعت جوانهزنی و ضریب سرعت جوانهزنی نیز درسطح یک درصد معنیدار شد.
جدول.1 تجزیه واریانس صفات مرتبط با جوانهزنی ارقام کلزا و خردل هندي در سطوح مختلف شوري
مقایسه میانگین بین صفات مورد ارزیابی در ارقام نشان داد که رقم Hyola 401 نسبت به رقم RGS و خردل هندي به ترتیب با 8/25 و 26/5 درصد جوانهزنی بیشتر، از اختلاف معنیداري برخوردار بود. همچنین براي سایر صفات موردبررسی، این رقم برتري قابلتوجهی در پاسخ به سطوح مختلف تنش شوري داشت که با نتایج شهبازي و همکاران مطابقت دارد - . - 7 رقم RGS
در مقایسه با خردل هندي تنها در دو صفت متوسط زمان لازم براي جوانهزنی و ضریب سرعت جوانهزنی اختلاف معنیداري را نشان نداد اما در سایر صفات موردبررسی از برتري نسبی برخوردار بود - شکل1ب و جدول. - 2
بررسی اثرات متقابل بین شوري و رقم نشان داد که تنش شوري تأثیري بر درصد جوانهزنی رقم Hyola 401 نداشته و تنها در سطح 150 میلیمولار NaCl باعث کاهش معنیدار این صفت در رقم RGS و خردل هندي گردید - جدول. - 2 سرعت و ضریب سرعت جوانهزنی رقم Hyola 401 در سطح شاهد و 50 میلیمولار NaCl از بالاترین مقدار برخوردار بود. اختلاف معنیداري در ضریب سرعت جوانهزنی در پاسخ به سطوح مختلف شوري در خردل هندي برخلاف ارقام کلزا مشاهده نشد.
در این مطالعه مشخص شد که سطح شوري 50 میلیمولار NaCl در مقایسه با تیمارشاهد، اثر معنیداري بر روي تمامی صفات موردبررسی در ارقام مورد آزمایش نداشت - شکل1الف و جدول. - 2 کمترین میزان صفات موردبررسی در کلیه ارقام مربوط به سطح 150 میلیمولار NaCl میباشد، درنتیجه افزایش غلظت نمک باعث افت قدرت جوانهزنی بذور میگردد . - 3 -
