بخشی از مقاله
مقدمه
انتخاب میزان صحیح عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، تحت تاثیر آگاهی از نیاز گیاه به عنصر غذایی و نیز قدرت تامین عنصر غذایی توسط خاک می باشد. از آنجایی که روش های مختلف استخراج هر عنصر از خاک ممکن است در برخی شرایط در کنار فرم قابل دسترس برای گیاه بخشی از فاز تثبیت شده را نیز جدا نماید، به همین دلیل عصاره گیر انتخاب شده در هر منطقه باید متناسب با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک آن منطقه باشد - مایرز،. - 2005
روش متداول برای تعیین میزان فسفر قابل استفاده گیاه در کشور ما، با توجه به ماهیت آهکی خاک های اکثر مناطق، روش اولسن است. در حالیکه وسعت قابل توجهی از اراضی کشور به ویژه در مناطق جنوبی و مرکزی را خاک های گچی تشکیل می دهند و هزاران هکتار از این خاک ها تحت کشت محصولات مختلف قرار دارند. خاک های گچی یکی از خاکهای مساله دار مناطق خشک می باشند که به علت عدم وجود دانش کافی درباره آنها و آشنایی لازم با مدیریت این خاک ها معضلات آنها رو به تزاید است - محمودی، . - 1373 از طرفی گچ و آهک از نظر ماهیت شیمیایی و رفتار در خاک با هم متفاوتند - پناهی،. - 1997 بنابراین انجام چنین تحقیقاتی برای حصول اطمینان از مناسب بودن روش اولسن برای خاک های گچی ضروری می نماید.
مواد و روشها
برای انجام این تحقیق یک آزمایش گلدانی بر روی گندم با 30 نمونه خاک که از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مختلف از جمله گچ در محدوده وسیعی قرار داشتند - جدول - 1 طراحی شد.
جدول -1 دامنه تغییرات خصوصیات خاک های مورد مطالعه
آزمایش به صورت فاکتوریل - فاکتور اول شامل 30 نمونه خاک و فاکتور دوم کود فسفره در دو سطح0و 50 میلی گرم P2O5 در هرکیلو گرم خاک - در 3تکرار در قالب طرح کاملاً تصادفی به اجرا در آمد. فسفر قابل استفاده گیاه با روش های اولسن - اولسن، - 1954،سلطانپور - سلطانپور، - 1997،مهلیچ - 3مهلیچ، - 1978 و عصاره اشباع با آب مقطر - پوئت، - 1999 استخراج شد. مقادیر لازم کود ازته و کود پتاسیمی با توجه به نتایج آزمون خاک به هر گلدان اضافه و بذور گندم کاشته شد. برداشت گیاه60 روز پس از کاشت انجام گرفت.
ضرایب همبستگی - r - بین فسفر استخراج شده از خاک توسط عصارهگیرها با فاکتورهای گیاهی از جمله غلظت فسفر در گیاه و عملکرد وزن خشک، عملکرد نسبی،و افزایش عملکرد ، و نیز با خصوصیات خاک مانند درصدگچ، ماده آلی، و ... بررسی شد. برای روشن شدن تأثیر گچ در استخراج فسفر، خاکها به دو دسته - کمتر از %5 گچ و بیشتر از %5 گچ - تقسیم و رابطه بین فسفر استخراج شده توسط هر عصاره گیر با فسفر محلول در هر دو گروه بصورت مجزا بررسی گردید.
نتایج و بحث
طبق نتایج به دست آمده میانگین فسفر استخراجی به صورت مهلیچ-<اولسن<سلطانپور<عصاره اشباع بود که با نتایج پژوهش های سایر محققین از جمله حسین پور و قانع - - 2006 مشابه می باشد. در این مطالعه مانند تحقیقات صورت گرفته توسط محققینی چون ایندیتی و راسی - 1999 - بیشترین میزان همبستگی از نظر استخراج فسفر قابل استفاده گیاه، بین روش سلطانپور با روش اولسن ملاحظه شد - - - r2= 0/97** جدول . - 2
جدول -2 ضرایب همبستگی خطی بین فسفر استخراج شده بوسیله روشهای مختلف عصاره گیری
مطالعه همبستگی بین فسفر استخراجی از روش های مختلف و خصوصیات مختلف خاک نشان داد فسفر استخراج شده توسط عصاره اشباع با هیچ یک از پارامترهای اندازهگیری شده همبستگی نداشته است. اما در روش اولسن بیشترین میزان همبستگی با فاکتورهای مذکور و بعد از آن و با اختلاف بسیار کمی روش سلطانپور قرار گرفت - جدول . - 3 همین نتیجه در ارتباط با فاکتور های گیاهی مورد مطالعه نیز حاصل شد - جدول - 4
جدول-3 همبستگی مقادیرفسفر استخراجی با خصوصیات خاک
جدول - 4 همبستگی فسفر استخراجی به روشهای مختلف عصاره گیری با شاخصهای گیاهی
انجام آزمون t در 2 گروه خاک با مقادیر زیر 5 و بالای 5 درصد نشان داد که روش سلطانپور بهتر از همه تفاوت بین دو سطح گچ را از نظر میزان فسفر استخراجی نشان می دهد - بسیار معنی دار - - جدول . - 5 از سوی دیگر با توجه به جدول 4 بیشترین همبستگی منفی بین میزان گچ موجود در خاک و روش ها مربوط به روش مهلیچ - r= 0/59 ** - و پس از آن به ترتیب روش های سلطانپور و اولسن قرار گرفتند. ماتولا و همکاران - - 2005 هم نتایج مشابهی را دراین ارتباط گزارش نمودند. در کل عصاره گیر اولسن با داشتن همبستگی بالا با فاکتور های گیاهی مطالعه، برای استخراج فسفر قابل استفاده گیاه در خاک های مورد مطالعه روش مناسبی است. به نظر می رسد روش عصاره گیری سلطانپور، با توانایی عصاره گیری همزمان عناصر پر مصرف و کم مصرف ازخاک و در نتیجه صرفه جویی در زمان انجام آزمایشات و مواد شیمیایی مورد استفاده می تواند جاگزین مطمئن و مناسبی برای روش اولسن باشد.
