بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش به منظور تحلیل سینوپتیکی مخاطرات بارش هاي سنگین برف در استان گیلان، ایستگاه هاي سینوپتیک استان گیلان طی دوره آماري 15 ساله - 1997-2012 - و با استفاده از نرم افزارهايExcel، Spss دوره هاي ریزش برف سنگین مشخص و به بررسی آماري داده ها پرداخته شد. همچنین با استفاده از نرم افزار GIS نقشه هاي مورد نیاز تهیه گردید. با استفاده از نقشه هاي سینوپتیک، به صورت روزانه تراز سطح دریا و تراز 500 هکتوپاسکال، الگوهاي فشار منجر به بارش سنگین برف ارائه و به تحلیل سینوپتیکی پرداخته شد.
نتایج نشان داد که، بالاترین میزان بارش برف سنگین طی دوره آماري مطالعاتی در سال هاي 1998، 2002، 2005، 2008، 2011 و 2012 در تمام ایستگاه ها همراه بوده است و کمترین تعداد روزهاي با بارش برف سنگین در سال 1999 بوده است.
نتایج تحلیل نقشه هاي سینوپتیک نشان داد که علاوه بر مواردي چون عمیق تر شدن تراف دریاي خزر در تراز 500 هکتوپاسکال و نفوذ زبانه هاي پرفشار سیبري و پرفشار مهاجر غربی در سطح زمین به شکل گیري پدیده ي دیگري چون سردچال در تراز 500 هکتوپاسکال برخورد می کنیم که موجب استیلاي هواي سرد وارد شده به مدت چندین روز در منطقه می شود. 70 درصد از عوامل اصلی به وجود آورنده سرماهاي شدید زمستان در این منطقه، وجود یک ناوه عمیق بر روي شمال ایران در تراز 500 هکتوپاسکال و نیز وجود یک پشته بسیار قوي بر روي اروپا در همان سطح و وجود پرفشار در سطح زمین بر روي منطقه مورد مطالعه می باشد.
.1 مقدمه
برف به عنوان یک عنصر اقلیمی از اشکال مختلف بارش با توجه به فصل بارش، جامد بودن آن، گستره هاي زیر پوشش و نیز از آن جهت که در زمینه هاي مختلفی مانند منابع آبی، کشاورزي، مصارف صنعتی، شهري و روستایی، بروز یخبندان هاي شدید و تصادفات جاده اي نقش مهمی را به عهده دارد؛ از اهمیت ویژه اي برخوردار است. بارش برف به عنوان یکی از منابع اصلی بیلان آب، جریان هاي سطحی بهاري، سفره هاي آب زیرزمینی، رودخانه ها، چشمه ها محسوب می شود . از سوي دیگر یکی از بحران هاي جوي که هر ساله خسارات فراوانی در سراسر جهان بر جاي می گذارد؛ رخداد مخاطره برف هاي سنگین است. مخاطره برف هاي سنگین، علی رغم فراوانی کمتر نسبت به برخی از رخدادهاي فرین جوي چون یخبندان، از مخاطرات جوي مهم عرض هاي جغرافیاي میانه به بالا محسوب می شوند
وسعت خسارات ناشی از ریزش برف هاي بسیار سنگین در بخش هاي مختلف از جمله تخریب ساختمان ها، تأسیسات و ایجاد اختلال در بخش هایی نظیر حمل و نقل، توزیع سوخت و انرژي، فعالیت هاي بخش صنعتی، کشاورزي و... را دربر دارد. اثرات بارش برف براي هفته ها در جامعه باقی می ماند. بارش برف شدید می تواند شهرها و مناطق یک کشور را از تحرك انداخته و مسافران را سرگردان کرده، فرودگاه ها را بسته و جریان عرضه کالا را کند نماید و ارائه خدمات اورژانسی و ایمنی را با موانع جدي مواجه نماید
انباشت بیش از حد برف بر روي ساختمان ها می تواند باعث ریزش سقف آن ها شده و خطوط انتقال برق و تلفن را منهدم نماید .در مناطق کشاورزي، محصولات کشاورزي و به خصوص دام ها ممکن است در معرض تهدید جدي قرار بگیرند. در مناطق کوهستانی برف سنگین منجر به شکل گیري و سقوط بهمن و ایجاد ویرانی و تلفات می شود. هزینه هاي جمع آوري برف ها و جبران خسارت ها و اثرات وارده بر سیستم هاي تجاري و تولیدي اثرات اقتصادي قابل توجهی براي شهرها و مناطق به بار می آورد.
از جمله مطالعات انجام شده در زمینه مخاطره بارش برف سنگین می توان به مطالعات زیر اشاره نمود: بوراکواسکی - 2008 - ، علاوه بر مشخص نمودن وجود روند افزایشی در دماي میانگین، بیشینه و کمینه در ماه هاي زمستانی در شمال شرق آمریکا، کاهش در تعداد روزهاي برفی در طول دوره مطالعه در شمال شرق آمریکا را مشخص نمودند
مورن و همکاران - 2012 - ، به شناسائی و معرفی الگوهاي آب و هوایی بزرگ مقیاس مؤثر بر تنوع بارش برف در شرق ایالات متحده اشاره نمود. متغیرهاي تحقیق شامل تعداد فصلی بارش برف - TSF - و تعداد روز برف - NSD - است که از 124 ایستگاه مستقر در سطح منطقه جمع آوري و براي تجزیه و تحلیل به محیط نرم افزار منتقل گردیده است. حالت برجسته تنوع براي هر دو متغیر TSF و NSD مربوط به الگوي نوسان آتلانتیک شمالی - NAO - است. الگوي دوم نیز براي تنوع TSF مربوط به اقیانوس آرام و شمال الگوي آمریکایی - PNA - است
بیرکلند و همکاران - 2013 - ، در مطالعه خود تغییرات زمانی و مکانی بارش برف سنگین را در آمریکا بررسی نمود. در این مطالعه از روش هاي همبستگی چند متغیره استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که ارتباط خطی معنی داري بین عمق برف و میزان ماندگاري آن وجود دارد
صفري و همکاران - 1389 - ، در این مقاله کولاك شدید برف دوره 10-7 فوریه 18 - 1992 تا 21 بهمن - 1370 به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که سیستم کم فشار شکل گرفته در شمال دریاي خزر در سطح زمین و قرار گرفتن منطقه کردستان در زیر محور ناوه تشکیل شده در سطح 500 هکتوپاسکال در رخداد کولاك نقش داشته اند .
عابدپور و همکاران - 1392 - ، در پژوهشی سعی در تحلیل و بررسی بارش برف سنگین در ایستگاه نوژه و فرودگاه همدان را دارند. یکی از مهمترین یافته هاي آماري مبین این بود که بارش هاي برف در ایستگاه هاي مورد مطالعه سیر کاهشی داشته اما معنی دار نبوده است. همچنین یافته هاي سینوپتیکی نیز نشان دهنده این امر هستند که الگوهاي دینامیکی جو در دوره ریزش برف نقش دارند
اصغري و علیجانی - 1392 - ، در این مقاله کولاك شدید برف دوره 10-7 فوریه 18 - 1992 تا 21 بهمن - 1370 به عنوان نمونه مورد مطالعه قرار گرفته است. براي دوره انتخاب شده آمار روزانه فشار، دماي سطح زمین و فشار سطح 500 هکتوپاسکال، امگا، جهت و سرعت سطح 700 هکتوپاسکال از سایت noaa دریافت شد. نتایج نشان می دهد که سیستم کم فشار شکل گرفته در شمال دریاي خزر در سطح زمین و قرار گرفتن منطقه کردستان در زیر محور ناوه تشکیل شده در سطح 500 هکتوپاسکال در رخداد کولاك نقش داشته اند
عابدپور و همکاران - 1392 - ، تحلیل سینوپتیکی بارش هاي برق سنگین شهرستان ملایر را بررسی کرده اند. یکی از مهمترین یافته هاي آماري بیانگر این بود که سنگین ترین بارش برف در ملایر به مقدار 35.2 میلی متر در مورخه 21، 3، 2009 و در ماه مارس ثبت شده است
استان گیلان به دلایل مختلف از جمله استان هاي سانحه خیز کشور است، یکی از بحران هاي طبیعی که استان گیلان با آن مواجهه می باشد، بارش سنگین برف است. با توجه به این که رخداد مخاطره بارش برف سنگین در استان گیلان با سابقه است، در سال هاي اخیر بحث درباره رخداد برف هاي سنگین گیلان در مراکز علمی و اجرایی مورد توجه قرار گرفته است.
با توجه به خسارت جدي بارش برف سنگین در استان گیلان از جمله خسارت به تاسیسات زیربنایی، منازل مسکونی، واحدهاي تولیدي و تجاري، مسدود شدن جاده هاي ارتباطی در شهرها و مناطق روستایی و... براي استفاده بهینه از این منبع و کاهش خسارت هاي ناشی از آن، مطالعه و پیش بینی روند بارش برف در طی سال هاي گذشته لازم می باشد. از آن جا که پیش بینی سیستم هاي سینوپتیکی سطح زمین و سطوح بالاي جو ایجاد کننده بارش برف با بررسی نقشه هاي هوا قابل انجام است، لذا در این پژوهش سعی شده است؛ الگوهاي سینوپتیکی سطح زمین و سطح 500 هکتوپاسکال ایجاد کننده بارش برف استان گیلان شناسایی و سهم هر یک از الگوها در ایجاد بارش برف مشخص شود.
.2 محدوده مورد مطالعه
استان گیلان یکی از استان هاي شمالی کشور با مسا حت 14711 کیلومتر مربع می باشد. این استان در 36 درجه و 34 دقیقه تا 38 درجه و 27 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 53 دقیقه تا 50 درجه و 34 دقیقه طول شرقی از نصف النهار قرار گرفته است. درازاي آن از شمال باختري به جنوب خاوري، 235 کیلومتر و پهناي آن، از 25 تا 105 کیلومتر تغییر می کند. رشته کوه هاي البرز با ارتفاع متوسط 3000 متر، همانند دیواري در باختر و جنوب گیلان کشیده شده و این منطقه جز از راه دره منجیل، راه شوسه دیگري به فلات ایران ندارد. این استان، از شمال به دریاي خزر و کشورهاي مستقل آسیاي میانه، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می گردد
شکل .1 نقشه موقعیت جغرافیایی استان گیلان در ایران
به منظور بررسی مخاطره برف سنگین اطلاعات و آمار 4 ایستگاه را در طی دوره آماري 15 ساله - 1997-2012 - مورد بررسی قرار داده - جدول - 1 و پراکندگی، همچنین مخاطره برف سنگین در محدوده استان گیلان مورد بررسی قرار گرفت
