بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به مشکلاتی که در زمینه آب در ایران وجود دارد، اقدامات آب رسانی فعلی و طرح هایی که جهت استفاده از آبهای سطحی و جمع آوری سیلاب ها در دست مطالعه و اقدام است باز هم کمبود آب در ایران وجود دارد. در دهههای اخیر روشها و تکنیکهای جدیدی جهت تامین منابع آب به وجود آمده که یکی از این راهکارهای جدید، بارور سازی ابرهاست. در پژوهش حاضر از داده های ابرناکی و سمت و سرعت باد، در بازه زمانی 15 ساله - 1392-1377 - ، 12 ایستگاه سینوپتیک منتخب در استان فارس، استفاده شد. همچنین از دادههای جو بالای موجود در سایت نوا، استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و Excel و به منظور ترسیم نقشههای پهنه های بندی و رسم گلباد از نرمافزارهای ArcGIS و WRPLOT استفاده شده است.
با استناد به نتایج حاصل از تحلیلهای دادهها، از نظر ابرناکی به طور کلی آسمان صاف در جنوب استان و آسمان تمام ابری در مرکز استان بیشترین رخداد را دارند. آسمان نیمه ابری تا تمام ابری در ماه های آبان، آذر، دی، بهمن، اسفند، فروردین و اردیبهشت به بالاترین مقدار در سال می رسد لذا این ماه ها برای اجرای پروژه های بارورسازی ابرها مناسب می باشد. در پروژه های بارورسازی ابرها بررسی وضعیت باد باید در انتخاب منطقه هدف باروری، مد نظر قرار گیرد. می توان گفت به طور کلی در استان فارس جهت باد، غربی و جنوب غربی می باشد. واژگان کلیدی: ابر، استان فارس ، امکان سنجی، باد، بارورسازی ابرها.
مقدمه
در حال حاضر بر اساس طبقه بندی انستیتوی بین المللی مدیریت آب و سازمان ملل متحد، ایران دچار کم آبی شدید است. بر اساس نسبت بحرانی شدن - میزان برداشت به میزان دسترسی آب - ، ایران در سال 2025 در گروه کشورهای دچار تنش آبی شدید قرار خواهد گرفت - سلطانی گردفرامرزی، . - 1 :1393 در راستای ایجاد مدیریت ریسک به جای مدیریت بحران، تعدیل آب و هوا با استفاده از فن آوری بارورسازی ابرها می تواند باعث تخفیف مقطعی خشکسالی شده و همچنین تکرار مستمر آن تنش های آبی وارده در مقاطع خشکسالی را در منطقه کاهش دهد - جمالی بداق، . - 1 :1379 آزمایشهای بارورسازی ابرها با روشهای مختلف از جمله استفاده از ژنراتورهای زمینی، پرواز هواپیما و پاشیدن مواد تلقیح کننده در ابرها، پرتاب موشک در مناطق مختلف جهان به مرحله اجرا در آمده و مورد توجه بسیاری از دانشمندان به خصوص از نظر مدیریت منابع آب قرار گرفته است و در اکثر کشورها موجب افزایش بارش شده است.
تاریخ تعدیل آب و هوا با کشفیات شیفر1946 - 1 میلادی - آغاز گردید. این تحقیقات باعث یافتن موضوعات بنیادی گردید که بینش های بخصوصی را در ارتباط با آرایش پیچیده خواص استاتیکی و دینامیکی در مفهوم بارورسازی ابرها بوجود آورد - برینجت2، .807 :1999 گین3، . - 30 :1985 زمانی طرحهای افزایش بارش می تواند به مرحله اجرا در آید که ابتدا مطالعات وسیعی در زمینه مکان مورد نظر صورت گیرد. اقلیم شناسی بارش و ابر ضروریترین گام در ایجاد یک بنیان علمی مطالعاتی برای اجرای این پروژهها وامکان پذیری آن در یک قلمرو جغرافیای معین است که این خود بخشی از مطالعات زیر ساختاری وسیع تری است که تحت عنوان مرحله مکان گزینی نامیده می شود - موسمبانی1 و استین2، 1980، به نقل از امیدوار، . - 17 :1383
پارامترهای مهمی چون توزیع زمانی-مکانی ابر و بارش، ناپایداری هوا، مقدار ابر، میزان آب قابل بارش، رطوبت هوا، سرعت و جهت باد، دمای سطوح مختلف جو و غیره باید در مطالعات باروری ابرها مورد شناخت و ارزیابی دقیق قرار گیرند. کارآیی بارورسازی ابرها در دنیا، نتایج ارزیابیهای آماری و فیزیکی انجامشده بر روی بسیاری از برنامههای عملیاتی و تحقیقاتی بهصورت بیانیه توسط انجمن تعدیل آب و هوا، انجمن هواشناسی امریکا 3 و سازمان جهانی هواشناسی 4، منتشر شده است - سازمان جهانی هواشناسی، . - 1992 یکی از عناصر اقلیمی مورد نیاز جهت آزمایش در طرح های افزایش، جهت باد غالب و چینش قائم باد است - سازمان جهانی هواشناسی، . - 102 :1979
در طرح های افزایش بارش ژنراتورهای زمینی را در خلاف جهت باد دامنه های کوهستانی قرار می دهند تا بهتر بتواند مواد باروری را به طرف سیستم ابری بفرستد - دنیس، 1980، به نقل از امیدوار، . - 3 :1383 بر اساس گزارش های منتشر شده از طرف سازمان جهانی هواشناسی، در حال حاضر حدودا 50 کشور دنیا درحال اجرای پروژه های تحقیقاتی و اجرایی در زمینه تکنولوژی باروری ابرها هستند. در این میان می توان به کشورهای روسیه و آمریکا بعنوان دو کشور پیشگام که تحقیقات مفصل و دامنه داری در این زمینه انجام داده اند و دارای سابقه طولانی در اجرای پروژه های تحقیقاتی و اجرایی در این زمینه هستند اشاره کرد - گزارش مرکز ملی باروری ابرها، 4 :1377، و کمیته علوم جوی5، . - 1973
در استان فارس طی سالهای اخیر بدلیل نابهنجاری های اقلیمی رخ داده نظیر خشکسالی های حادث شده و برداشتهای غیر اصولی از منابع آبی که در نهایت موجب پایین آمدن سطح آب های زیرزمینی شده است، منطقهی موردنظر را به سوی بحران کمبود منابع آب در آینده به پیش می برد که یکی از روش های نوین افزایش منابع آبی، استفاده از تکنیک بارورسازی ابرها می باشد. بدین منظور، در این تحقیق به امکان سنجی استان فارس، از نظر اجرای پروژه های بارورسازی ابرها پرداخته شده است.
مواد و روش ها
از عوامل مهمی که باید در انتخاب مکان مناسب جهت اجرای طرحهای بارورسازی ابرها مورد توجه قرار گیرد، وضعیت باد و ابرناکی است جدول . - 1 - در این پژوهش داده های مورد استفاده شامل داده های روزانه ابرناکی و سمت و سرعت باد در دوره 15 ساله - 1392-1377 - می باشد . اطلاعات لازم برای ترسیم نقشههای سطوح جو از سایت نوا6 اخذ شد. نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای و روش آن تحلیل آماری و توصیفی است. در جدول 2 و شکل 1 و 2 مشخصات و پراکنش ایستگاه های مورد بررسی در استان فارس آورده شده است.
