بخشی از مقاله
چکیده
در دهههاي اخیر کمبود مسکن و کیفیت نامطلوب آن، همواره بهعنوان یکی از معضلات اجتماعی - اقتصادي در کشور ما مطرح بوده است. انعطافپذیري با امکان ایجاد سازگاري و یا تغییر در کالبد و فضا جهت استفاده هاي گوناگون از آن، یکی از اساسی ترین مفاهیمی است که به بهبود کیفی فضاي سکونت منجر می گردد. علی رغم این که در معماري سنتی ایران انعطاف پذیري از مفاهیم کلیدي و بنیادین در بین عناصر اجتماعی و فضایی شکل دهنده به ساختار معماري بوده، با این وجود در همه دنیا به صورت عام و در ایران به گونه اي خاص تر، از توجه به اصول تأمینکننده انعطاف پذیري در مسکن غفلت شده و توجه به طراحی مسکن انعطاف پذیر فقط در حوزه مطالعات و پژوهش هاي دانشگاهی معماري باقی مانده و تمایلی از طرف هیچ کدام از حوزه هاي برنامه ریزي و طراحی مسکن در کشور جهت استفاده از قابلیت هاي انعطاف پذیري در طراحی مسکن دیده نمی شود. در این مقاله صرف نظر از گونهگونی و تنوع در مفهوم انعطاف پذیري، به صورت جامع به آسیب شناسی و دلایل عدم تحقق انعطاف پذیري در حوزه مسکن معاصر ایران پرداخته خواهد شد. به این منظور عوامل مختلف اقتصادي، اجتماعی، سیاسی، کالبدي و غیره که به گونه مستقیم یا غیرمستقیم به عنوان مانعی در مسیر شکلگیري و تحقق مسکن منعطف، شناسایی گردیدهاند، با ابزار تحلیلی سیستم دینامیک- روش مطالعه و مدیریت سیستمهاي بازخوردي پیچیده، واکاوي، تحلیل و مدون خواهند شد. نتایج این تحقیق می تواند به برنامه ریزي جهت برطرف ساختن موانع کلیدي گرایش به انعطافپذیري در مسکن معاصر ایران منجر گردد.
مقدمه
»انعطاف پذیري« به طور عام به قابلیت تغییر در اشیاء و اجسام گفته می شود. در معماري و طراحی محیط و به طور خاص طراحی مسکن که موضوع این تحقیق است، منظور از واژه »انعطاف پذیري«، انعطاف پذیري فضایی و ساماندهی فضاي انسان ساخت و تغییر در آن براي دستیابی به شرایط، نیازها و کاربست هاي جدید است. - عینی فر،1382 ، - 66 اگر چه انعطاف پذیري در معماري می تواند در پاسخ به تغییرات اقلیمی، ساختاري و.. شکل بگیرد، اما آن چه که از این واژه در این نوشتار مدنظر است، قابلیت عکس العمل و پاسخ گویی در برابر تغییرات زندگی واقع در اثر می باشد، تغییراتی که با منشاء تغییر نیازهاي انسانی شکل میگیرند، تا تغییرات نیروهاي خارجی مانند نیروهاي محیطی، مسائل انرژي و ایستایی. - غروي،1388 ، - 82 انعطاف پذیري به ایده انطباق در طول زمان اشاره دارد. بنابراین مسکن انعطافپذیر، مسکنی است که می تواند با تغییر نیازهاي کاربران سازگار گردد و به درك نیازهاي مورد انتظار کاربران با مشارکت آن ها منجر شود. مشارکت مردم در این فرایند، امکان انطباق مسکن با نیازهاي آن ها را افزایش می دهد و در نتیجه رضایت عمومی از مسکن را بالا می برد. - زندیه و دیگران، 1390، - 95 همان گونه که تعاریف بیان می کنند قابلیتهاي مطلوبی با رعایت اصول انعطافپذیري در مسکن حاصل می گردد. با این وجود در همه دنیا به صورت عام و در ایران به گونه اي خاص تر، از توجه به اصول تأمینکننده انعطاف پذیري در مسکن غفلت شده است. این تحقیق با هدف شناسایی دلایل عدم تحقق انعطاف پذیري در مسکن معاصر ایران شکل گرفته تا از طریق تدوین و تبیین این دلایل بتوان جهت رفع محدودیتها، آسیبها و موانع موجود برنامهریزي نمود.
روش تحقیق
انتخاب روش انجام تحقیق وابسته به هدف، ماهیت موضوع پژوهش و امکانات اجرایی آن میباشد. با توجه به نحوه گردآوري دادهها، این پژوهش جزء تحقیقات توصیفی از نوع همبستگی میباشد که دو هدف را دنبال می نمایدگ بررسی وضع موجود، مطالعه و توصیف منظم ویژگی ها و صفات متغیرهاي مورد مطالعه؛ توصیف ارتباط میان متغیرها. تحقیق با هدف پاسخ گویی به این سوالات شکل میگیرد:
- چه عواملی بر گرایش به انعطافپذیري در مسکن معاصر ایران تأثیرگذار میباشد؟
- دامنه عمل هر کدام از این عوامل در چه حوزه هایی قرار میگیرد؟
- روند افزایشَ کاهش تأثیرگذاري این عوامل به چه صورتی است؟
بنابراین تحقیق با استفاده از منابع کتابخانهاي، طرحهاي پژوهشی انجام شده و دادههاي میدانی در این زمینه و سپس سازماندهی و تفکیک موضوعی اطلاعات بدست آمده با ابزار تحلیلی سیستم دینامیک انجام خواهد پذیرفت.
دینامیک سیستم
دینامیک سیستم، روش مطالعه و مدیریت سیستمهاي بازخوردي پیچیده مانند سیستمهاي موجود در حوزه کسب و کار و سیستم هاي اقتصادي، مطالعات جمعیتی و سیستمهاي اجتماعی است. در واقع از این روش براي بررسی و مطالعه سیستم هاي بازخوردي استفاده شده است. بازخورد به وضعیتی گفته می شود که در آن گ بر لا اثر میگذارد و در ادامه لا نیز بر گ تأثیر میگذارد . این اثرگذاري ممکن است از طریق زنجیره اي از علت و معلولها انجام پذیرد. پیشبینی رفتار چنین سیستمی تنها
