بخشی از مقاله
چکیده
از آنجا که توصیف مخزن جهت توسعه میادین نفت و گاز، امری لازم و ضروری است. یکی از مطالعاتی که در حوضههای اکتشافی نفتی انجام میگیرد، شناسایی سنگهای مخزن و بررسی کیفیت مخزنی آنهاست. میدان نفتی مورد مطالعه در ناحیه فروافتادگی دزفول واقع شده است. هدف اصلی این مطالعه، تعیین الکتروفاسیس¬های مخزنی در مخزن بنگستان میباشد.
در ابتدا واحدهای جریانی با استفاده از داده¬های تخلخل و تراوایی موجود و روش نشانگر زون جریانی منطقه¬ای شناسایی گردید. بررسی ویژگی¬های مخزنی در الکتروفاسیس¬ها نشان داد که کیفیت مخزنی از الکتروفاسیس شماره 1 به سمت شماره 4 بهبود می¬یابد و حفر چاه در مناطقی که رخساره شماره 4 گسترش دارد می¬تواند باعث افزایش تولید نفت شود.
-1 مقدمه
یکی از مطالعاتی که در حوضههای اکتشافی نفتی انجام میگیرد، شناسایی سنگهای مخزن و بررسی کیفیت مخزنی آنهاست. هدف از بررسی ویژگی-های مخزنی، مشخص کردن توزیع فضایی شاخصهای پتروفیزیکی مانند تخلخل، تراوایی و اشباعشدگی است. برای به تصویر کشیدن خواص پتروفیزیکی در یک فضای سهبعدی، باید دادههای چاه را با مدل زمینشناسی تلفیق کرد. توصیف مخزن به چهار بخش کلی مطالعات سنگشناسی، تفکیک زونهای مخزنی و غیرمخزنی، مطالعات کیفیت مخزن و مطالعات جامع تقسیم میشود
موضوع مطالعات کیفیت مخزنی، شناسایی و بیان تغییرات در مخزن میباشد.
واحدهای رسوبی که بر اساس لاگهای موجود از چاههای حفاری شده بدون مغزه تشحیص داده میشوند در نوشتهها و اصطلاحات به الکتروفاسیس و رخساره لاگ تعبیر میشوند
در این مطالعه برای تعیین الکترفاسیسها در مخزن بنگسان میدان مورد مطالعه، از ماژول Facimage نرمافزار Paradigm Geolog®6.7.1 استفاده شد و به دلیل وجود مغزه از بخشهای مختلف مخزن، دادههای تخلخل و تراوایی جهت انطباق رخسارههای الکتریکی تعیین شده از روی داده-های لاگ استفاده گردید.
-2 پیشینه تحقیق
سوتو و همکاران ]3[ نفوذپذیری را با استفاده از روش واحد جریانی هیدرولیکی تعیین کردهاند.
استینکو ] 4[با استفاده از تلفیق دادههای لاگ و مغزهی مربوط به دو میدان متفاوت در آرژانتین و ونزوئلا، الکتروفاسیسهایی تعریف کرد که کاملاً با رخسارههای مشاهده شده در مغزههای نمونه، مشترک بودند.
گوا و همکاران ] 5[به این نتیجه رسیدند که اگر گونهی سنگی به درستی تعیین شود، آنگاه یک مدل واقعی تراوایی، یک مجموعهی منحصر بفرد از منحنیهای تراوایی نسبی و نیز یک تابع J ثابت و سازگار میتواند برای هر گونه سنگ معین شده، توسعه داده شود.
فرانچسکونی و همکاران ] 6[ با استفاده از ادغام دادههای پتروفیزیکی PHI، K و فشار موئینهی تزریق جیوه با دادههای رسوبشناسی، دیاژنزی و پتروگرافی، به تعیین گونههای سنگی در میدان عظیم کاشاگان در قزاقستان پرداختند.
العامری و شبل ] 7[در مخزن خرایب برای تعیین گونههای سنگی، ابتدا لیتوفاسیسهای مخزنی را تعیین کردند. سپس با بررسی روابط بین خصوصیات پتروفیزیکی و لیتوفاسیسها، به تعیین گونههای سنگی پرداختند. در نهایت، گونههای سنگی مخزن، در مدل مخزنی که بر پایهی مفهوم چینهشناسی سکانسی بود، بکار گرفتند تا مطمئن شوند که توزیع فضایی 3 بعدی هر گونهی سنگی، در چارچوب زمینشناسی تعریف شدهی درون یک چاه، قابل پیشبینی میباشد و عاقبت در مدلهای شبیهسازی یکسان سازی تاریخچه، قابل استفاده باشد.
باقریپور حقیقی و همکاران ]8[ با استفاده از واحدهای جریان هیدرولیکی و تعیین دقیق گونههای سنگی، مدلی برای پیشبینی تراوایی ارائه دادند. تقوی و دیگران ]9[ واحدهای جریانی را به صورت لیتوفاسیسها یا گروههایی از آنها که پارامترهای پتروفیزیکی کنترل کننده جریان در آنها مشابه است تعریف نموده اند.
رحیم پوربناب و همکاران ]10[ واحدهای جریانی و توزیع آنها در قالب چینهنگاری سکانسی را، در سازند سروک در یکی از میادین واقع در فروافتادگی دزفول در خلیج فارس مورد مطالعه قرار دادند.
2؛-1 فروافتادگی دزفول Dezful Embayment - -
بخش فروافتادگی دزفول از دیدگاه زمینشناسی نفت حائز اهمیت زیادی است و اکثر مخازن نفتی و عمده تولیدات نفت کشورمان از این ناحیه صورت میگیرد. سنگهای موجود در فروافتادگی دزفول به نحوی قابل ملاحظه کمتر از آنچه در شمال آن است دچار چین خوردگی شدهاند و به نظر میرسد این فروافتادگی بهعنوان یک هسته تقریباً مقاوم عمل نموده است به طوری که اختلاف توپوگرافی این منطقه با زون ایذه که در امتداد گسل جبهه کوهستان قرار دارد، به حدی است که سازندهای مشابه در فاصله 6 کیلومتری از هم، بیش از 5000 متر اختلاف ارتفاع دارند و نیز کمربند ساده چین خورده در اطراف آن جریان یافته و تا حدودی بر روی آن کشیده شده است
-3 مواد روشها
در این قسمت مراحل تعیین الکتروفاسیسهای مخزنی که شامل مطالعات نرمافزاری و همچنین مطالعات آزمایشگاهی بر روی دادههای حاصل از آزمایشات انجام گرفته بر روی مغزههای چاهپیمایی میباشد به ترتیب توضیح داده میشوند.
3؛-1 مراحل تعیین الکتروفاسیس برای انجام هر کاری مطالعه و شناخت آن کار از مهمترین عوامل انجام بهینه آن کار میباشد. لذا برای انجام مراحل تعیین گونههای سنگی از منابع متعددی از قبیل مقالات ارائه شده در مجلات داخلی و خارجی، کتب، گزارشهای داخلی منتشر شدهی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، اشخاص صاحب نظر و نیز پرسنل محترم شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، استفاده شده است و بدین ترتیب بهترین روش انجام کار، با توجه به میدان مورد مطالعه انتخاب گردید
3؛1؛-1 کنترل کیفیت دادهها - Data QC - Data Quality Control - -
کنترل کیفیت لاگ و مغزه مهمترین مرحله در تعیین هر نوع طبقهبندی گونهی سنگی میباشد .]12[ چرا که درصورتی که دادهها به خوبی کنترل کیفیت نشده باشند در تمام مراحل انجام کار علاوه بر ایجاد مشکل باعث میگردند نتیجه حاصل دچار اشتباه گردد. این مرحله با وجود این که وقت زیادی را برای کنترل دادهها طلب میکند اما گذر موفقیتآمیز از این مرحله سبب میشود که در پایان الکتروفاسیسها به درستی تعیین شود.
3؛1؛-2 کنترل کیفیت دادههای مغزه
داده های حاصل از آزمایشات انجام گرفته بر روی مغزه میتواند منشأ بسیاری از اشتباهات باشند بنابراین مطالعه بر روی آنها باید به دقت صورت پذیرد. نمونههای پلاگ گرفته شده از مغزه باید دارای جهت - Orientation - باشند و این پلاگها از قسمتی از مغزه گرفته شوند که بتوانند بیشتر خصوصیات رسوبی و رخسارهای را در بر بگیرد.
3؛-2 کنترل کیفیت لاگ دادههای لاگمعمولاً چون توسط شرکتهای مختلف و دستگاههای مختلف تهیه میشوند، به همین دلیل در یک فرمت مشترک تولید نمیشود و در هنگام وارد کردن این دادهها در نرمافزارهای پتروفیزیکی مشکلات بسیاری ایجاد میشوند. در این پروژه، تمام لاگهای استفاده شده، ابتدا مورد بررسی قرار گرفته و به فرمت یکسان تبدیل شده تا در نرمافزار Paradigm Geolog® 6.7.1 قابلیت پردازش صحیح آنها میسر باشد.
-3-3 تعیین واحد جریانی حجم ذخیره و توانایی تولید یک مخزن هیدروکربنی تحت کنترل چگونگی توزیع و نوسانات این پارامترها در مخزن میباشد. روشهای مختلفی برای مشخص کردن زونهای مختلف و بررسی خصوصیات هر زون مورد استفاده قرار گرفته است. مهندسین با مشکلات ناهمگنیهای زمینشناسی در مدلهای شبیهسازی رفتار مخزن روبهرو هستند. روشهای مختلفی برای غلبه بر این مشکلات ارائه شده که از آن جمله میتوان به مفهوم واحدهای جریانی اشاره کرد.
3؛-4 مهمترین روشهای رایج در تعیین واحد جریانی مهمترین روشهای مورد استفاده شامل روشهای، لورنز اصلاح شده بر مبنای چینهنگاری، روش شاخص منطقهای جریان، روش وینلند غیره است. در زیر به اصول سه روش مهم اشاره شده است.
3؛4؛-1 روش نمودار لورنز اصلاح شده بر مبنای چینهنگاری Stratigraphic Modified Lorenz Plot - -
در این روش واحد جریانی، شامل توالیهایی است که دارای پیوستگی چینهنگاری - انطباق جانبی - و سرعت پیشرفت مخزنی - Reservoir Process Speed - یکنواخت بوده و بیانگر چهارچوب زمین شناختی و مشخصات گونه های سنگی است
3؛4؛-2 روش شاخص منطقهای جریان - Flow Zone Indicator -
تئوری اصلی طبقهبندی روش واحد جریانی هیدرولیکی بر مبنای شاخص منطقهای جریان بر این فرض، که ارتباط حفرات را میتوان توسط مجموعهای از لولههای مویینه نشان داد است
3؛4؛-3 روش وینلند Winland Method - : -
روش وینلند بر اساس قطر گلوگاه حفرات در اشباع شدگی %35 جیوه - R_35 - بر اساس معادله وینلند تعریف میشود. معادله وینلند به صورت زیر تعریف میشود.
که R35 به صورت میکرون، ka تراوایی هیلیوم در واحد میلیدارسی و تخلخل به صورت درصد میباشد. روش وینلند گونههای سنگی - Rock Type - را ارائه می دهند که منعکس کننده هر دو فابریک رسوبی و دیاژنزی میباشد .
-3-5 تجزیه و تحلیل داده¬ها
در این مطالعه با این پیش فرض که شناسایی رخساره الکتریکی - Electrofacies - و یافتن ارتباط آنها با واحدهای جریانی تعیین شده از طریق تلفیق دادههای پتروفیزیکی- مخزنی میتواند نقش مهمی در افزایش اعتبار رخساره های الکتریکی تعیین شده داشته باشد،
